نگاه روز

از هر سوراخ، تنها یک بار

برگرفته از ماهنامه خواندنی شماره 72، صفحه 16

دکتر هوشنگ گنجه‌ای

می‌گویند آدم عاقل از هر سوراخ یک‌بار گزیده می‌شود؛ اما مثل این‌که ما قرار است چند بار گزیده شویم.

در حالی که دولت ترکیه آشکارا علیه منافع ایران در سوریه اعلام جنگ به ما داده است و بیش از هیلاری کلیتون برای سرنگونی دولت سوریه و جانشین کردن آن با یک حکومت دست‌نشانده‌ی آمریکا، جوش می‌زند و خود را به آب و آتش می‌زند، شاهد برخی از رویدادهای شگفت‌آور هستیم.

به عنوان نمونه،  مقام‌های اقتصادی ایران از افزایش سطح دادوستدهای بازرگانی میان دو کشور به 30 میلیارد دلار در سال سخن می‌گویید. یک منطق بسیار ساده و پیش‌پا افتاده به ما می‌گوید که اگر نمی‌توانیم سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را ضعیف کنیم، آن‌را تقویت نکنیم. برپایه‌ی این منطقه، ترکیه یکی از اعضای این سازمان و در حقیقت شرقی‌ترین عضو آن است که در همسایگی ما قرار گرفته است.

از آن‌جا که امروز «ناتو» تهدیدی اساسی نسبت به ایران به شمار می‌‌رود، خویش‌کاری (وظیفه) ما آن است که تا جایی که می‌توانیم از توان‌مندی این اتحادیه‌ بکاهیم و هرگاه نمی‌‌توانیم، دست‌کم گامی برنداریم که باعث نیرومندی ترکیه به عنوان یکی از اعضای اصلی آن و هم‌زمان «فرمان‌بردارترین» عضو آن گردیم.

امروزه حکومت ترکیه دارای بدهی‌های بالای خارجی است و پرداخت‌هایی که از سوی دولت ایالات متحده‌ی آمریکا و هم‌پیمانان غربی آن کشور در قالب کمک‌های بلاعوض نظامی – اقتصادی به عمل می‌آید، برای اقتصاد این کشور بسیار ضروری است.
گرچه بخش بزرگ هزینه‌های نظامی که امروزه حکومت ترکیه برای بی‌ثبات کردن دولت سوریه به عمل می‌آورد از سوی حکومت‌های عربستان سعودی و قطر تامین می‌گردد؛ اما به هر حال بر بودجه‌ی ضعیف این کشور فشار سنگینی وارد می‌کند.
 به جز حزب حاکم که با امربری بی‌چون و چرا از آمریکا بر طبل بی‌ثبات‌سازی منطقه می‌کوبد، حزب‌های ریشه‌دار این کشور و بیشینه‌ی سیاست‌مداران و رجال استخوان‌دار این کشور، با سیاست‌های حزب حاکم در تقابل کامل قرار دارند. دست‌گیری و محاکمه شمار بسیاری از امیران ارتش ترکیه به بهانه‌ی «کودتا»، دستگیری یک‌صد افسر این کشور در روزهای اخیر به عنوان «جاسوسی»، تنها بخشی از مشکل‌های داخلی این واحد سیاسی تصنعی است.

هرگاه به نارضایی ژرف توده‌های کرد و علویان این کشور توجه کنیم مشکل‌های ترکیه بهتر آشکار می‌‌شود.

اکثریت مردم کشور ترکیه، ایرانی‌تبار و ایرانی‌باورند. کمابیش 25 درصد از مردم کشور ترکیه را کردها تشکیل می‌دهند که در ایرانی‌تبار بودن آنان، جای هیچ دودلی وجود ندارد. بیشینه‌ی کردهای ترکیه در گفت‌وگوهای خصوصی خود را  ایرانی‌تبار و وابسته به دولت ایران می‌شناسند.
از سوی دیگر، کمابیش 25 درصد از مردم ترکیه را علویان تشکیل می‌دهند که از نظر باورهای مذهبی وابستگی ژرفی به ملت ایران دارند. آنان پس از گذشت سده‌ها در انتظار ظهور شاه‌اسماعیلند. از سوی دیگر، سلجوقیان ترکیه، همه خود را ایرانی‌تبار و وابسته به فرهنگ ایران می‌دانند.
از یاد نبریم که حکومت عثمانی، صلح‌مذهبی نادرشاه افشار را نپذیرفت و زیر پوشش مذهب به دشمنی با ملت ایران ادامه داد، در حالی که شکست‌های سختی از نادرشاه خورده بود و دوبار خواهان صلح شده بود. امروز نیز با دست یازیدن به دشمن مذهبی با ملت ایران، حکومت ترکیه تلاش می‌کند که سعودی‌ها، قطری‌ها و... را به دشمنی هرچه بیش‌تر با ملت ایران برانگیزد.
مسایلی که بدان‌ها اشاره شد و مسایل پیرامونی دیگر، ما را بر آن می‌دارد که در روابط خود با حکومت کنونی ترکیه (اردوغان – گل) تجدیدنظر کلی کنیم تا دوباره از «این سوراخ گزیده نشویم».

چنان‌که گفته شد، ملت ما با اکثریت مردم ترکیه پیوندهای تباری، مذهبی و فرهنگی فراوان دارد؛ اما باید حساب حکومت‌های این کشور را تا زمانی که عضو اتحادیه‌ی آتلانتیک شمالی (ناتو) هستند و «بی‌چون و چرا و بی‌‌حد و حصر» در اختیار و در خدمت این اتحادیه‌ می‌باشند، جدا کرد. این ظرافت دیپلماسی است که ما بتوانیم پیوند خود را با اکثریت مردم ترکیه ژرف‌تر کنیم، در حالی که مرزبندی‌های لازم را با حکومت‌های «ناتو محور» ترکیه با دقت آشکار کنیم و بدان پای‌بند بوده و عمل کنیم. ملت ایران، هرگز در یک جنگ تهاجمی پیش‌گام نبوده و نخواهد بود. اما باید دشمنان را از دوستان بازشناخت و تا آن‌جا که امکان دارد و در توان می‌باشد، دوستان را تقویت و دشمنان را تضعیف کرد. گرچه به این اصل باور داریم که در صحنه‌ی سیاست خارجی، دوستان ابدی و دشمنان ابدی وجود ندارند.
تاریخ ایران را از پیدایش حکومت عثمانی تا امروز، حتا اگر هم شده «سرسری» برگ بزنید. مطمئن باشید بسیار از گذشته خواهید آموخت که امروز را به کار خواهد آمد.

• < قبلی
• بعدی >