تاریخ معاصر
چند سند دربارهٔ فرقهٔ دموکرات آذربایجان (از مرکز اسناد جمهوری آذربایجان شوروی)
- تاريخ معاصر
- نمایش از یکشنبه, 22 خرداد 1390 05:34
- بازدید: 5874
برگرفته از تارنمای آذرپادگان
حسن حسن‌اوف که با ماموریت ویژه‌ای برای رهبری امور سیاسی به ایران آمده بود 13 فوریه 1945 (24 بهمن 1323) در پایان یک گزارش 67 صفحه‌ای که برای میرجعفر باقراوف فرستاده، چنین می‌نویسد: «مامورینی که از آذربایجان شوروی به اینجا آمده‌اند کارهای بزرگی انجام می‌دهند، لکن هنگام اتخاذ تدابیر مهم چون از مقصد نهایی حکومت شوروی بی‌اطلاعند، نمی‌توانند کارها را چنان که باید و شاید پیش ببرند. باید به ماموران ما که در ایران کار می‌کنند به طور روشن و دقیق تفهیم شود که ما برای رهایی مردم آذربایجان از ظلم ستمی که طی قرون از فارس‌ها کشیده‌اند و می‌کوشند به آن‌ها کمک خواهیم کرد. تمام کارها باید در این جهت پیش بروند. پروسه تحول تاریخی ایران نشان می‌دهد که خلق آذربایجان باید از ظلم فارس‌ها رها شود. دولت ایران که در آستانهٔ فروپاشی است، قادر به حفظ استقلال کشور نیست.1 با وجود ترور و خفقان، احساسات ملی و ایده تشکیل دولت مستقل در میان خلق آذربایجان بسیار قوی است. ماموران آذربایجان شوروی باید ایده ازادی خلق آذربایجان را مطرح کنند. ما به این کار بسیار علاقه‌مندیم، زیرا آزادی اهالی آذربایجان جنوبی، برادران ما را برای همیشه از خطر محو و نابود شدن خلاص می‌کنند و برای توسعه تمام خلق آذربایجان (جنوب و شمالی ـ م.) دورنمای وسیعی به وجود می‌آورد. ما عقیده داریم که شرایط جهانی برای اجرای این وظیفه تاریخی بسیار مساعد است. باید آزاد کردن خلق آذربایجان در ایران با قلع و قمع آلمان هیتلری مصادف شود.2 برای حل مساله آذربایجان نمی‌توان به گفت‌وگوهای دیپلماتیک امید بست.
آزادی آذربایجان جنوبی و برقراری حکومت کامل دموکراتیک در آن‌جا و یا الحاق آن به آذربایجان شوروی، تنها از طریق عصیان خلق قابل اجراست و بایستی متفقین ]بریتانیا و امریکا[ را در مقابل عمل انجام شده قرار دهیم.3
در این گزارش حسن حسن‌اوف ادامه می‌دهد: «در آذربایجان جنوی اشخاص با آمادگی کامل، با وجدان بیدار و صادق برای به ثمر رساندن نیات خلق وجود دارند. آن‌ها هم در رهبری کمیته ایالتی حزب توده و هم در اتحادیه کارگری و هم در ارگان‌های دولتی فعالیت می‌کنند. به آن‌ها می‌توان کاملا اعتماد کرد. لکن تعدادشان بسیار کم است. از این‌رو ضروری است آذربایجانی‌هایی مانند میرجعفر پیشه‌وری مدیر روزنامه آژیر، شعله‌ور سردبیر روزنامه و مالک از تهران به تبریز آورده شوند. در لحظات ضروری باید چند مامور برای رهبری، از آذربایجان شوروی به اینجا فرستاد.4
حسن‌اوف در گزارش خود درباره مساله کردها می‌نویسد: «بعد از حل مساله آذبایجان باید به کردها خودمختاری اعطا شود و ماموران ما بایستی در این جهت فعالیت کنند.» در پایان گزارش چنین آمده است: «آزادی آذربایجان باید با کمک حزب توده که توده‌های وسیع مردم: کارگزاران، دهقانان، پیشه وران و روشنفکران را در صفوف خود گرد آورده است عملی شود. برای حمایت از رهبران این حزب ]در آذربایجان[ پیشنهاد می‌کنم به آن‌ها ماهیانه ده هزار تومان کمک مادی بشود.5
(فراز و فرود فرقهٔ دموکرات ـ جمیل حسن‌لی ـ ترجمه منصور همامی ـ نشر نی ـ صص 45-44)
پی‌نوشت‌ها
1ـ AR SPIHMAD, f. 1,S.89,I,108,V,82
(جمهوری آذربایجان ـ آرشیو مرکزی دولتی احزاب سیاسی و جنبش‌های اجتماعی، موضوع 1، فهرست 89، پرونده 108، برگ 82)
2ـ همان، برگ 83
3ـ همان
4ـ همان، برگ 85
5ـ همان، برگ 84
