یافتههای باستان شناسی
خبر: پیدا شدن ساختمان و خاک سپاری 5 هزار ساله در گوهر تپه مازندران
- يافتههاي باستان شناسي
- نمایش از چهارشنبه, 23 شهریور 1390 12:19
- بازدید: 6222
برگرفته از فر ایران
کاوشهای باستانشنای در گوهرتپهی مازندران منجر به پیدا شدن فضاهای معماری با دیوارهای کلفت خشتی به ابعاد بیش از 70 سانتیمتر و دو خاکسپاری بزرگسال و کودک مربوط به دوران برنز و حدود 5 هزار سال پیش شد.
خاکسپاریها نشان میدهد که یک دوره پس از عصر برنز، از این منطقه به عنوان گورستان دورهی عصرآهن استفاده شده است. علی ماه فروزی سرپرست هیات کاوش در گوهر تپهی مازندران در این باره گفت :
با آغاز پنجمین فصل کاوش در گوهرتپه مازندران، هیات باستانشناسی توانست فضاهای معماری با دیوارهای قطور خشتی به اندازهی بیش از 70 سانتیمتر بیابد که عمر آن به 5 هزار سال پیش میرسد. این دیوارها در پارهای از بخشها، تا 4 متر مشخص شده است ...
در کف فضاهای معماری دو خاکسپاری متعلق به بزرگسالان و کودک کشف شده است که آن نیز به دوران برنز و به کمابیش 5 هزار سال پیش باز میگردد.
در کنار یافتههای دوره برنز، هیات باستان شناسی گوهر تپه همچنان با خاکسپاریهای عصر آهن در این تپه تاریخی مواجه هستند. ماهفروزی دراینباره گفت :
« تدفینهای زیادی متعلق به دوره عصر آهن بهدست آوردیم که تمامی آنها به همراه اشیاء تاریخی تدفین شدهاند. »
این تدفینها نشان میدهد یک دوره پس از عصر برنز از این منطقه به عنوان گورستان دوره عصر آهن استفاده شده است.
همچنین باستانشناسان، شماری جوشکوره در فضاهای معماری گوهرتپه کشف کردهاند که دیوارهای برخی از این فضاهای معماری فروریخته است. سرپرست هیات کاوش در این باره گفت :
در این فصل کاوش ساختارهای معماری کشف شده به طور کامل مرمت میشود و از آنجا که قرار است کل فضای کاوش شده به سایت موزه تبدیل شود، تمامی بخشها و حتی اسکلتهای کشف شده نیز مرمت و تثبیت میشوند.
پیش از این، باستانشناسان با کاوش در گوهرتپه مازندران بقایای شهرنشینی اقوام عصرآهن
(1500 تا 550 پیشاز میلاد مسیح) را روی این تپه 5 هزار ساله یافته بودند.
آنها با محوطهای مملو از کورههای پخت سفال در کنار بخش مسکونی مواجه شدند.
تا کنون باستانشناسان در یکی از محوطههای 200 متر مربعی گوهرتپه، بقایای چهار کوره پخت سفال را به دست آوردهاند؛ اما احتمال میدهند که نه تنها پهنهی محوطه بیشتر از 200 متر باشد، بلکه تعداد کورههای پخت سفال موجود در این محوطه نیز بیشتر از 4 کوره باشد.
گوهرتپه مهمترین محوطه باستانی مازندران است که تا کنون توسط باستانشناسان شناسایی شده، این محوطه باستانی سرشار از نشانههای شهرنشینی از 5 هزار سال پیش تا پیشاز دوره هخامنشی است.
کاشان در سال 1258 خورشیدی
در سال 1358 خورشیدی (سنه توشقان ئیل مطابق سنه 1296 مهی) :1
حالات و کیفیات بلده و بلوکات و مزارع دارالمومنین کاشان …
حسب الامرا منای دولت … و فرمایش جناب اعتضادالدوله، مفصلا قلمی شده است.
در سرشماری 129 سال پیش، از روش بسیار پیشرفتهی امروزین در بارهی سرشماری جمعیت، بهرهگرفته شده است :2
] جمعیت کاشان[ از قرار خانه شماری در هذهالسنه توشقان ئیل ]1296[ مهی و حسب الحکم .. اعتضادالدوله، کدخدایان و ریش سفیدان بلده و بلوک، از روی تحقیق، ثبت و سیاهه دادهاند که از هر قریه فردا فرد، اسامی آنها را دادهاند ...
جمعیت کاشان بر پایهی این سرشماری بر حسب زن و مرد و کودکان، اعلام شده است.
بر پایهی این سرشماری جمعیت کاشان در سال 1258 خورشیدی برابر با 21699 تن بوده است. این جمعیت در 4537 خانه زندگی میکردند. دربارهی ترکیب اجتماعی جمعیت، گفته شده است :3
به قدر ربع آنها، علما و سادات هستند که بعضی از آنها، سمت تحصیلی و درس و بحث دارند و برخی داخل تجار و کسبهی بازار هستند
مهمترین اقلیت مذهبی شهر کاشان در آن روزگار، یهودیان بودند که برپایهی سرشماری سال 1258 خورشیدی، شمار آنها 600 تن بوده که در 173 خانه زندگی میکردند.
مهمترین حرفههای مردم آن زمان کاشان پارچه بافی (شعر بافی) و مسگری بوده است. در کاشان آن روز بر پایهی آمار، تعداد 448 دستگاه پارچه بافی وجود داشت.
البته بخشی از مردم شهر کاشان در آن زمان،مانند شهرهای دیگر ایران، به کار کشاورزی اشتغال داشتند. نویسندهی کتاب «مجموعهی ناصری»، از پنج مزرعه نام میبرد که در درون یا کنار باروی شهر کاشان قرار دارند. این مزرعهها، عبارت بودند از:
مزرعهی درب ]دروازه[ فین، مزرعه آب شاه ]در نزدیکیهای دروازه دولت[، مزرعهی چهار باغ، مزرعهی ناجی آباد و مزرعهی فیض آباد حکیم.
جمعیت حومه (توابع) شهر کاشان، برابر 8884 تن بود که در 854 خانه زندگی میکردند. بیشتر این جمعیت، یعنی 6496 تن از آن را ساکنان قریهی پشت مشهد تشکیل میداد که:4
جزو شهر است و در خارج اتفاق افتاده، جز و حومهی شهر نوشته میشود.
پشت مشهد، دارای 4 مسجد، 5 گرمابه، و 32 دکان داشته بود و کشاورزان بسیاری از مزارع حومه شهر را، ساکنان این قریه تشکیل میدهند.
افزون بر روستای پشت مشهد، نویسنده، جمعیت دو قریه و مزرعهی دیگر از آبادیهای حومهی شهر یعنی قریه التحیر که :5
در طرف اعلای شهر واقع است، از طرفی که به قمصر میرود ]و دیگری[، مزرعهی حسینآباد است که از چشمهی «فین»، شروب میشود
در سال 1258 خورشیدی، جمعیت کاشان و توابع و بلوک آن62867 تن بود که 21699 تن در شهر کاشان زندگی میکردند.
جدولهای زیر، جمعیت کاشان، توابع و بلوک آن و نیز، تسهیلات شهری آن را در همان سال، نشان میدهند.
جدول شمارهی یک ـ جمعیت و شمار خانههای کاشان، توابع و بلوک (1258 خورشیدی)
شهر کاشان زن مرد طفل جمع خانه
7111 6422 8166 21699 4537
توابع کاشان :
پشت مشهد 1640 1558 3298 6496 466
لتحر 71 62 52 185 45
حسنآباد 91 85 113 286 65
سایر 520 501 896 1917 278
بلوکات کاشان :
آران و بیدگل و غیره 4066 3645 5951 13662 1528
مزارع کویر طسوج 243 285 392 893 98
دهات گرمسیری 2193 2053 3234 7480 1150
دهات و قراء ییلاقی 3184 2967 4098 10249 2536
جمع کل 19119 17548 26200 62867 10703
(برگرفته از: فرهنگ و مردم (فصل نامه) شماره 19 و 20 پاییز و زمستان 1358 ـ رویهی 21)
جدول شمارهی دو ـ جمعیت و شمار خانههای روستاهای گرمسیری کاشان (1258 خورشیدی)
روستاهای گرمسیری زن مرد طفل جمع خانهها
بیدگل 1018 925 1752 3695 435
آران 1418 1215 2244 4877 512
نوشآباد 1197 1128 1329 3654 276
علیآباد مه آباد 275 242 327 844 185
نصرآباد 158 135 299 592 120
ساروق 22 18 55 95 35
مشکان، محمودآباد، سارد و... 87 68 112 267 45
یزدل 328 293 507 1128 244
طاهرآباد 345 356 325 1026 211
راوند 282 263 430 975 122
قزاق 235 222 361 818 95
فین سفلی 356 322 585 1263 114
فین علیا 232 218 462 912 97
نصرآباد جیرویه 32 36 30 98 31
خرمدشت 26 22 35 83 18
ابوزید آباد 248 235 332 815 138
جمع کل 6259 5698 9185 21142 2678
همان منبع
جدول شمارهی سه ـ تسهیلات شهری کاشان و حومه (سال 1258 خورشیدی)
تسهیلات کاشان پشت مشهد بیدگل آران نوشآباد جمع
مسجد 48 4 6 12 6 76
گرمابه 22 5 7 7 6 47
دکان 845 32 60 70 41 1048
کاروانسرا 24 ـ 1 ـ ـ 25
دستگاهشعربافی(پارچهبافی) 448 ـ 58 ـ ـ 506
دستگاه جولایی ]نساجی[ ـ ـ 160 ـ ـ 160
همان منبع
پینوشتها: 1،2، 3 و 4 ـ کتاب مجموعهی ناصری / کتاب الفبا ـ دورهی جدید ـ ج 1 ـ زمستان 1360 ـ 69 ـ 63