ایران‌بوم

خراسان‌شمالی یکی از استان‌های مرزی کشور است و عشایر یکی از اقشار این استان است. این استان دارای 5000 خانوار عشایری است که از این تعداد 3700 خانوار کوچ رو هستند. عشایر در ییلاق و قشلاق مکان‌های معینی برای اقامت دارند و معمولاً در زیر این سیاه چادرها زندگی و استراحت می‌کنند. سیاه چادر بافی یکی از هنرهای زنان عشایر استان است که از موی بز سیاه بافته می‌شود.

هر سیاه چادر از چند "لت" تشکیل می‌شود. و هر "لت" نواری بافته شده از موی بز سیاه است. در حقیقت لت تکه‌ای از سیاه چادر است. زنان لت‌ها را که به شکل یک نوار بافته شده‌اند را به وسیله دستگاهی سنتی در محل زندگی خود می‌بافند. عرض هر لت بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر و طول آن گاه 6، ۱۰ و یا ۱۵ متر است. زنان پس از بافتن لت‌ها آن‌ها را از دو طرف به هم می‌دوزند تا کم کم به شکل سیاه چادر درآید. نقش مردان عشایر در این هنر، بریدن موی بز و همچنین دوختن لت‌ها به یکدیگر است.

زنان، وظیفه شستن، پاک کردن، حلاجی کردن موها، و تاباندن نخ‌ها بطوری که به حالت الیاف در آیند، را دارند. تمامی مراحل بافتن سیاه چادر برعهده زنان است و مردان هیچ گونه دخالتی در آن ندارند. دختران کوچک نیز مادران خود را در کار بافتن یاری می‌دهند و این فرصتی برای یادگیری و آموختن فنون دوختن سیاه چادر توسط مادران است. زنان برای بافتن یک سیاه چادر گاه به صورت دسته جمعی کار می‌کنند تا کار بافتن سریع‌تر به پایان برسد، این در حالیست که این هنر در این استان رو به فراموشی است و در حال حاضر کمتر زن عشایری اقدام به بافت سیاه چادر می‌کند.

علی عابدی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان‌شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه خراسان‌شمالی، با اشاره به اینکه سیاه چادربافی یکی از هنرهای صنایع دستی استان است که توسط زنان عشایر بافته می‌شود، افزود: این هنر در استان در حال منسوخ شدن است.

وی با بیان اینکه دلایل مختلفی بر این امر تاثیرگذار بوده است، افزود: اقدامات اشتباه اداره کل عشایری موجب شده تا این هنر به دست فراموشی سپرده شود. این اداره کل چادرهای برزنتی را به جای سیاه چادر در بین عشایر این استان توزیع می کند و این دلیلی بر به حاشیه راندن این صنعت دست شده است.

وی با اشاره به اینکه سیاه چادر نماد فرهنگ عشایر استان است، اظهار کرد: متاسفانه اداره کل امور عشایری این استان اشاعه دهنده فرهنگ استفاده از چادرهای برزنتی در بین عشایر استان هستند که این امر ضربه بزرگی بر تولید و استفاده از سیاه چادر زد. حمل و نقل آسان سیاه چادرها و جایگزین شدن جمعیت میش به جای بز از دیگر عواملی است که جمعیت عشایر استان نیز تمایل به استفاده از آن دارند. اگر این وضعیت به این شکل ادامه یابد طی چند سال آینده باید تشنه دیدن یک سیاه چادر در استان باشیم.

عابدی گفت: سیاه چادرهای عشایری خراسان‌شمالی براساس سطح خانواده و تعداد دام‌های آنها بافته می‌شود که معمولا سیاه چادر خان عشایر بزرگتر و همچنین به آن تزئیناتی نیز آویزان است.

وی با اشاره به اینکه سیاه چادرها به چند دلیل از موی بز بافته می‌شوند، توضیح داد: موی بز خاصیت مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی دارد و معمولاً آب باران از جداره آن عبور نمی‌کند. وزن سبک موی بز موجب شده تا سیاه چادرها نسبت به چادرهای برزنتی راحت‌تر، جمع‌آوری و حمل شوند. سیاه چادر در فصل تابستان از ورود گرما و در زمستان از ورود سرما به داخل چادر جلوگیری می‌کند.

مدیر کل امور عشایری خراسان‌شمالی نیز در ادامه در گفت‌وگو با ایسنا گفت: این اداره کل از محل اعتبارات سفر رهبری توانست سیاه چادرها را برای جمعیت عشایری استان خریداری کند.

جلیل رمضانی با اشاره به اینکه هزینه خرید یک تخته سیاه چادر بافته شده با موی بز حدود 16میلیون تومان و یک تخته سیاه چادر برزنتی حدود یک میلیون تومان است، افزود: اعتبارات محدود موجب شد تا این اداره کل سیاه چادرهای برزنتی را خریداری کنند و در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار دهد.

وی با بیان اینکه از محل اعتبارات سفر رهبری چهار میلیارد و 200میلیون تومان به این اداره کل اختصاص یافت، ادامه داد: این اداره کل توانست 50هزار تخته سیاه چادر را خریداری و در اختیار خانواده‌های عشایر قرار دهد. سیاه چادرهای برزنتی در زمان اضطرار توسط این خانواده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.