دوشنبه, 03ام دی

شما اینجا هستید: رویه نخست یادگارهای فرهنگی و طبیعی یادمان خبرها: نقشهٔ خلیج فارس

یادمان

خبرها: نقشهٔ خلیج فارس

برگرفته از فر ایران

ایرانی‌ها پیش از هخامنشیان می‌کوشیدند تا خلیج فارس را مکانی امن و آرام نگاه دارند. امنیت خلیج فارس برای بازرگانان حیاتی بود.

اردشیر خدادادیان دکترای تاریخ باستان دانشگاه شهید بهشتی]ملی[، درباره‌ی امنیت خلیج فارس می‌گوید: «از زمان هخامنشیان کشتی‌رانی در دریای پارس وجود داشت. خلیج‌فارس از همان زمان هم راه ارتباطی شرق به غرب بود. بزر‌گ‌راه شاهی که شوش را به آسیای کوچک می‌پیوست و از شوش نیز به خلیج‌فارس وصل می‌شد، کمابیش 2650 کیلومتر بود.

خدادادیان اهمیت امنیت دریای پارس برای داریوش را چنین توصیف می‌کند.«داریوش، اسکیلاکس اهل کاریز را مامور کرد تا خلیج‌فارس و اقیانوس هند تا دریای آفریقا را درنوردد و نقشه‌ی خلیج فارس را تهیه کند. همه گمان می‌کنند که داریوش این نقشه را برای لشگر کشی‌هایش می‌خواسته است. اما این نقشه‌ها، بیشتر برای استفاده‌ی بازرگا نی بود.

این نقشه‌ها تهیه شد تا نیرویی برای امنیت، در دریای پارس مستقر شده و امنیت و آرامش در راه‌های دریایی خلیج فارس را حفظ کند. آن‌ها یا در سواحل دریا مستقر می‌شدند یا با کشتی و قایق، مدت‌ها در دریا به سر می‌بردند.»

 

 
رساله ‎های تاریخ موسیقی ایران بررسی نشده‎اند

بیش از هزار رساله موسیقی از قرن‎های مختلف به جا مانده است اما بیش‏تر آنها مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفته‎اند.

هومان اسعدی اتنوموزیکولوگ و محقق موسیقی با اشاره به این‏که بسیاری از رساله‎های موسیقی بررسی نشده، گفت: در زمینه رساله‎های تاریخی و موسیقی متخصص کم است. حتی بسیاری از آن چه باقی مانده و بررسی نشده‎اند. برخی از محققان خارجی بر این رساله‎ها کار کرده‎اند اما ایرانی‎ها توجه کمتری به موضوع داشته‎اند. به همین دلیل در همایش‎ها یا گرد‎آوری‎ مقالات بیشتر از محققان خارجی استفاده می‎شود.

او ادامه داد: به دلیل بررسی نشدن دقیق رساله‎ها برخی از شخصیت‎ها که تاثیر بسیاری بر تاریخ موسیقی ایران داشتند ناشناخته مانده‎اند. در ایران صفی‎الدین ارموی و عبد‎القادر مراغه‎ای را همه‎ می‎شناسند. اما از نظر و آراء نویسندگان رساله‎های دیگر بی‎خبریم. در این حوزه جای فعالیت و تحقیقات زیادی وجود دارد.

اسعدی که عضو هیئت علمی همایش قطب‎الدین شیرازی است درباره مقالات ارایه شده در این همایش افزود: برای بررسی رساله‎ موسیقی قطب الدین شیرازی از دو پژوهش‏گر خارجی دعوت کرده‎ایم و آن‏ها هم پذیرفته‎اند. متاسفانه در ایران به وجه فلسفی، نجوم و ریاضیات قطب‎الدین شیرازی بیشتر تاکید شده است.

 
پیدا شدن تندیس‎های اشکانی در حوزه‎ی هلیل رود

تازه‎ترین بررسی‏‎ها در حوزه‎ هلیل رود به کشف بیش از 100 تندیس سفالی متعلق به دوران اشکانی منجر شد.

این بررسی‎ها هم‎ چنین به شناسایی 53 محوطه و گورستان و استقرار گاه‎های مسکونی و کارگاه‎ تاریخی و پیش از تاریخ انجامید.

نادر سلیمانی، سرپرست هیات بررسی‎ و شناسایی هلیل رود گفت: «مهم‏ترین یافته‎های این بررسی‎ها و پیکرها‎ی سفالی حیوانی و انسانی است. این تندیس‎ها که در دو نوع ساده و نقش‎دار کشف شده‎اند، در تدفین‎های دوران اشکانی کاربرد داشته است. با توجه به این که در هر گور تعداد زیادی از این پیکرک‎ها گذاشته می‎شد، به طور دقیق نمی‎توان تعداد آن‌ها را حدس زد.»

به نظر می‎رسد این مکان کارگاهی برای ساخت تندیس‎های سفالی اهدا شده به گورها بوده باشد. از نکات قابل توجه تعداد بسیار زیاد این تندیس‎هاست. در این کارگاه‎ها اشیا و ظرف‎های سفالی نیز ساخته شده است. ساخت این گونه تندیس‎ها در دوره اشکانی رواج داشته است.»

 

پیدا شدن شهربزرگ ساسانی در دشت مغان

 

آخرین کاوش‎های باستان شناسان در محوطه باستانی اولتان قلعه اردبیل به کشف یک شهر بزرگ ساسانی منجر شد.

باستان شناسان در جریان این کشف، دیوار و یکی از دروازه‎های ارگ را به دست آوردند حال آن که پیش از این، تصور می‎کردند در این منطقه با یک قلعه شهر در میان دشت روبه‎رو هستند.

محوطه باستانی «اولتان قلعه»، واقع در ساحل جنوبی رود ارس و در بردارنده قلعه‎ای تاریخی است که آثار معماری ارزشمندی شامل برج، باروی خشتی و حصار را در خود جای داده است. طی دو فصل گذشته بخش‏های مدفون شده این بنا کاملا از خاک بیرون آمده و آزاد شد.

«کریم علیزاده»، سرپرست هیات کاوش در اولتان قلعه گفت: مطالعات جدید باستان شناسی نشان داد که اولتان قلعه یک شهر بسیار بزرگ در اواخر ساسانی بوده است. این شهر بزرگ مسطح، از دو بخش ارگ و خانه‎ها و دکان و بازار و ... تشکیل شده است. ارگ،  مستطیل شکل با ابعاد تقریبی 400 در 800 متر است. احتمال داده می‎شود این شهر، شهر ساسانی اورثان باشد.

کاوش‏های باستان‎شناسی هم چنین نشان داد که خندقی با عرض متغییر تا 10 متر ارگ را فرا گرفته است. تمامی ویژگی‎های این محوطه تداعی کننده وجود یک شهر عظیم در میان دشت است. وسعت این شهر با توجه به حریم‎ها و پیرامون‎ آن 70 هکتار است.

علی‎زاده گفت: عکس‏های هوایی و ماهواره‎‎ای نشان داد بر خلاف تصور گذشته وسعت این شهر بسیار زیاد است. پراکندگی آثار نیز موید این حرف است. با توجه به تصویر ماهواره‎ای ارگ در وسط شهر قرار داشته و دو آب راه بزرگ، از اطراف به ارگ کشیده شده است.

این شهر طبق الگوی شهر سازی ایران در دوران ساسانی ساخته شده است. در شهرسازی‏های تاریخی و باستانی ایران هماره ارگ در وسعت شهر و بخش حاکم‎نشین شهر محسوب می‎شده است.

محوطه‎ اولتان قلعه شهر باستانی متعلق به دوران ساسانی است. این محوطه در روستای بزرگی در 15 کیلومتری جنوب غرب پارس‎آباد و در دشت مغان قرار دارد. ارگ اولتان در 500 متری این روستا و در کنار رود ارس واقع شده است.

 

 

شهر گور، انباشته از نقش شاه‎زادگان ساسانی است

شهر ساسانی گور، مملو از نقوش شاهزادگان ساسانی است. نقوشی که رنگ‎های به کار گرفته در آن‎ها با گذشت بیش از دو هزار سال، هم‎چنان سالم مانده و گالری بزرگی از نقاشی دوره ساسانی را به نمایش می‎گذارد.

 باستان‎شناسان و مرمت گران نقاشی‎های باستانی که برای انتقال نقش چهار شاهزاده ساسانی به شهر گور رفته بودند؛ دریافتند این شهر مملو از نقاشی‎ها و تصاویر باستانی متعلق به دوره ساسانی است و انتقال این نقش‎ها می‎تواند مجموعه‎ نقاشی‎های شهر گور را ناقص کند.

خبرگزاری میراث فرهنگی گزارش داد: شهر ساسانی گور که به نخستین  شهر دایره‎ای شکل ایران شهرت دارد. در نزدیکی فیروزآباد فارس واقع شده و نخستین فصل کاوش‎های باستان‎شناسی، آن را به یکی از شگفت‎انگیز‎ترین محوطه‎های باستانی ایران تبدیل کرده است. کشف نقش چهار‎شاهزاده ساسانی روی بقایای کاخی از دوره اردشیر بابکان به همراه کف منقوش رنگی از این دوره، بخشی از این شگفتی‎ است که با گذشت بیش از 2000 سال هم‎چنان رنگ‎های به کار رفته در آن سالم مانده است.

«رضا رحمانی»، کارشناس بخش مرمت نقاشی‎های باستانی پژوهشکده مرمت و حفظ ابنیه‏ی ‎تاریخی با بیان این موضوع انتقال نقش چهار‎شاهزاده ساسانی به ارگ کریم‎خانی منتفی شده است، گفت: «تصور بر این بودکه این نقش تنها نقش بدست آمده از شهر گور است و می‎توان آن را انتقال داد اما بررسی‎ها نشان می‎دهد از چنین نقوشی در این محوطه باز هم وجود دارد و مجموعه‎ای بزرگ از این نقش‎ها در شهر گور هنوز زیر خاک مانده‎اند.»

وی گفت: «انتقال نقش چهار شاهزاده ساسانی، به معنای از بین رفتن بخشی از مجموعه‎ بزرگتر نقاشی‎ها شهر گور است و شاید با برداشتن نقش چهار‎شاهزاده ساسانی و نمایان شدن ادامه‎ی تصاویر آسیب‎ جبران ناپذیری به وجود آید.»

نقش چهار شاهزاده ساسانی، دو زن و یک مرد جوان را به همراه یک نوجوان نشان می‎دهد که با لباس‎های اشرافی در کنار یکدیگر ایستاده‎اند. رنگ‎های به کار رفته در این نقاشی بیش‎تر سبز و قرمز اخرایی است. و سبک نقاشی نشانگر تاثیر هنر اوایل دوره ساسانی از سبک هنری اشکانی است.

رحمانی در مورد وضعیت نقوش شهر گور با توجه به وضعیت اقلیمی منطقه گفت:«رطوبت ناشی از جمع شدن آب باران به شدت داخل نقاشی‎ها نفوذ کرده بود و از زمانی که هیات مرمت در شهر گور مستقر شد تمام تلاش خود را با استفاده از امکانات بسیار کم روی خشک کردن نقش متمرکز کرد. هم اکنون نیز نقش چهارشاهزاده ساسانی از خطر نفوذ رطوبت نجات یافته و استحکام بخشی آن نیز به بهترین شکل ممکن انجام گرفته است.»

این کارشناس مرمت نقاشی در مورد شیوه‎های استحکام بخشی در نقاشی چهار‎شاهزاده ساسانی گفت: «با استفاده از چسب پارالویید B72 نقاشی روی دیوار تثبیت و شوره زدایی نیز با استفاده از محلول‎های خاصی بدون آن که به نقاشی آسیبی وارد شود، انجام می‎شود.»

به گفته‎ وی هم اکنون نقش به طور کامل تثبیت شده و از این پس حفاظت از این اثر باستانی بی‎نظیر به عهد بخش یگان پاسداران میراث فرهنگی استان فارس است.

«لیلی نیاکان»، معاون و سرپرست ایرانی‎ هیات باستان شناسی شهر گور در این مورد گفت: «اطراف محوطه سیم خاردار کشیده شده است و چند تن از سربازان مسلح داخل محوطه گشت می‎زنند. در این مدت یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس و مدیریت این سازمان کمال همکاری را با هیات باستان‎شناسی داشته‎اندو ما امیدواریم با افزایش نیرو این محوطه‎ی با ارزش باستانی بیشتر از گذشته مورد حفاظت قرار گیرد.»

شهر گور نخستین شهر دایره‎ای شکل ایران است که در زمان اردشیر بابکان احداث شده است. کاوش‎های باستان‎شناسی در این شهر ساسانی برای نخستین بار در سال جاری توسط دیتریش هوف، باستان‎شناس آلمانی آغاز شده است.

این شهر چهار دروازه اصلی داشته که عبارتند از باب مهر از طرف شرق باز می‎شده، باب بهرام که از طرف غرب باز می‎شده، باب هرمز که دروازه شمالی محسوب می‎شده و در آخر نیز باب اردشیر که از طرف جنوب باز می‎شده است.

 

رویت شمایل چهار شاهزاده ساسانی

 

با بیرون آمدن نقش دیوار‎نگاره چهار شاهزاده ساسانی در شهر باستانی گور واقع در فیروز‎آباد فارس، شمایل آن‎ها رویت شد. این چهار شاهزاده با لباس‎های رنگی عبارت از دو زن، یک مرد و یک نوجوان هستند.

«لیلی نیاکان»، معاون ایرانی و سرپرست کاوش‎های باستان‎ شناسی شهر گور با اشاره به نقش شاهزاده‎های ساسانی در این محوطه گفت: «این نقش‎ها در کنار مناره و در نزدیکی چاهی از دوره اسلامی کشف شدند. با شروع حفاری ابتدا سر این چهار‎شاهزاده از زیر خاک بیرون آمد و سپس با ادامه کار توانستیم شمایل آن‎ها را از زیر خاک بیرون بیاوریم.»

پیش از این نقش چهار شاهزاده کشف شده بود اما هنوز صورت آن‎ها دیده نشده بود و باستان‎شناسان نمی‎دانستند چه تن‎پوشی به تن دارند.

وی در ادامه گفت: «نقش این چهار شاهزاده که همگی جوان هستند، را دو زن و یک مرد جوان به همراه یک نوجوان تشکیل می‎دهند که برای نخستین بار چنین نقش‎‏هایی از دوره اردشیر اول و سال‎های آغازین شکل‎گیری سلسله ساسانی بدست می‎آید.»

در این نقش یکی از زنان که با تن پوش و صورت کامل بدست آمده در کنار نوجوانی قرار گرفته که بره‎ای حیوانی را به بغل گرفته است. مرد جوان نیر در کنار زنی قرار گرفته که تنها تن پوش آن باقی‎مانده و سر از بین رفته است.

«نیاکان» درباره ویژه‎گی‎های این نقش گفت: «این نقش‎ها نشان می‎دهد تا چه اندازه‎ هنر اوایل دوره ساسانی و زمان اردشیر بابکان، متاثر از دوره اشکانی بوده است. در این نقش دیواره‎ها به نحوی از رنگ‎ها استفاده شده است که گویی نقش‎ها زنده هستند و بر دیوار قرار گرفته‎اند. رنگ‎های سبز و قرمز اخرایی از رنگ‎ها استفاده شده در این نقش‎ها است.»

وی با اشاره به سن اشخاص داخل نقش گفت: «نوجوانی که در نقش دیده می‎شود و زنی که کنار او ایستاده به نظر می‎رسد مادر او باشد. مرد شاهزاده با شخصیت و وقار خاصی در گوشه‎ دیگری ایستاده و زنی که اسر او بر اثر مرور زمان از بین رفته، درست در کنار او قرار گرفته است. مرد، شاهزاده‏‎ای جوان است و تن پوش زن کنار او ایستاده نیز نشان می‎دهد که باید جوان باشد. احتمال می‎دهیم که مرد شاهزاده در کنار همسرش ایستاده باشد.»

این نخستین باری است که نقشی از شاهزادگان اوایل ساسانی بدست آمده است. رنگ‎های به کار فته در این نقش‎ها آن قدر با دقت استفاده شده است که می‎توان ارزش‎های هنری این نقش نگاره‎ها را مورد بررسی قرار داد.

شهر ساسانی گور نخستین شهر دایره‎ای شکل ایران محسوب می‎شود که به دستور اردشیر بابکان ساخته شده است. کاوش‎های باستان‎شناسی در این شهر ساسانی برای نخستین بار در سال جاری توسط دیتریش هوف، باستان‎شناسی آلمان آغاز شده است. این شهر چهاردروازه اصلی داشته است. این دروازه‎ها عبارتند از باب مهر که از طرف شرق باز می‎دهش است، باب بهرام که از طرف غرب باز می‎شده است. باب هرمز که دروازه شمالی محسوب می‎شده و در آخر نیز باب اردشیر که از طرف جنوب باز می‎شده است.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

در همین زمینه