نگاه روز

چه کسی می‌خواهد روح ترکیه در بدن ایران باشد؟!

برگرفته از ماهنامه خواندنی شماره 81، سال دوازدهم، اردیبهشت و خرداد 1393، رویه 10 تا 11

هوشنگ گنجه‌ای

چندی پیش آقای ظریف رییس دیپلماسی جمهوری اسلامی، اعلام کرد که روابط ایران و ترکیه استراتژیک (راهبردی)ند و رییس جمهور اسلامی نیز در این راستا پیروزی حزب اردوغان را در انتخابات محلی، به وی تبریک گفت.

بسیاری بر این باورند که آقای محمدجواد ظریف، مفهوم روابط راهبردی را به درستی نمیدانند، وگرنه هرگز از این گونه رابطه به عنوان « دو روح در یک بدن» یاد نمیکنند، زیرا چنین واژگانی گویای آن است  که حیات و ممات یکی وابسته به دیگری است و برعکس. دو کشوری با هم روابط راهبردی (استراتژیک) دارند که منافع حیاتی آنان یعنی «استقلال و تمامیت ارضی»شان، به یکدیگر گره خورده است و درهم تنیده است. به گفته‌ی دیگر، استقلال یکی وابسته به استقلال دیگری و تمامیت ارضی، وابسته به تمامیت ارضی دیگری است.
حکومتهای ترکیه با پیروی از سیاست «خوردن از توبره و آخور» ضمن چاکری کامل برای آمریکا و ناتو و قرار دادن پایگاههای هوایی، زمینی و دریایی در اختیار آنان، از موقعیت ایران که درگیر تجاوز عراق و پس از آن محاصره و تحریم‌های گسترده‌ی اقتصادی آمریکا و اعضای ناتو بود، بیشترین «سودجویی»های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را به عمل آورد.

همزمان، لحظه‌ای بر پایه‌ی سیاست «عثمانی گری» از دشمنی با ایران و  زیان وارد کردن به منافع ملی ایران، دست برنداشت.
در پناه سیاست «غفلت زدگی» پاره‌ای از افراد و دستگاههای جمهوری اسلامی، با دست باز از کنسولی گریهای خود و مرزهای «بدون روادید» در راستای گسترش « ترک‌گرایی» و پراکندن تخم نفاق و تجزیه، غافل نبود. در این راه، البته از یاری‌های حکومت باکو نیز بهره‌مند بود و هست.
دادن بورسهای تحصیلی برای تربیت عناصر نفوذی و اعطای پیش از موعد مدرک تحصیلی به آنان و یاری رسانی به آنان برای قرار گرفتن در موقعیتهای مناسب در استانهای آذربایجان و اردبیل. گسترش خطوط هوایی ترکیه به همه‌ی فرودگاههای داخلی ایران، برگزاری گشتهای عیش و عشرت و سرازیر شدن میلیاردها دلار در سال، دریافت گاز ارزان یا به عبارتی مجانی از ایران و نجات شهرهای آنکارا و اسلامبول از دود ناشی از سوخت ذغال سنگ قهوهای، گوشه‌ی کوچکی از سوءاستفادههای اجتماعی و اقتصادی حکومتهای ترکیه از جمهوری اسلامی‌اند.
در صحنه‌ی سیاسی، همیشه حکومتهای ترکیه، کوشیده‌اند تا در خدمت آمریکا و ناتو همه‌جا هم‌آوا و همسو با حکومت اسرائیل، علیه منافع منطقه‌ای ایران اقدام کنند. به ویژه حکومت اردوغان با تظاهر به «اسلامیت» و در رویای خام بازسازی امپراتوری عثمانی، با همه‌ی توان برابر منافع ایران در منطقه، صف آرایی کرده است و کوشیده است تا با امربری از آمریکا ـ  ناتو و نفوذ اسرائیل و پول عربستان سعودی، علیه همپیمانان منطقه‌ای ایران حتا گام به صحنه‌ی نبرد رو در رو  نیز بگذارد.

جای شگفتی است که وزیر امور خارجه‌ی اسلامی، چگونه متوجه پرونده‌ی صوتی منتشر از گفت‌وگوهای محرمانه‌ی ترکان برای لشکرکشی به درون سوریه نگردیده است، یا این که قرار نیست متوجه شود. در حالی که انتشار این پرونده‌ی صوتی بر روی «یوتوپ» باعث صدور فرمان سلطان رجب طیب اردوغان در مورد بستن آن شد که سپس کار به دادگاه عالی کشیده شد و...
از آنجا که به پیروی از سیاست «پیوند استراتژیک» در  ایران نیز این مساله بازتاب لازم را نیافت، خلاصه‌ای از آن در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد:

متن گفت وگوی جلسه امنیتی داوداوغلو با رییس اطلاعات ترکیه درباره حمله به سوریه

به گزارش فارس: یک تارنمای سوری بخشی از گفت‌وگوی جلسه امنیتی داود اوغلو (وزیر خارجه) باهاکان فیدان رییس دستگاه اطلاعاتی و فریدون سنیر اوغلو مشاور وزارت خارجه و یاشار اوغلو معاون رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح ترکیه، که رجب طیب اردوغان انتشار آن را اقدامی«سخیف و پست» دانست، را ترجمه و منتشر کرده است.

***

داود اوغلو: نخست وزیر معتقد است که مزار سلیمان شاه (در شمال سوریه) فرصت مناسبی است که باید از آن استفاده کرد..
فیدان: اگر لازم شد چهار نفر را به سوریه خواهم فرستاد تا هشت موشک به ترکیه شلیک کنند. همین دلیل، برای ورود ما به سوریه و حمله کافی است. حتا میتوانیم مزار سلیمان شاه را - اگر نیاز شد- خراب کنیم.
فریدون سنیر اوغلو: متاسفانه امنیت ملی ترکیه بهانه ارزان‌قیمتی شده که سیاستمداران داخلی برای انتخابات سر آن معامله می‌کنند.
یاشار غولار: [خب] یک دلیل به ما بده. یک علت [و بهانه پیدا کن]... یعنی نباید یک دلیل مستقیمی برای ورود مبارزان به سوریه بتراشیم؟
داود اوغلو (با صدای بلند): اگر بخواهیم وارد شویم، منظورم این است که به عنوان وزارت خارجه، نباید در ظاهر هم که شده تابع عرف بینالملل باشیم و نامهای بفرستیم یا هشداری بدهیم یا اینکه کنسولگری سوریه در استانبول را مطلع کنیم طبق تشریفات دیپلماتیک؟
فریدون سنیر اوغلو: ولی مطلع کردن کنسولگری سوریه عامل غافلگیری را از ما سلب میکند اگر تصمیم ورود به سوریه گرفتیم.
داود اوغلو: وقتی در ریاست جمهوری بودم داشتم به موضوع فکر میکردم. ما باید کاری انجام دهیم که دستمان رو نباشد و در نظر افکار عمومی متجاوز جلوه کنیم. و وقتی به سوریها هشدار میدهیم عملا آنجا در سوریه باشیم.
یاشار غولار: عملا داخل شده باشیم.
داود اوغلو: ولی بین ورود تانک و ورود هواپیماها تفاوت زیادی هست.
یاشار غولار: شاید بتوانیم به کنسولگری سوریه بگوییم که داعش بازیچه دست شماست و الان با حمله به مزار سلیمان شاه در قراقوزاق دارد به خاک ترکیه تجاوز میکند و ما هم داریم به این تجاوز پاسخ میدهیم.
داود اوغلو: این را به سوریها گفتیم. از طریق چندین نامه.
یاشار اوغلو (با تعجب): به سوریها؟؟
فریدون سنیر اوغلو: البته... البته.
داود اوغلو: خب. ما چندین بار به سوریه هشدار داده‌ایم که داعش بازیچه دست آنها ست. برای همین میپرسم که ستاد مشترک مشخصا چه چیزی از وزارت خارجه انتظار دارد؟
یاشار غولار: دقیقا نمیدانم... ولی فکر میکنم که رییس ستاد مشترک موضوع را با آقای فیدان بررسی کرده و شاید آنچه شما در خصوص نامه‌نگاری به کنسولگری سوریه مطرح کردید، درخواست کرده باشد.
هاکان فیدان: آره. این درخواستهای اصلی ستاد مشترک است اما ما وارد جزئیات نشدیم.
یاشار غولار: شاید همین انتظار را داشته است (یعنی نامه‌نگاری مستقیم با سوریها)
هاکان فیدان: شاید باید اداره بحران را به وزارت خارجه منتقل کنیم.
داود اوغلو: وزارت خارجه میتواند از لحاظ سیاسی بحران را داخل سوریه اداره کند، منظورم جنگ داخلی آنجاست. اما از لحاظ نظامی بعید است.
فریدون سنیر: اوضاع بین‌المللی خیلی تغییر کرده است. یعنی اینکه هر اقدام نظامی علیه داعش امری مقبول است ونزد غربیها مطلوب است چون جامعه بین‌الملل آن را امتداد القاعده میداند اما در خصوص قبر سلیمان شاه، میتوانیم افکار عمومی را متقاعد کنیم که آنجا بخشی از خاک ترکیه است..
یاشار غولار: از لحاظ نظامی‌مشکلی در این خصوص نداریم.
هاکان فیدان: اگر دخالت مستقیم کردیم آن وقت باید بدانید که بمبهای زیادی در داخل خود ترکیه منفجر خواهد شد و مرزها خارج از کنترل کامل است.
فریدون: بمب و انفجار در داخل، را سه سال پیش صحبتش را کردیم، ابتدای ورودمان به سوریه. یادت هست؟
یاشار غولار: نظر من شخصا حمایت [دستگاه] اطلاعات است. و [حمایت] آقای فیدان در کار مداومش درخصوص رساندن سلاح و مهمات به گروههای معارض که با نظام سوریه میجنگند، و در کنار ما هستند. آقای وزیر باید در این باره با وزارت کشور و دفاع مکاتبه شود.
داود اوغلو: بهتر نبود نیروهای ویژه و تانک میفرستادیم تا شبیه همان کاری که در دوره صدام، در عراق انجام دادیم، میکردیم [؟] و معارضان سوری را آموزش میدادیم و آنجا برای مدتی طولانی میماندیم. مثل آنچه در شمال عراق رخ داد[؟].
فریدون سنیر اوغلو: من این را (والله) از اول پیشنهاد دادم [خطاب به یشار غولار] آنجا بودی چگونه نیروها و تانکها را وارد شمال عراق کردیم.
یاشار غولار: بله.. نیروهایمان را..
فریدون سنیر اوغلو: یادت نیست چگونه موفق شدیم آنجا در عراق و بدون اجازه کسی حتا دولت، وارد شدیم؟
یاشار غولار: البته آن زمان، دستوری بود و اجرا شد و تمام شد. حرفت را در این باره تایید میکنم ولی موضوع درباره سوریه فرق میکند و باید آن را [حسابی] بررسی کنیم.
تا آنجا که من میدانم سوریه کاملا متفاوت از رفتار عراق در زمان صدام، رفتار خواهد کرد. آنها [سوریه] میتواند کارهای زیادی بکند که رعدآسا و نابودکننده باشد. آنها برگهای [بازی] غیرمنتظرهای دارند.
داود اوغلو: جناب ژنرال برای اینکه امکانات سوریه را و برگهای برندهای را که دارد، بدانیم، نظر وزارت خارجه این بود که به طور آشکار و مستقیم در سوریه دخالت نکنیم.
یاشار غولار: آقای وزیر اجازه بدهید توجه شما را به این جلب کنم که هیات امنیت ملی تحت اختیار وزیر دفاع است. جهت اطلاع [عرض میکنم که] مبالغ مالی بزرگی، قطر در نظر گرفته و به دنبال خرید سلاح و مهمات برای رساندن به معارضان سوریه است... بهتر نیست این مبالغ در اختیار وزارت دفاع قرار بگیرد تا او این کار را انجام بدهد؟
داود اوغلو: در این امر بهخصوص نمیتوانیم با آزادی عمل، رفتار کنیم.
یاشار اوغلو: پس نخست وزیر [اردوغان] وزیر دفاع و رییس ستاد مشترک را بخواهد و موضوع را مستقیما با آنها مطرح و بررسی کند.
داود اوغلو: من و آقای فریدون پیشنهاد جلسه‌ای فراگیر با حضور اردوغان را دادیم... پیشنهادمان حتا به مرحله خواهش رسید. نتیجه هرگونه مداخله مستقیم در سوریه خطرناک و وخیم خواهد بود برای ترکیه.

• < قبلی
• بعدی >