خبر
به مناسبت 13 تیر ماه، روز مبارزه با بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان - وقتی بیماری‌های حیوانی به سراغ انسان هم می‌آیند...
- خبر
- نمایش از جمعه, 13 تیر 1393 15:36
- بازدید: 2594
برگرفته از روزنامه اطلاعات، شماره 25912، پنجشنبه 12 تیر 1393
بیتا مهدوی
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، از میان یک هزارو 709 عامل بیماری‌زا در جهان 832 عامل از طریق حیوانات به انسان منتقل می‌شود و این در حالی است که حدود 30 بیماری مشترک انسان و حیوان وجود دارد که صرفاً می‌توانند از طریق تماس مستقیم منتقل شوند. ضمن اینکه بیش از 40 بیماری نیز بر اثر گزیدن یا گاز گرفتن به انسان، انتقال می‌یابند. اما انگل‌های ناقل بیماری در انتخاب میزبانان خود، مشکل‌پسند نیستند!
گزارش‌های موجود در کشور نیز نشان می‌دهد، فرآورده‌های لبنی و گوشت‌های آلوده، از شایع‌ترین مواد غذایی است که موجب ابتلا انسان به بیماری‌هایی مانند تب مالت، سیاه زخم و بیماری‌های انگلی می‌شوند.
کارشناسان معتقدند،برای مبارزه با بیماری‌های مشترک انسان و حیوان، جمع‌آوری اصولی زباله، مبارزه با موش‌ها و استفاده از توری و پشه بند بهداشتی مهم است.
آنان می‌گویند، جمع آوری و دفع صحیح بهداشتی زباله و کودهای حیوانی یکی از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان است.
بیماری‌های مشترک شایع در ایران
دکتر محمد رضا جوادی نیا ـ دامپزشک در مورد بیماری‌های مشترک انسان و حیوان به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در بسیاری از موارد حیوانات (دام‌ها) و حیوانات وحشی (جوندگان، گربه سانان،سگ سانان و... )منبع آلودگی بسیاری از عوامل عفونی و بیماری‌های واگیر هستند که این عوامل شامل طیف وسیعی از جمله پریون‌ها، ویروس‌ها، ریکتزیا‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند.
وی می‌افزاید: هموطنان عزیز برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان باید به هنگام خرد کردن گوشت، از دستکش استفاده کنند و همچنین بدانند که مصرف گوشت دام‌های ذبح شدة خارج از کشتارگاه و فاقد مهر بهداشتی، باعث تهدید سلامت اعضای خانواده می‌شود.
این استاد یار دانشگاه با بیان این مطلب که راه‌های آلودگی این گونه بیماری‌ها متنوع است و شامل انتقال تنفسی،گوارشی، پوست آسیب دیده و مخاط، انتقال خون، پیوند عضو و انتقال مادر به جنین است، یادآوری می‌کند: از بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان که در کشور ما شیوع دارد، به تب مالت، هاری، سیاه زخم پوستی و گوارشی، تب‌های خونریزی دهنده ویروسی مانند تب کریمه کنگو، لپتو سیپروزیس، حصبه، تب راجعه، توکسو پلاسموزیس، سالک،کیست هیداتید، آلودگی با انگل تنیاساژینا تا و بالاخره قارچ‌های سطحی پوستی، می‌توان اشاره کرد.
بیماری تب مالت
دکتر جوادی‌نیا در مورد بیماری تب مالت یادآوری می‌کند: تب مالت یا تب مواج از شایع‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است و چون این بیماری برای اولین‌بار در میان سربازان انگلیسی حاضر در جزیره مالت دیده شده تب مالت نامیده شده است.
این دامپزشک با اشاره به اینکه بیماری تب مالت (بروسلوز) مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بیماری شناخته شده مشترک انسان و دام است، می‌افزاید: این بیماری قدیمی از راه تماس انسان با حیوان آلوده و ترشحات ناشی از آن و یا مصرف فرآورده‌های لبنی غیر پاستوریزه یا خام، به انسان منتقل می‌شود.
وی یادآوری می‌کند: بیماری تب مالت در کشورمان به شکل آندمیک دیده می‌شود و اگر چه روند کاهش انتقال این بیماری به انسان در 2 سال اخیر متوقف شده بود، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که استان‌های همدان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری و اصفهان، بیشترین درگیری را با این بیماری داشته‌اند.
دکتر جوادی نیا در مورد علایم بیماری تب مالت می‌گوید: بیماری تب مالت به بیماری هزار چهره معروف است و طیف تظاهرات و علایم بالینی وسیع و متنوعی دارد. این بیماری 3 سیر بالینی حاد، تحت حاد و مزمن دارد که دارای علایم بالینی عمومی و اختصاصی هستند. تب مالت همچنین دارای عوارضی است که می‌تواند اعضای مختلف بدن مانند استخوان‌ها و مفاصل، قلب، سیستم اعصاب، دستگاه تنفس، دستگاه گوارش و کبد و سیستم ادراری را درگیر کند.
تب، لرز، ضعف، بیحالی، بی اشتهایی، سردرد و دردهای عضلانی و استخوانی از علایم بالینی شایع بیماری است و تب از علایم مهم بیماری محسوب می‌شود که ماهیتی مواج دارد.
وی با بیان این مطلب که خطر ابتلا به تب مالت به عنوان مهم‌ترین بیماری مشترک انسان و حیوان با مصرف پنیر تازه، کره، سرشیر،خامه محلی و بستنی‌های سنتی غیر پاستوریزه افزایش می‌یابد، می‌افزاید: در صورت تماس با ترشحات جفت و جنین سقط شده دام‌ها، خطر ابتلا به تب مالت وجود دارد. بنابراین در صورت سقط جنین دام، از نزدیک شدن و تماس با آن باید به شدت پرهیز کردو برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قابل انتقال حیوان و انسان، باید گوشت یا جگر تازه را 24 ساعت قبل از مصرف، در یخچال نگهداری کرد. همچنین شهروندان باید بدانند که خطر ابتلا به بیماری تب مالت با استفاده از وسایل حفاظتی به هنگام ذبح دام، کاهش می‌یابد.
بیماری هاری
این دامپزشک در مورد بیماری‌هاری می‌گوید: هاری یک بیماری ویروسی فوق‌العاده کشنده است که موجب عفونت مرکز دستگاه عصبی می‌شود. تمامی حیوانات خونگرم ممکن است به‌هاری دچار شوند ومعمولا بیماری به‌وسیله گازگرفتن توسط حیوانات، انتقال می‌یابد.
وی با بیان این مطلب که در 2 سال اخیر در تهران نیز 2 مورد گزیدگی توسط گربه و روباه‌هار گزارش شده است که بیماران با تزریق واکسن ضد‌هاری نجات یافته‌اند، می‌افزاید: بر اساس گزارش‌ها 80 تا 90 درصد گزش‌ها توسط سگ به ویژه سگ‌های ولگرد صورت گرفته است.
دکترجوادی نیا در مورد راه‌های انتقال این بیماری هاری یادآوری می‌کند: گاز گرفتن و پنجه کشیدن توسط حیوان‌هار راه اصلی انتقال بیماری است و این در حالی است که کوچکترین خراش و یا زخم در پوست، این بیماری را انتقال می‌دهد.
وی با بیان این مطلب که ویروس‌هاری از طریق مخاط آلوده دهان نیز به انسان و حیوان‌های دیگر منتقل می‌شود. می‌گوید: بنابراین سگ‌ها و گربه‌های به ظاهر سالم که در اواخردوره نهفتگی بیماری‌هاری هستند و هنوز علائم بالینی‌هاری در آنها ظاهر نشده است، از طریق لیسیدن لب، چشم و بینی کودکانی که با آنها بازی می‌کنند، بیماری‌هاری را انتقال می‌دهند.
این دامپزشک در مورد علائم بیماری‌هاری در انسان می‌افزاید: دوره بیماری‌هاری به چهار مرحله تقسیم می‌شودکه عبارتند از، مرحله نهفتگی: این مرحله به طور معمول در انسان 15 روز تا 3 ماه و بطور متوسط 1 تا 2 ماه به طول می‌انجامد. طول دوره نهفتگی به، شدت زخم، تعداد جراحات، و محل آنها بستگی دارد. به نحوی که گاز گرفتن صورت زودتر موجب بروز علائم می‌شود. سوش ویروس آلوده کننده، همچنین سن، در طول دوره نهفتگی اثر دارد.
مرحله بروز علائم اولیه: این مرحله به طور معمول 1 تا 4 روز و حداکثر10 روز طول می‌کشد و در پایان دوره نهفتگی، ویروس‌هاری به محل اتصال عصب و عضله یا انتهای اعصاب حرکتی سطحی نفوذ می‌کند و به طرف نخاع و سیستم اعصاب مرکزی به حرکت در می‌آید. در زمان آشکار شدن علائم، ویروس‌هاری را می‌توان با عیار بالا در سیستم اعصاب مرکزی یافت. علائم اولیه غیر اختصاصی‌هاری عبارتند از تب، لرز، خستگی، سردرد، ضعف و درد عضلانی، بی اشتهایی، اشکال در بلع، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه، دردهای شکمی، اسهال، گلودرد، تنگی نفس، سرفه خشک، نگرانی و ترس، تحریک‌پذیری و عصبی بودن.
علائم بسیار هاری: این مرحله عبارتند از علائم موضعی در محل گاز گرفتن شامل سوزش، گزگز و مور مور (در 50 تا 80 درصد بیماران) این علائم در مسیر عصب حسی عضو گاز گرفته شده نیز به علت تکثیر ویروس در ریشه خلفی عصب حسی، بروز پیدا می‌کند.
بیماری با احساس اضطراب و نگرانی،سردرد، افزایش مختصر درجه حرارت بدن، بیقراری و تغییرات احساسی مبهم شروع می‌شود و شدت آن به محل زخم یا گازگرفتگی بستگی دارد. اغلب اوقات دردو خارش محل زخم احساس می‌شود. در مرحله تحریک بعدی، حساسیت شدیدی نسبت به نور وصدا ایجاد و اتساع مردمک و افزایش بزاق دهان مشاهده می‌شود. با پیشرفت بیماری، اسپاسم (گرفتگی) شدید عضلات بلعی پدید می‌آید و در نتیجه انقباضات عضلانی، مایعات به‌شدت برگردانده می‌شود.
در اکثر بیماران ترس از نوشیدن (ترس از آب) به چشم می‌خورد و هنگام مشاهده مایعات، انقباضات شدید حلقی و حنجره‌ای نشان می‌دهند و حتی از بلع بزاق خود، امتناع می‌ورزند. همچنین ممکن است اسپاسم‌های عضلات تنفسی و نیز تشنجات عمومی ایجاد شود.
مرحله تحریک ممکن است تا هنگام مرگ وجود داشته باشد و یا به مرحله فلجی عمومی جانشین گردد. نشانه‌های بیماری از1 تا6 روز و گاهی بیشتر بطول می‌انجامد و سرانجام به‌طور غیر قابل اجتناب، به مرگ منتهی می‌شود.
تب کنگو کریمه
دکترمحمد رضا شیرزادی ـ رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی درمصاحبه با رسانه‌های گروهی در مورد بیماری تب کنگو کریمه اظهار داشته است: این بیماری به وسیله «کنه» به انسان منتقل می‌شود.
عامل بیماری، عفونت ویروسی است که از طریق «کنه» بین دام‌ها گسترش می‌یابد. دام آلوده به این بیماری دارای ویروس تب کنگو کریمه است و زمانی که دام ذبح می‌شود و انسان گوشت دام آلوده را مصرف می‌کند، ویروس به انسان انتقال می‌یابد. راه دیگر انتقال بیماری نیز گزش انسان توسط کنه آلوده و در تماس بودن با بیمار آلوده است.
وی با بیان این مطلب که علایم بیماری تب کنگو کریمه بسیار شدید است، می‌گوید: این بیماری تا 40 درصد مرگ و میر می‌دهد و علایم‌اش هم تب بدون درد و سر درد است که به تدریج خونریزی در لثه‌ها و زیر جلد پوست به وجود می‌آید و به دلیل استمرار آن، بیمار فوت می‌کند.
رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این مطلب که سال قبل 90 نفر در کشورمان به این بیماری مبتلا شده‌اند و اکثر آنان افرادی بوده‌اند که با دام تماس داشته‌اند و یا دام را به طور غیربهداشتی ذبح کرده‌اند، می‌افزاید: امسال نزدیک به 50 نفر به بیماری تب گنگو کریمه مبتلا شده‌اند و این در حالی است که راه درمان این بیماری، تشخیص زود هنگام و نگهداری بیمار در اتاق ایزوله و انفرادی است. کسانی هم که با بیمار در تماس هستند، باید از وسایل حفاظتی استفاده کنند.
سیاه زخم
دکتر سید علی دانش تبار ـ دامپزشک هم در مورد بیماری سیاه زخم به گزارشگر اطلاعات می‌گوید: انتخاب این نام به دلیل تظاهرات پوستی بیماری است که همراه با ضایعات و زخم‌های سیاه رنگ است. عامل این بیماری یک باکتری از انواع باسیل‌های گرم مثبت و هوازی دارای اسپور است که در محیط و خاک وجود دارد و میزبان اصلی آن نیز حیوانات هستند.
وی با بیان این مطلب که بیماری 3 راه ابتلا دارد، می‌افزاید: شایع‌ترین شکل بیماری و در عین حال نوع خوش خیم آن، سیاه زخم پوستی است که در محل ضربه و گزش پوست ایجاد می‌شود و ضایعات پلاکی قرمز رنگ توام با تورم بروز می‌کند.
نوع گوارشی هم به دنبال مصرف گوشت خام یا خوب پخته نشده آلوده دامی ایجاد می‌شود. علایم بالینی آن شامل خونریزی گوارشی. درد شکم است و نوع سوم هم به دنبال استنشاق هوای آلوده به این میکروب که شکل بسیار نادر است، با تنگی نفس شدید و مرگ سریع همراه است.
این دامپزشک یادآوری می‌کند: این بیماری اغلب از طریق دام‌های آلوده منتقل می‌شود و از اینرو بیماری ماهیت شغلی دارد و بیشتر در دامداران و کارکنان صنایع پشم ریسی و چرم که عمل ضد عفونی کردن محصولات دامی را انجام می‌دهند، دیده می‌شود.
دکتر دانش تبار با بیان این مطلب که احتمال سرایت این بیماری از فردی به فرد دیگر به دلیل حضور میکروب در زخم و ترشحات و گسترش در فضا وجود دارد، می‌گوید: باید زخم‌های پوستی پوشیده شود و زباله‌های پانسمانی به شکل ویژه‌ای انتقال یابند و معدوم شوند.
دانش تبار در مورد راه‌های جلوگیری از انتقال بیماری سیاه زخم می‌افزاید: با درمان به موقع و سریع مبتلایان، رعایت احتیاطات استاندارد در بر خورد با مبتلایان و بیماران، پوشش زخم‌های پوستی و جمع‌آوری ویژه مربوط به مبتلایان، معدوم کردن حیوانات بیمار، عدم مصرف گوشت‌های آلوده، اقدامات پیشگیرانه در حیوانات بیمار، ضدعفونی کردن محصولات صنعتی دامی مانند پشم و چرم، می‌توان مانع گسترش بیماری سیاه زخم در جامعه شد.
بیماری حصبه
وی در مورد بیماری حصبه یادآوری می‌کند: حصبه یک عفونت باکتریایی دستگاه گوارش است که می‌تواند تمامی سنین را مبتلا کند، ولی شیرخواران و افراد بالای 60 سال معمولاً دچار موارد شدیدتری می‌شوند. حصبه همچنین یک بیماری حاد و عامل آن نیز باکتری سالمونلاتیفی است. میکروب بر اثر خوردن آب آلوده به مدفوع یا ادرار عفونی، وارد بدن می‌شود. منبع دیگر عفونت، خوردن صدف و حلزون آب‌های آلوده است و با مصرف گوشت یا شیر آلوده هم به انسان منتقل می‌شود و این در حالی است که پختن کامل گوشت و شیر، میکروب‌ها را از میان می‌برد.
این دامپزشک با اشاره به این مطلب که میوه و سبزی‌های خام که کاملاً تمیز و ضد عفونی نشود نیز از راه‌های سرایت بیماری حصبه محسوب می‌شود، می‌گوید: باکترى تولید‌‌کننده حصبه در آب راکد و مخازن آب 3 تا 4 هفته، در پنیر تازه تا چند هفته، در کره تا 2 ماه و در بستنى تا چند ماه زنده میماند.
وی در مورد علایم بیماری حصبه می‌افزاید: مهم‌ترین علامت این بیماری تب طولانی مقاوم به درمان است. به طوری که تب حدود 8-4 هفته طول می‌کشد که با تشخیص به موقع بیماری، مدت آن کمتر می‌شود. با شروع علائم شخص احساس ناخوشی، خواب آلودگی، درد شکم و تب دارد و اگر بیمار درمان نشود، با افزایش علائم، درجه تب بالا می‌رود که در این صورت علامت مشخصه به شکل لکه‌های صورتی در قسمت فوقانی شکم بیمار و بر روی قفسه به چشم می‌خورد.
دکتر دانش تبار با بیان این مطلب که بیمار مبتلا به حصبه (تیفوئید) ممکن است سرفه خشک نیز داشته باشد یاد آوری می‌کند: در بالغین شروع علائم با یبوست و در اطفال با اسهال خفیف و درد شکمی همراه است و اگر بیماری طول بکشد، شخص اشتهای خود را از دست می‌دهد در نتیجه لاغری و کاهش وزن در او مشاهده می‌شود از دیگر علائم مهم بیماری، اسهال و استفراغ است که میزان آن به شدت بیماری بستگی دارد.
دکتر دانش‌تبار در پاسخ به این پرسش که آیا بیماری حصبه از شخصی به شخص دیگر قابل انتقال است، می‌گوید: امکان انتقال این بیماری از شخصی به شخص دیگر کم است. (از طریق تماس شخص با شخص) و مادرانی که شیر می‌دهند، ممکن است این بیماری به نوزادان‌شان منتقل شود.
اگر نوزاد یا شخص در خطر برای تب مالت معالجه شوند، خطر مبتلا شدن برای هر دو در 3 روز کاهش پیدا می‌کند. اگر چه غیر معمول است، اما امکان انتقال بیماری حصبه از طریق آلودگی دستمال کاغذی هم وجود دارد.
این دامپزشک در مورد پیشگیری از ابتلا به بیماری حصبه می‌افزاید: هموطنان گرامی باید به هنگام مسافرت از خوردن شیر، پنیر یا بستنی غیر پاستوریزه بپرهیزند و دامداران هم به هنگام دست زدن و تماس با روده و جگر حیوان ذبح شده باید از دستکش‌های لاستیکی استفاده کنند.
