ایران‌بوم

پس از به قدرت رسیدن عباسیان، یعنی هنگامی که ایرانیان مناصب عمده درباری را پر کردند و عده نسبتاً زیادی از شاعران و رجال برجسته علم و دانش که خون ایرانی در رگهایشان جریان داشت روی کار آمدند، طنین کاملاً جدیدی در سبک به گوشها رسید. در نخستین شاعران عربی‌سرای ایرانی مانند بشار تخارستانی و ابونواس اثر و نشانی از سبک مصنوع نیست. آنچه ایرانیان به شعر عربی ارمغان کردند، تخیلی لطیف و زنده و زیبایی کلان، عمق و لطافت احساس و گنجینه‌ای از اندیشه‌های غنی و پربار بود.

رینولد نیکلسون

نیکبختی اعراب

از موجبات نیکبختی اعراب این بود که لسان عرب بر زبان پارسی غلبه یافته، تمام مآثر و محسنات ایرانی به زبان تازی درآمد. شاعر ایرانی به زبان عربی شعر می‌سرود، مانند بشار؛ ادب ادیب به زبان عربی منتشر می شد، نظیر ابن مقفع؛ تألیف و جمع و تدوین نیز به عربی بود، مانند تاریخ ابن‌قتیبه و طبری و غیره.

احمدامین مصری

استقامت

وسایلی را که ملت ایران برای استقامت در مقابل تجاوزات بیگانگان دارد، نباید حقیر شمرد. این وسایل اغلب موانع طبیعی است که برای از میان برداشتنش مدت زیاد و تغییرات و تبدیلات عمده لازم است. هر دولت اروپایی که درصدد تسخیر ایران برآید، خود را با اوضاعی بس وخیم مواجه خواهد دید و عجب آنکه این وخامت و اشکال در آن روزی که همه تصور خواهند نمود کارها فیصله یافته است، بیشتر از روز اول خواهد بود!

سرجان ملکم، سیاستمدار و نویسنده انگلیسی

شیوه معماری

از نظر تاریخ هنر، میراث ایران برای دنیای بیزانس اهمیت فوق‌العاده دارد و می‌توان پرسید اگر تأثیر ایران در روزگار قدیم نبود، آیا شیوه معماری روم شرقی که آن گونه پیشرفت و ترقی کرد، هرگز صورت خارجی به خود می‌گرفت؟

تالبوت رایس

هنر ساسانی

نفوذ ساسانیان در شماری از نقشهای آرایشی معماری بیزانس، موزائیک‌های انطاکیه، و به‌ویژه در ابریشمهای نقشدار عالی پوشیده از نقش جانوران واقعی و افسانه‌ای که کارگاه‌های ساسانی را در سراسر اروپا بلندآوازه کرده بود، به چشم می‌خورد. در مسائل فکری، ایران نشان داده که بسیار کنجکاوتر و پذیرنده‌تر از بیزانس است.

نینا گارسویان

قلمرو فارسی

در کربلا زیان فارسی دوشادوش زبان عربی رواج داشت. در بازدید از شهر و بازارهای سلیمانیه تحت تاثیر ظاهر زیبای کردها قرار گرفتم. چیزی که بیش از همه مرا تحت تاثیر قرار داد، مدرسه کوچکی در داخل بازار بود که در آن، ریش سفید موقری به بچه‌های 9 ساله، بوستان سعدی را می‌آموخت. بعدها متوجه شدم که زبان فرهنگی کردهای عراق و ایران، فارسی است. شاید همین نمونه شاهدی بر واقعیت این نظریه باشد که ادبیات و حتی زبان فارسی، روزگاری زبان‌لاتین مسلمانان مشرق زمین بوده است و قلمروش از استانبول تا بنگال.

آرچیبالد روزولت

گل سرخ

ایرانیان دلبستگی خاصی به پرورش انواع مختلف گل دارند، به خصوص به گل سرخ علاقه بیشتری نشان می دهند. گل سرخ، زیبایی چندان درخشانی ندارد؛ اما عطرش بسیار مطبوع و دلاویز است. این گل ذوق شاعری بسیاری از شاعران نازک‌خیال این ملت را به جوش و هیجان درآورده است. سعدی نام یکی از کتابهای خود را گلستان گذاشته است؛ یعنی باغچه گلها و نام اثر دیگرش بوستان است؛ نشانه ای از امتیاز فوق‌العاده ای که ایرانیان برای هر چیزی که بویی از گل و زیبایی طبیعت دارد، قائل می‌شوند.

ژى . ام. تانکوانى، مترجم هیأت نمایندگى ناپلئون، 1808م

مروارید شهرها

با اطمینان می‌‏توان گفت که طبس، با وجود تنهایى فراموش شده و ترک شده‌‏اش، مروارید شهرهاى ایران است. طبس در نظر مسافر صحرا که از راهى دراز و غریب به آنجا می‌‏آید، واحه‌‏اى است جذاب و بهشتى. چه بسیار زائران که زیر نخلهاى طبس خوابیده‌‏اند و خوابهاى شادى دیده‌‏اند و چه بسا رهگذرانى که گلویشان از آب شور چاهها درهم کشیده شده و بعد با آب صاف چشمه‌‏ساران کوههاى طبس جلا داده شده است و چه بسا مردمى که گرسنگی‌‏شان را با خرماهاى شیرین و پرآب طبس رفع کرده‌‏اند! از بالاى مناره مسافر خسته می‌‏تواند نگاه دیگرى به راه پرپیچ و خم کویر، که از آن گذشته و به ‌‏‌‏‌‏صحنه‌‏اى که قدمهایش زیر خورشید سوزان و خشکى دائم التزاید پشت سر گذاشته است، چشم بیندازد. وقتى که من در زیر نخلهاى طبس اتراق می‌‏کردم، یک زندگى دوماهه کویرى را پشت ‌سر داشتم. چقدر با میل می‌‏توانستم دو ماه دیگر در سایه این واحه بمانم!‏
سون هدین، جهانگرد سوئدى

زبان آسان
زبان فارسى را زود می‌‏توان آموخت؛ ولى به‌‏ندرت می‌‏توان آن را با چنان پاکیزگى صحبت کرد که کسى نفهمد گوینده، خارجى است. زبانى که مردم درس خوانده و تحصیل کرده بدان تکلم می‌‏کنند، زیباست و تواناست.‌‏‌‏‌‏‌‏ این زبان هم براى مقاصد شاعران متناسب است و هم براى اظهار تعبیرات زیبا و بازى با کلمات.‏
ادوارد پولاک، پزشک اتریشى (1860ـ1851)‏

اسلام و ايران

در زمانى که اسلام به صورت يک مذهب بين‌‏المللى و فرهنگ درمي‌‏آمد، ايرانيان ‌‏‌‏‌‏‌‏‌‏زبان و سنن خود را به‌ وجود آوردند و تعجب در اينجاست که آنان هم‌‏‌‏‌‏‌‏‌‏‌‏ در ‌‏‌‏‌‏‌‏‌‏بين‌‏المللى کردن زبان عربي و هم در تجديد حيات ايران نقش اصلى را ايفا نمودند.‏

ريچارد فراى، ايران‌‏شناس آمريکايى

وطن دوستى

ايران با همه طبايع گوناگون مورد تحسين و علاقه هر ايرانى واقعى است. او مي‌‏پندارد که در دنيا کشورى که شايسته مقايسه با ايران باشد، وجود ندارد. به نظر من اگر اکثر ايرانيها محکوم به تبعيد ابدى از ايران شوند و به آنها اخطار شود که در صورت پاگذاشتن به خاک اجدادى خود محکوم به مرگ خواهند شد، از کثرت علاقه به ديدار وطن عزيز، نخواهند توانست از بازگشت خوددارى کنند.‏

رابرت گرنت واتسن، نويسنده انگليسي

خلق و خوى ايرانى

ايرانى مي‌‏خواهد همه چيز را دلپسند خود سازد. ميهمان‌دوست است، به ويژه نسبت به غريبان با نظر خوش نگاه مي‌‏کند. فضيلت‌هاى خانوادگى‌اش زياد است. نسبت به فرزندانش مهربان و باگذشت است. در مقام پسر، احترام بسيارى براى پدر و مادر قائل است و البته به پدر بيشتر احترام مي‌‏گذارد. به ندرت در برابر پدر مي‌‏نشيند و او را معمولاً آقاى خود مي‌‏خواند. عشق و علاقه‌اى وافر به مادر خود دارد. هرگز نمي‌‏گذارد او گرسنه بماند و خواسته‌هاى مادرش براى او به منزله قانون است. با مادربزرگ با احترام رفتار مي‌‏کند. داماد حضور مادر زن را ضامنى براى نجابت زن مي‌‏شمارد. عمو به آنان نزديکتر از آن است که در پيش ما معمول است و بسيار طبيعى مي‌‏دانند که با دخترعمو ازدواج کنند.‏

سى. جى. ويلز، پزشک انگليسى (1881 ـ 1866)‏