خبر

هشدار پزشکان درباره پیامدهای سزارین(رستمینه - رستم زاد)‌های غیرضروری - سزارین ؛ اضطراری یا عمومی؟

برگرفته از روزنامه اطلاعات

پزشکان اخیراً بار دیگر درباره افزایش تعداد سزارین‌های غیرضروری در کشور هشدار داده‌اند، به نحوی‌که میزان سزارین در بعضی از بیمارستان‌های خصوصی به بیش از 80 درصد می‌رسد و این در حالی است که براساس گزارش‌های پزشکی منتشره در اروپا، زایمان طبیعی عوارض به مراتب کمتری از سزارین دارد که از جمله به طول درمان کوتاه‌تر، می‌توان اشاره کرد، حال آن‌که خونریزی، عفونت، کاهش حرکات روده و آمبولی ریه، از عوارض سزارین محسوب می‌شود.

با این‌همه بسیاری از مادران به دلیل ترس از دردهای زایمان طبیعی،‌ سزارین را انتخاب می‌کنند که تنها در صورتی اجتناب ناپذیر است که توسط پزشک معالج توصیه و تاکید شده باشد.

سزارین در جهان و ایران

بر اساس پژوهشی که توسط علی دلشاد نوقابی و مهدی مشکی در دانشگاه علوم پزشکی گناباد (خراسان رضوی) انجام گرفته، زایمان به روش سزارین علاوه بر خطرهایی که برای مادران دارد، بر الگوی شیردهی مادران پس از زایمان هم اثرات منفی می‌گذارد و سلامت کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بر اساس شاخص‌های سازمان جهانی بهداشت 5 تا 15 درصد از کل زایمان‌ها در جهان به روش سزارین انجام می‌گیرد که این نسبت در ایران 35 تا 45 درصد برآورد شده است.

در حالی که طبق استانداردهای بین‌المللی نباید از 22 درصد تجاوز کند ضمن آنکه آمار سزارین در استان گیلان به 80درصد می‌رسد و در سیستان‌ و بلوچستان حدود 5 درصد است.

سزارین یک عمل غیرانتخابی است که ضرورت آن باید توسط پزشک تایید شود، حال آن که در کشور ما علیرغم تمامی عوارض آن، به شکل انتخابی وتوسط مادر و یا با تشویق پزشک نیز انجام می‌گیرد.

رشد روزافزون عمل سزارین

دکتر محمود اسحاق حسینی ـ فوق تخصص گوارش با اشاره به رشد روزافزون عمل سزارین در ایران، گفته است: باز کردن شکم به هر دلیل مانند سزارین، می‌تواند موجب چسبندگی روده و انسداد آن شود.

وی می‌افزاید: عوارض ناشی از سزارین تا سال‌ها گریبانگیر فرد است و از اینرو زنان باردار قبل از انتخاب عمل سزارین، باید از عوارض آن آگاهی داشته باشند و به هیچ وجه سزارین را انتخاب اول خود قرار ندهند، مگر آن که مجبور به انجام آن باشند.

دکتر ثریا عالمی ـ متخصص و جراح زنان و زایمان هم اظهار می‌دارد خانم‌ها ممکن است در مورد عوارض زایمان‌های طبیعی به اشتباه نکاتی را بشنوند و از اینرو به سزارین روی آورند.

وی با یادآوری این که زایمان طبیعی هم عوارضی دارد که ممکن است به ندرت پیش‌آید، می‌افزاید: برخلاف تصور عمومی، سلامت مادر در سزارین بیشتر از زایمان طبیعی در معرض خطر قرار می‌گیرد.

لحظه‌های پراضطراب برای مادران

با فرا رسیدن هفته‌های آخربارداری دربدن مادران تغییراتی روی می‌دهد که آنان را برای زایمان آماده می‌کند. دراین زمان جنین قادراست به زندگی خود در خارج از رحم مادر ادامه دهد. زمان زایمان لحظه‌ای پراضطراب و مهیج برای مادر و خانواده او است. طبیعت زایمان درد است. واکنش مادر نسبت به درد زایمان نیز متفاوت است و تحت تاثیرعوامل زیادی مانند فرهنگ، احساس ترس و نگرانی، تجربه زایمان قبلی، میزان آمادگی برای بچه‌دار شدن و حمایت همسر قرار دارد. ‏

در خصوص سزارین نیز باید گفت در برخی موارد زایمان سیر طبیعی خود را طی نمی‌کند و برای خارج کردن جنین اقدامات مداخله گرانه‌ای انجام می‌شود. ازمهمترین این مداخلات جراحی بزرگ سزارین است. سزارین به معنای خارج کردن جنین از محل برش جدارشکم و دیواره رحم است. هرگاه به دلایلی مانند بزرگی بیش از اندازه جنین زایمان طبیعی میسر نباشد، جنین درداخل رحم در وضعیت غیرطبیعی قرارگرفته باشد، ریتم ضربان قلب جنین تغییر کند، زایمان طبیعی بیش از زمان مقرر به طول انجامد، مادر باردار مبتلا به پرفشاری خون یا بیماری قند باشد، زایمان قبلی او به طریقه سزارین انجام شده باشد، یا هرگونه اختلال دیگری در پیشرفت زایمان رخ دهد، انجام جراحی سزارین برای حفظ سلامت مادر و جنین توصیه می‌شود. ‏

زایمان برتر

دکترآفت دنیوی ـ متخصص زنان و زایمان در مصاحبه با گزارشگر روزنامه اطلاعات در خصوص زایمان ومراحل آن می‌گوید: زایمان درواقع چند مرحله دارد؛ مرحله اول از دردهای خفیف زایمانی شروع می‌شود و تا مرحله افزوده شدن به این دردها وکم شدن فاصله آن‌ها ادامه دارد. یکی از مشخصه‌های دردهای زایمانی این است که به مسکن جواب نمی‌دهد متوقف نمی‌شود، با گذرزمان شدت آنها افزایش می‌یابد و فاصله‌هایشان کمتر می‌شود، تا جایی که مثلاً در 10دقیقه، 3 الی 4 بار درد 45 ثانیه‌ای به وجود می‌آید و به تدریج فاصله دردها به 2 دقیقه می‌رسد، تا اینکه زایمان صورت بگیرد. بعد از انجام زایمان و تولد نوزاد بازهم زایمان مرحله‌ای به نام زایمان جفت دارد که خود آن هم جزو مراحل زایمان است. و همین مرحله دفع جفت هم بین بانوانی که فرزند اولشان است با خانم‌هایی که فرزند دوم یا چندمشان است، متفاوت است. ‏

دکتردنیوی درپاسخ به اینکه کدام نوع از زایمان‌ها برای حفظ سلامت مادر و نوزاد بهتراست اظهارمی دارد: مسلما زایمان طبیعی فیزیولوژیک یعنی «زایمان طبیعی» که هیچگونه مداخله‌ای درآن صورت نگیرد و زائو فقط مانیتور شود، بهترین نوع زایمان است، ودراین نوع زایمان تنها بیمار باید مانیتورینگ شود، یعنی فقط پزشک باید توجه داشته باشد که درحین زایمان، زائو یا جنین افت ضربان قلب نداشته باشند ویا ضربان قلب تند نشده باشد ویا با بازشدن کیسه آب توجه داشته باشد که جنین مدفوع دفع نکرده باشد (چراکه این امرنشان دهنده کمبود اکسیژن درجنین است) وهمه اینها باید مانیتورینگ شود وتحت کنترل پزشک باشد تا مشکلی برای مادروجنین پیش نیاید.

فواید زایمان طبیعی

دکتردنیوی درخصوص فواید زایمان طبیعی می‌گوید: به طورمسلم مادری که زایمان طبیعی می‌کند، اولا که حس خیلی خوبی به او دست می‌دهد، چرا که وقتی بعد ازبه دنیا آمدن بچه دردهای زایمانی به طور ناگهانی فروکش می‌کند، آرامشی که برای مادر به وجود می‌آید، خیلی زیباست و مادر احساس می‌کند که یک کارطبیعی را خودش انجام داده است، بدون اینکه بخواهند دخالت غیرعادی درسیرروند زایمان به وجود بیاورند.‏

‏ ازسویی، درزایمان طبیعی مادرخیلی سریع می‌تواند بلند شود، راه برود و به نوزادش شیر بدهد. ازطرف دیگر این نوع زایمان عوارض بیهوشی را ندارد و داروهای بیهوشی وارد بدن مادر نمی‌شود حال آن‌که سزارین یک عمل بزرگ است که درآن شکم مادر پاره و جنین از داخل آن خارج می‌شود و نیز چندین لایه رحم و جدار شکم دوخته می‌شود و همین جراحی‌ها ممکن است بعدها برای مادر یکسری چسبندگی‌ها ایجاد کند، مادر بعد از یک سزارین مجبوراست که بچه‌های دیگررا هم به صورت سزارین به دنیا بیاورد، چرا که خطر زایمان طبیعی بعد از سزارین بسیار زیاد است و احتمال خطرپارگی رحم وجود دارد. حتی درکشورهای غربی هم بعد ازسزارین درزایمان‌های بعدی زایمان طبیعی را برای آن خانم تجربه نمی‌کنند و هر تعداد سزارین که دریک خانم صورت می‌گیرد، میزان چسبندگی ناشی از جراحی او بیشتر می‌شود و این کاررا هم برای آن خانم و هم برای پزشک سخت می‌کند. چراکه درجلوی رحم، مثانه ودرپشت آن روده قرار دارد و وقتی شکم برای بار دوم وسوم باز می‌شود، کلی چسبندگی درآن ناحیه ایجاد می‌شود که ممکن است برای مادر دردهای مزمن ایجاد کند. ‏

البته باید دانست که سزارین هم تحت شرایط خاص مزایایی دارد. مثلا ممکن است وضعیت مادر به هنگام زایمان به گونه‌ای باشد که آسیب جدی به جنین وارد کند وحتی دربرخی موارد ممکن است باعث مرگ جنین شود ویا آسیب جدی به خود مادر برسد. در موارد دیگر می‌توان حالتی را نام برد که جنین به جای اینکه سرش پایین قرارگرفته باشد، بالا قرار گرفته و یا اینکه به صورت عرضی قرار گرفته است و اینها شرایطی است که اصلا نمی‌توان درآن زایمان طبیعی را به کاربرد. همچنین درمورد جنین‌‌هایی که درشت هستند و نیز درخصوص مادران دیابتی، نمی‌توان زایمان را به صورت طبیعی انجام داد.‏

هزینه‌های بیشتر سزارین ‏

‏ دکتر دنیوی در ارتباط با اینکه کدامیک از انواع زایمان پرهزینه‌تر است، اظهار می‌دارد: مسلما سزارین هزینه بیشتری دارد، به این دلیل که دراتاق عمل انجام می‌شود و هزینه اتاق عمل، بیهوشی و نخ‌های جراحی به هزینه‌ها اضافه می‌شود. مضافا بر اینکه ممکن است مدت بستری مادر هم بیشتر شود. البته خوشبختانه امروزه امکانات اتاق‌های عمل خیلی خوب است و بیماران بیشتراز30 ساعت بستری نمی‌شوند. ولی گاهی ممکن است مریض سزارین شده و مثلا به دلیل بیهوشی، نفخ بعد از عمل پیدا کرده باشد و در نتیجه پزشک مجبور باشد او را دو شب در بیمارستان نگه دارد که به طورحتم هزینه بیشتری هم برای بیمارستان و هم برای خود بیمار در پی خواهد داشت. ‏

‏ وی همچنین درخصوص اینکه چرا بیشتر زنان باردار به سزارین تمایل نشان می‌دهند، می‌گوید: درکشورما آن چیزی که بیشتر استنباط می‌شود، ترس از زایمان طبیعی است. بسیاری از پزشکان به بیماران خود پیشنهاد سزارین نمی‌دهند، ولی اکثر آنان حتی به معاینه‌های اولیه برای زایمان طبیعی علاقه نشان نمی‌دهند و به عبارت دیگر متاسفانه خودشان نوع زایمان را تعیین می‌کنند و این درحالی است که درکشورهای پیشرفته شاید فقط 3 درصد نوع زایمان‌ها به درخواست مادر است، اما درکشور ما تقریبا 80 درصد سزارین‌های انجام شده به درخواست مادران انجام می‌گیرد.

ازسویی باید این را هم درنظر گرفت که اغلب پزشکان هم انگیزه کافی برای تشویق مادران به زایمان طبیعی را ندارند، چراکه تعرفه‌ها درکشور ما و حتی نسبت به کشورهای همسایه مانند ترکیه وآذربایجان بسیار پایین است و همین باعث می‌شود که پزشکان انگیزه کافی برای اینکه ساعت‌ها بالای سریک خانم زائو بایستند وسیر زایمان او را کنترل کنند ندارند.‏

روش‌های کاهش درد زایمان

دکتر دنیوی در رابطه با روش‌های کاهش دردهای زایمان طبیعی می‌گوید: در بیشتر کشورهای اسکاندیناوی برای کاهش دردهای زایمان طبیعی از وان استفاده می‌کنند. به این ترتیب که زائو را از زمانی که درد زایمانش شروع می‌شود، در یک وان می‌خوابانند که درجه حرارت آب و وضعیت قرارگیری مادردرآن کاملا کنترل شده است. مادر در آب گرم می‌خوابد و این وضعیت به کنترل دردهای زایمان کمک می‌کند و به مادر آرامش می‌دهد. معمولا تا زمانی که کیسه آب پاره نشده است، مادر را در آن وان می‌خوابانند و سپس به دلیل اینکه احتمال عفونت زیاد می‌شود، مادر را از وان خارج می‌کنند.‏

‏ روش دیگراین است که اگرفاصله زمانی تا زایمان زیاد باشد، داروهایی ازجمله مپردین (پتیدین) را با آنتی هیستامین مثل پرومتازین مخلوط وبه صورت عضلانی به مادرتزریق می‌کنند که خوشبختانه این داروها برروی پروسه زایمان هیچ تاثیری ندارد، ولی کمک می‌کند که آستانه تحمل درد مادربالا برود. ‏

در روش دیگر می‌توان مخلوطی ازاکسیژن و گازی مخصوص را تهیه کرد و به مادر داد تا استنشاق کند که آن هم به کاهش درد کمک می‌کند. ولی باید دانست که بهترین روش برای کنترل درد این است مادرانی را که به زایمان طبیعی تمایل دارند ویا با تشویق پزشک به زایمان طبیعی تمایل پیدا می‌کنند به دوره‌های آموزشی بارداری که دراکثر بیمارستان‌ها برگزار می‌شود دعوت کرد. طی این دوره‌ها یکسری ورزش‌ها را به این مادران یاد می‌دهند که بی هوازی هستند. مادر با انجام این ورزش‌ها حالت آرام (‏relaxation‏) به خود می‌گیرد و به او کمک می‌کند که به هنگام زایمان، درد را بهتر تحمل کند. تجربه نشان می‌دهد که مادرانی که دوست دارند زایمان طبیعی داشته باشند، همکاری بسیار خوبی با پزشک دارند و پس از زایمان نیز از احساس بسیارخوبی برخوردار می‌شوند. ‏

سزارین وعوارض آن

دکتردنیوی با بیان این مطلب که درکشورهای پیشرفته زایمان طبیعی شایع‌تر است، درخصوص عوارض جنینی سزارین عنوان می‌کند: هم اکنون بیشتر سزارین‌ها با بی حسی موضعی صورت می‌گیرد که هیچگونه ماده بیهوشی را وارد عروق بندناف نمی‌کند و به جنین نیز انتقال نمی یابد و به همین دلیل عوارض آن نیزکم می‌شود. ولی مطالعات پراکنده درانگلیس وآمریکا نشان داده است کودکانی که ماحصل زایمان طبیعی هستند، در دوران جنینی ممکن است مخاط دهان و دستگاه گوارششان با مدفوع مادر آلوده شده باشد و چون از همان لحظه تولد در معرض این میکروب‌ها قرارمی‌گیرند، بدنشان سریع شروع به ساختن آنتی بادی (‏anti body‏) می‌کند و در نتیجه در مقابل میکروب‌ها وعفونت‌ها مقاومترمی شوند.‏

‏ در سزارین ممکن است نوزاد دیرتر به آغوش مادر برود و شیرخواری دیرتر در نوزاد صورت بگیرد، ولی عوارض آن نسبت به گذشته خیلی کمتر شده است.‏

‏ وی سپس توصیه می‌کند: مادران باید سعی کنند در طول بارداری با رژیم‌های مناسب غذایی و با ورزش‌هایی که مجاز به انجامش هستند، وزن‌گیری‌شان دردوران بارداری خیلی زیاد نباشد، چون افزایش بی رویه وزن در دوران بارداری می‌تواند زایمان طبیعی را خیلی مشکل کند و از اینرو بانوانی که خیلی چاق می‌شوند، نمی‌توانند زایمان طبیعی کنند.

مادران همچنین دردوران بارداری باید مراقبت‌های لازم از خود را داشته باشند وکلاس‌های آموزشی دوران بارداری را بگذرانند. آنان مطمئن باشند که اگر تمامی این موارد را رعایت کنند وخودشان هم تمایل داشته باشند، می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند در نهایت این که عده مادرانی که نمی‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند، خیلی کمتر از آن حدی است که می‌توان تصورکرد. ‏

رویا پوریائی‏

• < قبلی
• بعدی >