گزارش
تاجیک و افغانی و ایرانی چرا؟...
- گزارش
- نمایش از چهارشنبه, 24 اسفند 1390 11:30
- بازدید: 7113
برگرفته از ماهنامه خواندنی شماره 70، اسفند 1390
علیمحمد آقاعلیخانی
ایرانیان، مهربانانه در مهرگان، از ایران گفتند و شنیدند
نشست فرهنگی- ادبی مهرگان جایی است که هر ایرانی میهندوست را به خود میخواند. سخن از فرهنگ است و فردوسی، سخن از شعر است و شاهنامه، سخن از قند پارسی است و سخن از هر آن چیزی است که در کالبد و روان ایران و ایرانی در جوش و خروش است و از آنجا که گفتهاند:
چون که حبالوطن ز ایمان است
مــا یـقـیـنا ز اهـل ایـمـانـیم
باشندگان در مهرگان، دلبستگان به ایرانند و از اهل ایمان.
و اما ...
نشست مهرگان روز چهارشنبه 5 بهمنماه 1390 از نشستهای ویژه بود و دلیل آن حضور یارانی از تبار هم میهنان شمالی ایران و از کشور برادر تاجیکستان بود.
پروفسور میرزا ملا احمد از ایرانشناسان و پژوهشگران سرشناس تاجیکستان، معاون دبیر کل آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان، رئیس انجمن دوستی و روابط فرهنگی تاجیکستان و ایران و رئیس مرکز علمی ایران شناسی در تاجیکستان و... مهمان ویژه بود که به همراهی مدیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستان آقای مهندس احمدپور، آقای علیجانی مدیر روابط عمومی انجمن دوستی و یکی دیگر از هممیهنان تاجیک آقای دکتر احمدشاه دبیر انجمن دوستی تاجیکستان و ایران که تنها چند روزی را در خانه خود «ایران» مهمان بود، از باشندگان نشست این ماه انجمن مهرگان بودند.
میرزا ملا احمد؛ متولد سال 1327 خورشیدی، از برجستهترین محققان زبان و ادبیات پارسی به شمار میرود. وی فارغالتحصیل دانشکدهٔ تاریخ و ادبیات دانشگاه دولتی تاجیکستان بوده و بیش از پانزده سال، به عنوان استاد دانشگاه تاریخ ادبیات فارسی و تاجیک و ادبیات شرق درس گفته است.
وی ادیبی فعال و پرکار و دارای نوشتههای بسیار (کتاب و مقاله) است و تاکنون چندین کتاب از وی در ایران نیز به چاپ رسیده است. برخی از نامورترین آنها عبارتند از:
بیا تا جهان را به بد نسپریم، یاد یار مهربان، دورهٔ بازگشت ادبی ایران، دانشنامهٔ جامع رودکی با همکاری تعدادی از فرهیختگان ایرانی و مقالههای دیگر.
حضور این بزرگواران در انجمن مهرگان، مهر و نیروی معنوی ویژهای در نشست پراکند و شادی و خشنودی را در چهره مهربان بسیاری از باشندگان این نشست میشد جستوجو کرد.
دکتر میرزا ملااحمد کمابیش 20 دقیقه از فردوسی و جایگاه او در میان ایرانیان آن سو، (تاجیکستان)، سخن گفت.
ایشان در آغاز سخن گفتند: شاهنامه فردوسی، مرامنامه اخلاقی مردمان ایرانی تبار است...
و افزودند: شاهنامه یک داستان نیست و تنها از حماسه نمیگوید، شاهنامه بر آن است تا به انسان شدنِ انسان کمک کند.
ملا احمد به بسیاریِ فردوسی شناسان و شاهنامه پژوهان در تاجیکستان اشاره کرد و گفت بسیاری از فرهیختگان تاجیک سالهای زیادی از عمر خود را برای فهم و ترویج شاهنامه صرف کردهاند که نخستین آنها صدرالدین عینی است و نتیجهٔ پژوهش او توسط استاد سعیدی سیرجانی چاپ شده است.
وی گفت:
ما مردم تاجیکستان با ایرانیان در طول هزار سال دارای تاریخ، ادبیات، فرهنگ، زبان و خط مشترک بودیم. این خط تا سال 1930م یعنی سال تاسیس جمهوری [شوروی] تاجیکستان باقی بود، سپس به خط لاتینی تبدیل شد و از سال 1940م به خط روسی یا کریل تغییر یافت.
وی همچنین نامگذاری 5 ساله بزرگداشت هزارهٔ شاهنامه توسط یونسکو را یادآور شد که اولین آن در سال 1989 در ایران و آخرین آن در 1994 در تاجیکستان (دوشنبه) برگزار گردید.
در ادامه به برخی زمینهها و نامگذاریهای مربوط به فردوسی و شاهنامه که نشان از جایگاه این دو در ذهن و ضمیر ایرانیان آن سوی دارد، اشاره کرد که از آن جملهاند:
1- نامگذاری چندین خیابان و میدان به نام فردوسی
2- نامگذاری یک منطقه وسیع شهری در پایتخت به نام فردوسی
3- نامگذاری چندین مدرسه و آموزشگاه به نام فردوسی
4- نامگذاری بزرگترین کتابخانه تاجیکستان به نام فردوسی
5- نامگذاری بسیاری از نوباوگان تاجیک به نامهای شاهنامهای
6- رایج بودن شاهنامه خوانی در میان جوانان و بزرگان
7- تدریس شاهنامه در مدارس و دانشگاهها به عنوان واحد درسی جداگانه
8- ساخت تندیس شایسته از حکیم طوس و دیگر ناموران ادب پارسی
9- و....
در پایان یک دوبیتی از استاد لایق شیرعلی که نشان از آگاهی و درک درست ایشان از کوششهای فرداست بر زبان آورد و آن این است:
تا چند تو با گذشتگان مینازی
با رودکی و به حـافظ شیرازی
وقت است سر منبر آزاد سخن
خیام دگر، حافظ دیگر سـازی
مهندس احمدپور نیز در سخنانی برای باشندگان که حس و حال ویژهای بر آن سایه داشت، انجمن مهرگان را بسیار ستود و از انجمن دوستی ایران و تاجیکستان گفت و برنامهها و کارهای آن را برشمرد. آغاز سخن ایشان سروده زیر از سرودههای لایق شیر علی بود:
چو از نسل فریدونیم، ازیک ریشه و یک خونیم
چو از خون سیاووشیم
درفش کاویان باماست، فر آریان با ماست
عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی
تپد با هم تند با هم، دل تاجیک و ایرانی
به تاجیک و به ایرانی
محبت باد ارزانی، صداقت باد، نجابت باد، شهامت باد ارزانی
اگر رستم سر افرازد، ز نو پرچم بر افرازد
خراسان بزرگ ما، خراسان سترگ ما
عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی
تپد با هم تند با هم، دل تاجیک و ایرانی
به تاجیک و به ایرانی
محبت باد ارزانی، صداقت باد، نجابت باد، شهامت باد ارزانی
ایشان افزودند این شعر و سرودههایی از این دست که زیاد هم هست از ضمیر مردمانی است که شاید در جغرافیایی سیاسی کنونی ما جایی در نقشه ندارند؛ اما هیچ تفاوتی در اندیشه و منش و فرهنگ با ایران و ایرانی ندارند و این یگانگی در رفتار آنان هویداست، از برگزاری آیینها و جشنهای نوروزی تا بزرگداشت پارسی سرایان بزرگ همچون فردوسی و رودکی و...
ایشان به برگزاری جشن ویژه نوروز در آغاز سال 1391 در تاجیکستان اشاره کرده و گفتند امسال قرار است این جشن با حضور نمایندگان 70 کشور در تاجیکستان برگزار شود.
دیگر مهمان تاجیک که گامهای پایانی دکتری ادبیات پارسی را میگذراند و چند روزی را مهمان خانه پدری خود است، دکتر احمدشاه بود که حضور در این نشست را ارمغانی توصیف کرد و برق چشمانش را در درازای چندساعته نشست و آن هنگام که هم زبانانش پارسیگویی و پارسیسرایی میکردند را میتوانستی ببینی.
وی چند دقیقهای هم سخن گفت با حس و حالی ستودنی و به دلیل تسلط به ادبیات پارسی سخنانش سراسر به زیور شعر آراسته بود از فردوسی و سنایی تا لایق شیرعلی و... از خرسندیش در فرصتی که در ایران حضور یافته است تا خشنودیش در این نشست، از یگانگی فرهنگ ایران و تاجیکستان تا بایستگی نزدیکی دوباره.
انجمن دوستی ایران و تاجیکستان را بیشتر بشناسیم
انجمنهای دوستی برآمده از یک رویکرد انسانی و فرهنگیاند، آمدهاند تا ملتها را به هم پیوند دهند. یادم میآید سفیر پیشین تاجیکستان در ایران (جناب آقای میرزایف) در نشستی با هموندان این انجمن گفت: نگویید انجمن دوستی، ما که با هم برادریم بگوییم انجمن برادری ایران و تاجیکستان.
مرزهای جغرافیایی فقط مرزهای جغرافیاییاند، اما مرزهای تاریخی و فرهنگی فراتر از آن و فراتر از زماناند بنابراین آنچه ملتها را به هم پیوند میدهد اندیشهها و دلهای آنهاست نه همسایگی مرزی یا صرفا مراودات اقتصادی.
تاجیکستان کشوری است فرهنگی و ریشه در درازای تاریخ دارد. و راستی را اگر همین فرهنگ و ریشه نبود آیا با آن همه فشارهای سیاسی و خودکامگیها، ماندگاری ممکن بود؟!
اما اکنون فضایی فراهم شده که پارههای وطن یکدیگر را بیابند و در آغوش کشند و البته انجمن دوستی بر آن بوده و هست که این هم آغوشی گرمتر، ماندگارتر و همه گیرتر باشد.
به طور کلی انجمن دوستی ایران و تاجیکستان با نگاه به پیشینه تاریخی و فرهنگی دو کشور پارسی زبان- ایران و تاجیکستان - و نیاز به ایجاد دوستی، نزدیکی و آشنایی ژرفتر و بیشتر، میان مردم و دلبستگی به پیوندهای دوستانه در خور و شایسته و در راستای برپایی و ماندگاری این گونه پیوندهای دوستانه و بهره مندی از آثار زندگی بخش آشتی و دوستی، پایه گذاری شده است.
این انجمن، یک سازمان غیرسیاسی و مردم نهاد است که با هدف گسترش و ژرفا بخشی به پیوندهای مشترک دوکشور برپا شده و برای پیشبرد هدفها و برنامههای خود دارای چهار کمیته اجرایی است که هر یک از آنها متناسب با ماهیت خود، ماموریت و وظایفی بر عهده دارند این کمیتهها عبارتند از:
1- کمیته فرهنگی، هنری
2- کمیته علمی، فنی
3- کمیته اجتماعی، ارتباطات
4- کمیته اقتصادی، بازرگانی
این انجمن دارای هموندان بسیاری از قشرهای گوناگون است از استاد دانشگاه و دانشجو گرفته تا مستندساز و طراح و نقاش، از علاقمندان به گردشگری تا نویسندگان و شاعران و بازرگانان و...
انجمن برای نزدیک نمودن هموندان نشستهای ماهیانه برنامهریزی کرده است. از نقاط بسیار مثبت این انجمن ارتباط بسیار نزدیک و موثر با سفارت تاجیکستان در ایران است به نحوی که در نشستهای بسیاری شخص سفیر هم با علاقه و عشق فراوان حضور یافته و یا دستکم اعضای سفارت و هر آن که تاجیک است و به نوعی مرتبط با تاجیکستان.