خبر
جرم شناسی سایبری
- خبر
- نمایش از دوشنبه, 15 آبان 1391 03:28
- بازدید: 5224
برگرفته از روزنامه اطلاعات
* عبدالرضا طرزی
کارشناس ارشد حقوق وقاضی ویژه جرایم سایبری
تعریف جرم شناسی سایبری: با الهام از تعاریف ارائه شده از جرم شناسی سایبری و تطبیق آن با تعاریفی که تاکنون از جرم شناسی ارائه شده است می‌توان گفت: جرم‌شناسی سایبری مطالعه عوامل ایجاد جرم در فضای مجازی و تاثیرات آن بر دنیای حقیقی و راهکارهای پیشگیری از حدوث اینگونه جرائم است.
مطالعات عینی پرونده‌های جرائم سایبری نشان می‌دهد ایجاد شخصیت مجازی با ذهنیت عدم شناسایی والبته سهولت وگستردگی ارتکاب برخی بزه‌هادرفضای مجازی بستر مناسبی را برای بروز خلأهای شخصیتی و روانی فراهم می‌سازد لذا ما بر این باور هستیم که شخصیت واقعی یک بزهکار سایبری را بایددر همان شخصیت مجازی وی جستجو کرد به دیگر سخن شخصیت مجازی که بزهکار سایبری از خودساخته است در واقع همان (خود واقعی) اوست که به دلایل مختلف امکان بروز آن در دنیای حقیقی رانداشته است پس بنا به قول پروفسورفرانسوی « گاستون استفانی »، (شناخت شخصیت بزهکار) امر مهمی درمطالعات جرم شناسی سایبری است.
* شخصیت شناسی بزهکاران سایبری:
واکاوی شخصیت این دست از بزهکاران نشان می‌دهد که آنان به نوعی فاقد قدرت انتزاعی بوده و قادر به تصور و تجسم عاقبت رفتار خود نیستند تا با مدد آن خودکنترلی در جلوگیری از ارتکاب جرم در فضای مجازی داشته باشند اینگونه افراد به نوعی تحت تأثیر حال هستند و رفتارهای خود را بدون هرگونه محاسبه و اندیشه عمیق انجام می‌دهند به عنوان مثال در پرونده‌ای بزهکار سایبری صرفا به‌خاطر عصبانیت ضمن غیرفعال کردن دیتابیس سایت دانشگاه اقدام به ایجاد اختلال در سامانه رایانه‌ای کرده و ساعت‌ها هزاران دانشجو را جهت ثبت نام و انتخاب واحدهای درسی با مشکل مواجه ساخت و در توضیح عمل خود(عصبانیت آنی و بی توجهی به آنچه که پیش خواهد آمد) را علت رفتار مجرمانه خود بیان داشت یا در پرونده دیگری بزهکار سایبری هنگام برنامه نویسی با قطعی موقتی سرویس اینترنتی مواجه شد و بر اثرعصبایت آنی مبادرت به هک بالغ بر 10 هزار اکانت کاربران‌ای اس پی مربوطه کرد.
بزهکاران سایبری علی رغم توان فنی و هوش بالایی که دارند افرادی ناتوان هستند و با پناه بردن به (غار فضای مجازی) سعی در جبران کاستی‌ها دارند لکن در این التجاء نیز ناتوانند و در اندک زمانی از پناهگاه ساختگی خود خارج می‌شوند و به اصطلاح دست خود را رو می‌کنند. شاید به مدد همین امر است که نهادهای تعقیب‌کننده جرائم سایبری علی‌رغم پیچیدگی دنیای مجازی در بازه زمانی کوتاهی قادر به شناسایی بزهکاران سایبری هستند.
*نگاهی گذرا به برخی جرائم سایبری :
عناوین جرایم سایبری بر اساس قانون جرایم رایانه‌ای جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1388 به شرح زیر است:
1-دسترسی غیرمجاز به داده‌های رایانه‌ای یا مخابراتی
2- شنود غیرمجاز محتوای در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی
3- دسترسی غیرمجازبه داده‌های سری در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده یا تحصیل و شنود آن
4-در دسترس قرار دادن داده‌های سری در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده برای اشخاص بدون صلاحیت
5- افشا یا در دسترس قرار دادن داده‌های سری در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یاحامل‌های داده برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه
6- نقض تدابیر امنیتی سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به قصد دسترسی به داده‌های سری در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده
7- تغییر غیرمجاز داده‌های قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانة آنها
8- تغییر دادهها یا علایم موجود درکارت‌های حافظه یا قابل پردازش در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یاتراشه‌ها یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانة دادهها یا علایم به آنها
9- حذف یا تخریب یا مختل یاغیرقابل پردازش کردن داده‌های دیگری ازسیستم‌های رایانه‌ای یامخابراتی یا حامل‌های داده به‌طور غیرمجاز
10- از کار انداختن یا مختل کردن سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به‌طور غیرمجاز
11- ممانعت از دسترسی اشخاص مجاز به داده‌های یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی بطور غیرمجاز
12- ربودن داده‌های متعلق به دیگری بطور غیرمجاز
13- تحصیل مال از طریق سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی بطور غیرمجاز
14- انتشار آثار مبتذل و مستهجن از طریق سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده
15- تسهیل دسترسی افراد به محتوای مبتذل و مستهجن از طریق سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده
16- هتک حیثیت از طریق انتشار صوت و فیلم تحریف شده دیگری به‌وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یامخابراتی
17- نشر اکاذیب از طریق سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی
18- ممانعت از پالایش محتوای مجرمانه از سوی ارائه دهندگان خدمات دسترسی
19- استفاده غیرمجاز از پهنای باند بین‌الملل مبتنی بر پروتکل اینترنتی به منظور برقراری ارتباطات‌مخابراتی
20- تولید یا انتشار یا توزیع یا معامله دادهها یا نرم افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی که صرفاً به منظور ارتکاب جرائم رایانه‌ای به کار می‌روند.
21- فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده‌ای که امکان دسترسی غیرمجاز به دادهها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی متعلق به دیگری را فراهم می‌کند.
22- آموزش نحوة ارتکاب جرائم دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال درداده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی.
* علت شناسی جرائم سایبری
علل و عوامل بسیاری در شکل گیری جرائم سایبری موثرند همچون عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی،مشکلات روحی و روانی نظیر: افسردگی.عصبانیت.حسادت.انتقامجویی.حس تنفر،تفریح و سرگرمی،خودکم بینی و حقارت وحس رقابت. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می‌شود.
1- اقتصادی:
جرائمی نظیر (تحصیل مال به‌طور غیرمجاز از طریق سامانه رایانه ای) یا همان کلاهبرداری نمونه‌ای از این دست جرائم هستند که عمدتا با اهداف اقتصادی به‌وقوع می‌پیوندد.به عنوان مثال برخی بزهکاران سایبری ازطریق فیشینگ به اطلاعات حساب‌های بانکی کاربران دسترسی یافته و با وارد کردن گذرواژه‌ها و دیگراطلاعات در سامانه‌های مربوطه مبادرت به برداشت وجوه از حساب بانکی افراد می‌کنند.
در موارد بسیاری ارتکاب جرائم رایانه‌ای که به حسب ظاهر اقتصادی نیست با انگیزه‌های اقتصادی شکل می‌گیرد و بالعکس برخی جرائم سایبری به ظاهر اقتصادی با انگیزه‌های غیراقتصادی ارتکاب می‌یابد به عنوان مثال در پرونده‌ای فرد پس از نفوذ به سیستم رایانه‌ای قربانی خود و تحصیل اسناد و مدارک شخصی وی اقدام به اخاذی از او کرد و بالعکس در پرونده‌ای دیگر متهم صرفا با هدف ابرازتوانایی خود در هک مبادرت به نفوذ به حساب بانکی یکی از مشتریان بانک کرده و مبلغی را برداشت و آنراعینا به بانک مسترد کرد تا فقدان امنیت شبکه بانکی و توانایی بالای خود در این زمینه را به رخ بکشد.
جالب آنکه در بیان علت رفتار مجرمانه خود اعلام کرد از آنجا که جویای شغل بودم خواستم توانایی خودم را به دیگران نشان بدهم بلکه زمینه اشتغال برایم فراهم شود!!
2- فرهنگی:
فقر فرهنگی و عدم پایبندی به ارزش‌های جامعه و باورهای دینی یکی از عوامل مهم ارتکاب برخی بزه‌ها درمحیط سایبر هستند.پیش از این نیز اشاره شد که با خلق دنیای مجازی موانع بسیاری از بین رفته و ارتکاب جرائم تسهیل شده است. فضای سایبر شرایطی را به وجود آورده که بزهکاران می‌توانند در مکان‌هایی غیر از جاهایی که آثار و نتایج اعمال آنها ظاهر می‌شود مرتکب جرم شده و به راحتی و با کمترین هزینه و اضطراب، بیشترین خسارات و صدمات را به بار آورده و در عین حال ناشناخته باقی بمانند. ارتکاب جرائمی نظیر انتشار آثار مبتذل و مستهجن از طریق سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده یا تسهیل دسترسی افراد به محتوای مبتذل و مستهجن نمونه‌ای از جرائم سایبری است که عدم توجه به اصول اخلاقی و ارزش‌های جامعه موجد آن است.
ایجاد سایتهای غیراخلاقی و ترویج بی بند و باری‌های و روابط ناسالم دختر و پسر در قالب سایتهای دوستیابی. سایتهای پخش فیلم‌های غیراخلاقی به‌صورت آنلاین و... از مصادیق این جرائم هستند.
3-مشکلات روحی و روانی:
بخش عمده‌ای از جرائم رایانه‌ای ارتکاب یافته در کشور مان برخاسته از مشکلات روحی و روانی بزهکاران فضای مجازی است. مردی صرفا به جهت اختلاف با همسرش و با قصد انتقام گیری از وی اقدام به انتشار عکس‌ها و فیلم‌های خصوصی همسر خود در سایتهای اینترنتی کرد.
خانمی صرفا با هدف انتقام گیری از همسرش که مبادرت به ازدواج مجدد کرده است، اقدام به انتشار عکسهای بدون حجاب خود در سایتهای اینترنتی کرد. در پرونده دیگری مردی از روی حسادت اقدام به نصب نرم افزار شنود بر سیستم رایانه‌ای خانمی کرده و سپس متن چتهای خصوصی وی را دریافت و برای سایرین ارسال می‌کرد. درپرونده‌های متعدد دیگر افراد با ایجاد صفحات جعلی در سایتهای اجتماعی اقدام به آبروریزی و هتاکی به قربانیان خود می‌کنند.
مصادیق این بخش از علل ارتکاب جرائم سایبری بسیار گسترده‌تر از سایر علل و عوامل هستند که مطالعات جرم‌شناسی در این حیطه را می‌طلبد.
*بزه‌دیدگان جرائم سایبری:
قربانیان جرائم سایبری در واقع قربانیان پیشرفت تکنولژی هستند اما نکته قابل توجه در این بین آن است که بسیاری از بزه دیدگان ( science and technologyبروز می‌دهند و براحتی طعمه (victimation) جرائم سایبری استعدادی قابل توجه برای قربانی شدن بزهکاران سایبری می‌شوند برخی کلاهبرداری‌های اینترنتی ناشی از کسب اطلاعات به روش‌های بسیار ساده و سوء استفاده از عکس‌ها و اسرار شخصی نمونه‌هایی از این موضوع است.
ما بر این باوریم که قربانی جرم سایبری همیشه بی گناه نیست و چه بسا خودش ناخواسته آغازگر بزه سایبری است..ضعف شخصیتی.فقدان اطلاعات کافی در رابطه با محیط مجازی و عدم دقت در محافظت از دادهها مواردی است که قربانی بزه سایبری را در قربانی شدنش مساعدت می‌کند.
* جرم شناسی پیشگیرانه در فضای سایبر:
در خاتمه این بحث باید گفت خسارات وارده بر اثر جرائم سایبری به مراتب گسترده‌تر و جبران ناپذیرتر درمقایسه با جرائم سنتی است.
مطالعه عینی جرائم سایبری گواه این واقعیت است که در بسیاری موارد انواع برای قربانی به ارمغان آورده (psychological - material - moral) خسارات مادی و معنوی و روانی می‌شود از سوی دیگر ماهیت خاص فضای مجازی این اقتضاء را دارد که به طور جدی به دنبال پیشگیری در فضای مجازی باشیم. ارتقای سطح اطلاعات جامعه نسبت به (preventiol cyber) قبل از ارتکاب بزه فضای مجازی و اطلاع رسانی در زمینه جرایم سایبری و راههای مقابله با آن.ارتقای سطح باورهای دینی واخلاقی خصوصا بین نوجوانان و جوانان نمونه‌هایی از پیشگیری از شکل گیری جرایم در فضای مجازی است.
