یادمان

پاسارگاد میراثی از باستان تا اسلام نیازمند توجه بیشتر - تخریب «گورستان امامزاده عقیل»

به نام یزدان پاک

گزارش ، نگارش و عکسها: علیرضا صادقی امیری (دارا)
دبیر انجمن جوانان سپید پارس

شاید بتوان به جرأت گفت که بیشتر مردم، پاسارگاد را تنها بواسطهٔ مجموعه میراث جهانی آن، بویژه آرامگاه «کوروش بزرگ» می‌شناسند، اما پاسارگاد گنجینه بزرگی از میراث نیاکانمان از پیش از هخامنشیان تا دوران اسلامی می‌باشد؛ علاوه بر میراث جهانی پاسارگاد، 79 اثر تاریخی دیگر در سیاهه آثار ملی ایران جای دارند. 72 اثر آن مربوط به پیش از اسلام و 7 اثر آن مربوط به دوران اسلامی می‌باشد. در میان آثار اسلامی، کاروانسرای قوام آباد به‌شماره ثبت 3065 به‌تاریخ 25/12/1379 مربوط به دوران قاجاری و گورستان امامزاده عقیل (سلطان کرم) بشماره ثبت 16035 بتاریخ 20/6/85 مربوط به دوره های صفوی،زندیه و قاجاری از بارزترین آنها می باشد که متاسفانه وضعیت چندان مناسبی ندارند. گرچه برنامه ریزی هایی برای نگاهداری از این آثار در دستور کار قرار گرفته است، اما در برخی موارد تخریب های بوجود آمده غیرقابل جبران است، و اگر هرچه زودتر به فریاد و صیانت اصولی از آن اقدام ننماییم دیگر فرصتی برای جبران و نگاهبانی آن نخواهند ماند، چرا که با این روند تخریب ها که متاسفانه بیشتر از سوی مردم ناآگاه و در برخی از موارد بوسیله خودسری های بعضی ادارات و دستگاه های دولتی به بهانه عمران و آبادانی رخ می دهد، اثری نخواهد ماند تا بتوان از آن نگاهداری نمود؛ گورستان امامزاده عقیل که در میانه راه جاده اصفهان به شیراز در نزدیکی روستای سیوند قرار دارد، بیشتر از دیگر آثار تاریخی این شهرستان مورد تعرض افراد ناآگاه و دستگاه های دولتی و شبه دولتی قرار گرفته است، هر بار به یک بهانه ای گورستان تاریخی آن را که گنجینه ای از سنگ های گورستانی کتیبه دار و نگارکند هستند را ویران می کنند، در این راستا گرچه میراث فرهنگی پیگیر این موضوع بوده است اما هنوز نتوانسته هیچ اقدام در خور انتظار و نیرومندی انجام دهد، در برخی موارد سنگ های گور 200 تا 300 ساله را بفرنام دیواره چینی گورهای تازه بکار برده اند، سنگها بگونه ی اسفناکی از جای خود جابجا شده و برخی از سنگ ها که بیش از 300 سال نیز قدمت دارند بوسیله بولدزرهای راه سازی در هم شکسته و تخریب شده اند، از برخی سنگ ها نیز، گویا بعنوان سکوی نشستن استفاده می‌شود که آن را از جای اصلی خود جابجا کرده و به زیر سایه درختان منتقل نموده‌اند که نم ناشی از درختان شـُـوَند فرسایش و گل سنگ شده است، می توان با نگاهی اجمالی گفت که بیش از 50 در صد آثار این گورستان تاریخی که برخی از آثار آن مربوط به دوره صفوی است، تخریب شده اند؛
همچنین در دوران مدیریت پیشین میراث فرهنگی شهرستان، حفاری های غیر مجازی در این گورستان انجام شده است، گرچه از این دست حفاری ها بیهوده و آثاری بدست نمی آید اما وجود این چاله ها و حفره های کاوش می تواند تحریک کننده باشد، خوشبختانه پس از گوشزد موارد تخریبی این اثر به ریاست کنونی میراث فرهنگی شهرستان پاسارگاد ایشان ترتیبی اتخاذ داده اند، که زین پس کلیه آثار ثبتی این شهرستان بگونه مداوم و دائم 2یا3بار درهفته از سوی یگان حفاظت و خودشان، بازبینی و رصد شود، یکی از اتفاقات مسرت بخش دیگر آن است که با پیگیری های مدیریت کنونی میراث فرهنگی شهرستان و همکاری فرمانداری این شهرستان برای نجات بخشی کاروانسرای قوام آباد، مالکیت کامل آن را به میراث واگذار و برای مرمت و بازسازی آن سرمایه گذار جذب نموده اند، گرچه حال و روز کاروانسرای قاجاری قوام آباد تعریف چندانی ندارد و این دست اقدامات باید خیلی پیشتر از این ها اتفاق میافتاد، اما میتوان با کمی مدیریت و دانش بیشتر آن را بهسازی نموده و بفرنام یک مجموعه تاریخی- فرهنگی از آن بهره وری داشت، خوشبختانه گویا روند اقدامات موثر و خوب در پاسارگاد رو به رشد است، در یکی دیگر از این دست اقدامات بسیار در خور نیاز که این نیز با پیگیری مجدانه مدیریت مجموعه میراث جهانی پاسارگاد انجام شد، مستقر نمودن راهنمایان گردشگری به صورت دائم و مقیم در مجموعه میراث جهانی پاسارگاد می باشد، که با آنکه از استقرار راهنمایان در مجموعه تنها چند روز گذشته است با استقبال خوب گردشگران و تورهای ورودی مواجه شده اند، گرچه هنوز برای نام و جایگاه مجموعه میراث جهانی پاسارگاد، باید اقداماتی همانند نظارت بر درست و دانشی بودن توضیحات ارائه شده به گردشگران،طراحی فرم پوشش یکسان و جایگاه اسکان مناسب برای راهنمایان تعریف نمود؛
همچنین یکی از برنامه های بلند پروازانه و بسیار در خور نیاز مجموعه میراث جهانی پاسارگاد، طرح مسقف نمودن کاخ ها می باشد، این طرح با آنکه چشم انداز و حریم هوایی آثار را از میان می برد اما اگر اصولی و درست انجام شود و بودجه های در خور نیاز طرح به‌موقع تامین گردد کاری بسیار در خور و ارزشمند است، چرا که اکنون تخریبات انسانی در اینچنین مجموعه ها شاید کمتر از 5درصد باشد، و بیشترین ویرانی ها و فرسایش بر اثر دگرگونی های طبیعی مانند بارش باران، اختلاف دمای شب و روز و نور آفتاب است، بویژه آنکه در پیرامون مجموعه زمین های کشاورزی وجود دارد، که متاسفانه بخاطر استفاده بیش از اندازه و غیر اصولی از کودهای شیمیایی و دفع افات شــُـوَند باران های اسیدی و مخرب می شوند که سرپوشیده نمودن کاخ ها میتواند سپر خوب و تاثیر گذاری برای نگاهداری از آثار باشد، البته باید نوع جنس انتخابی، شکل ظاهری و محل نصب آن همگن و همراستای محیط طبیعی و فرهنگی مجموعه باشد که این مهم مستلزم دانش کارشناسی در زمینه های گوناگون می باشد، اگر این اتفاق ارزشمند بگونه درست و بنیادین به انجام برسد، متوان به جرات گفت که آهنگ فرسایش آثار بیش از 40تا50 درصد کمتر خواهد شد، که این خود جای قدردانی و سپاسگزاری از مدیران و مسولین و کارشناسان این پروژه دارد و جای بسی شعف و خرسندی است؛ امیدواریم این روند رو به رشدی که در پاسارگاد آغاز شده است همچنان ادامه داشته و با آهنگ بیشتری اما از روی مطالعه و دانش و نه از سر احساسات و نظرهای شخصی رو به بالا رفته و در فرجام به دگر مجموعه ها و ادارات نیز سرایت نماید، اینگونه کوشش های رو به رشد را میتوان در مدیریت مجموعه میراث جهانی ارگ بم نیز گواه بود، گرچه میراث فرهنگی-طبیعی استان کرمان همچنان در کما بسر میبرد، اما با کمی کوشش و همگام نمودن توده جامعه از راه آموزش همگانی و شناخت آثار، میتوان به آرمان های مورد نظر دست یافت.

• < قبلی
• بعدی >