یادمان

میراث در هفته‌ گذشته؛ از توقف کاوش‌های پارینه سنگی تا تقابل با وندالیسم

خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی – فراز و نشیب‌ها در حوزه میراث فرهنگی تمامی ندارد. اکنون روزگار وعده‌های بسیار است و این هفته هم با وعده مدیر کل دفتر ثبت و حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی آغاز شد و سرانجام با برگزاری همایش وندالیسم به اوج رسید و آخر هفته هم خبر آزاد شدن زندان قصر آمد تا پرونده این هفته بسته شود.
 
رویا یا واقعیت؟
این هفته با این خبر آغاز شد. مدیرکل دفتر ثبت و حفظ و احیای آثار تاریخی چندی پیش عنوان کردکه تا پایان سال جاری، 1000 و سال آینده 1500بنا در ایران تعیین حریم می‌شود، این در حالی است که بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که این امر با توجه به امکانات، اعتبارات و پیچیده بودن مسئله تعیین حریم، اقدامی ناممکن است و اگر با توجه به شرایط کنونی این وعده محقق شود، نمی‌توان انتظار تعیین حریمی کاملا تخصصی و علمی را داشت.
 
هرچند این وعده، رویای بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی است، اما سوال کارشناسان و متخصصان میراث این بود که چگونه می‌شود، با توجه به امکانات، اعتبارات، نیروی انسانی موجود در پژوهشکده و همچنین پیچیده و مهم بودن مقوله تعیین حریم، این رویا محقق شود؟ راه رسیدن و چگونگی دستیابی به این خواسته چه‌ می‌تواند، باشد؟
 
مطالعات در مورد تاریخ مقوله تعیین حریم،نشان می‌دهد؛ از سال 1349 که تعیین حریم در ایران آغاز شده تا کنون، تنها 1861 تعیین حریم و 220 بازنگری انجام شده است. این پیشینه تاریخی گویای این است که تاکنون، سازمان میراث فرهنگی دستاورد مهمی در این حوزه نداشته است و بر این اساس تحول آن در مدت زمان تعیین شده، بسیار بعید به نظر می‌رسد. سوالی که ایجاد می‌شود، این است که آیا این وعده‌ قابل دسترسی بوده یا اینکه تنها یک رویای سراب گونه است؟
 
آزادی زندان
یکی دیگر از خبرهای این هفته این بود: زندان قصر آزاد شد. آزادی که بعد از 8 سال به دست آمد و سرانجام دیوارها فروریخت و ساختمان‌های زندان قصر به عنوان آخرین موجودیت در بند، آزاد شدند. زندان قصر از دوران قاجار تا کنون زندانیان بی‌شماری را در خود دیده‌است و حالا با فروریختن دیوارها، به باغ‌ ـ موزه تبدیل می‌شود.
               
زندان قصر در تاریخ 11 آذرماه 1308 به دست رضا شاه افتتاح شد. ابتدا این زندان 192 اطاق داشت که 800 زندانی را در خود جای می‌داد. بعدها و تا دهه چهل شمسی و زمان ساخت زندان اوین، این زندان تنها زندان پایتخت بود. در این دوران زندان قصر توسعه زیادی پیدا کرد.
 
به گزارش CHN طی هفته گذشته بخش‌های باقی‌مانده دیوار زندان قصر که 8 سال قبل طی طرحی برای باغ‌ ـ موزه، تخلیه شده بود، تخریب شد. بناهای داخل زندان که ساخت آن‌ها به دوره پهلوی بازمی‌گردند در 27 اسفند سال 1381 به شمار ثبتی 8009 در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته‌اند.
 
ماجرای تکراری فاضلاب و میراث جهانی
باز هم از شوشتر خبر آمد که آبی که توسط رودخانه گرگر به سازه‌های آبی شوشتر می‌ریزد، مملو از املاح فاضلابی است. همچنان چند لوله بزرگ فاضلاب پیش از آن‌که رودخانه گرگر به سازه‌های آبی شوشتر برسند، به این رودخانه می‌ریزند و در واقع دریاچه میراث جهانی را پرآب می‌کنند. پیش از این قرار بود لوله‌های فاضلاب مسدود شوند.
 
سازه‌های آبی شوشتر که به عنوان دهمین اثر میراث جهانی ایران به ثبت رسیده‌است، همچنان از آبی پر می‌شود که فاضلاب‌ها در آن می‌ریزد. پیش از این قرار بود ریزش فاضلاب‌ها به داخل رودخانه‌ "گرگر" که از سازه‌های آبی شوشتر می‌گذرد متوقف شود اما همچنان چند فاضلاب فعال در این مسیر وجود دارد.
 
به گزارش CHN‌ پیش از ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر، بیش از 8 لوله فاضلاب در داخل رودخانه‌ای که از این اثر جهانی عبور می‌کند ریخته می‌شد. هرچند حدود 5 لوله فاضلاب مسدود شد اما باقی آن‌ها همچنان فعال هستند.
 
قد علم کردن سازمان میراث در برابر وندالیسم
این هفته، همایشی برگزار شد که همه باستان شناسان و مردم شناسان سازمان میراث فرهنگی را از اصفهان و شیراز به ارگ آزادی آمدند. در این همایش مدیریت شهری یکی از مهمترین وندالیسم های آثار تاریخی شناخته شد. این را احمد خوشنویس می‌گوید. تکنوکراتیسم و مدرنیته در دنیای امروزه برای آثار تاریخی به نوعی وندالیسم تبدیل شده است.
 
وندالیسم‌‌ها دیگر ارازل و اوباش نیستند، بلکه امروز تخریب‌های بسیار شیک و شکیلی انجام می‌شود که به نوعی نام عمران و نوسازی را بدون در نظر گرفتن ضوابط و قوانین میراث فرهنگی یدک می‌کشند. برخی معتقدند تخریب سرای دلگشا و بازار کفاشان از سوی مدیریت شهری هم نوعی وندالیسم است.
               

هیرکانیه هخامنشیان، میراث متروک
یکی از ایالت‌های مهم هخامنشی، ایالت هیرکانیه یا ورکانه در محدوده تقریبی استان گلستان امروزی بود، با این حال کمتر کسی این استان و آثار تاریخی بازمانده از امپراطوری هخامنشیان و تاریخ این استان در این دوره را می شناسند، از همین رو کارشناسان بر این باورند باید کاوش ها و پژوهش ها در این زمینه در استان گلستان افزایش یابد.               
 
سلسله هخامنشی توسط کورش در سال 559 پیش از میلاد تاسیس شد و دویست و بیست سال بعد در زمان حکمرانی داریوش سوم و با حمله اسکندر در سال 330 منقرض میشود. بسیاری از آثار تاریخی بازمانده از این سلسله شکوهمند در استان های فارس و خوزستان و بوشهر است، با این حال در شمال ایران و در منطقه البرز شمالی نیز استان هیرکانیه یکی از مناطق پر اهمیت این امپراطوری بود که تا کنون کمتر شناسانده شده است.
 
در همین رابطه مهدی خلیلی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی که تحقیقاتی را در این باره انجام داده است به CHN می گوید: " سلسله هخامنشیان متشکل از حدود 30 ایالت بوده که شرقی­ترین ایالت آن هند امروزی و غربی­ترین تا شمال آفریقا، از شمال به جنوب روسیه امروزی و از جنوب به خلیج­فارس امتداد داشته است. یکی از ایالت­های هخامنشی، ایالت هیرکانیه یا ورکانه (Vrkana) در محدوده تقریبی استان گلستان امروزی، که مرکز آن «زَدَرکَرته» بوده است."
 

دفن سند جهانی شدن کاخ گلستان زیر بتون
بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که بتون‌ریزی روی آثار کشف شده از مقابل کاخ گلستان، دفن سند جهانی شدن این اثر دوره زندیه تا قاجار بوده‌است. مسئولان شهرداری می‌گویند هرگونه اقدامی برای ساماندهی محوطه رو به روی کاخ گلستان با هماهنگی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی بوده و کارشناسان میراث می‌گویند در این زمینه به شهرداری هشدار داده‌ شده است.
               
مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خبر از تهیه پرونده ثبت جهانی کاخ گلستان می‌دهند. این در حالی است که چندی پیش به دنبال ساماندهی و بهسازی محوطه رو به روی کاخ گلستان که زمانی بخشی از ارگ سلطنتی به شمار می‌رفته، آثار تاریخی به دست آمده از سر در این ارگ زیر بتون مدفون شد. کارشناسان معتقدند سند جهانی شدن کاخ گلستان دفن شده‌است.
 
با این حال مسئولان سازمان میراث فرهنگی نگرانی چندانی از اینکه یکی از امتیازهای مهم این کاخ برای جهانی شدن از دست رفت ندارند. مسئولان شهرداری هم می‌گویند در هماهنگی کامل با سازمان میراث فرهنگی هستند.
 

توقف کامل مطالعات دوره پارینه‌سنگی در ایران
 
5 متخصص و باستان‌شناس، و حفاری کمتر از 15 محوطه پارینه‌سنگی، همه سرمایه مطالعاتی این دوره باستانی ایران است. با این حال تا کنون بیش از 200 محوطه پارینه‌سنگی شناسایی شده که همه آن‌ها به دلیل زیستگاه انسان نئاندرتال، اطلاعات خوبی از زندگی بشر چند ده هزار سال قبل ایران دارند.
 
پارینه‌سنگی ایران که درهاله‌ای از ابهام و انزوا خفته بود، حالا دیگر به کما رفته‌است. سازمان متولی میراث فرهنگی حمایتی نمی‌کند و این مسبب بی‌انگیزگی مطالعات این دوره باستانی در میان باستان‌شناسان ایرانی شده‌است. گفته می‌شود رکود باستان‌شناسی دوره پارینه سنگی، آمار کاوش‌های این دوره و باستان‌شناسانی که توان انجام آن را داشته باشند به کمتر از تعداد انگشتان یک دست رسانده‌است.
 
100 خبرنگار در نامه‌ای به قالیباف خواستار نجات خانه دایی‌جان ناپلئون شدند
 
این هفته یکی از اقدامات مهمی که خبرنگاران این دوره انجام دادند این بود که نامه ‌ای به قالیباف در اعتراض به تخریب بافت تاریخی نوشتند. دوستداران میراث فرهنگی و فعالان این حوزه بیش از همیشه نگران وضعیت خانه دایی جان ناپلئون شده‌اند که تنها یادمان به جا مانده از دوران قاجار در خیابان لاله‌زار است. دوستداران میراث فرهنگی معتقدند که با توجه به وعده‌های شهرداری تنها راه نجات این خانه مدیریت شهری است و به این علت نامه‌ای به محمدباقر قالیباف نوشته‌اند.

• < قبلی
• بعدی >