ایران‌بوم

علیرضا اسماعیلی؛ مسؤول انتشارات فرهنگستان هنر، انتشار این شاهنامه را قطعی دانست و به خبرنگار مهر در این مورد به خبرنگار مهر گفت: شاهنامه شاه طهماسب طبق قرارمان منتشر می‌شود. این کتاب اکنون در مرحله صفحه‌بندی و ویرایش نهایی است.

وی افزود: سال‌ها قبل موزه متروپلیتن آمریکا یک کاتالوگ از آثار شاهنامه شاه ‌طهماسب چاپ کرد که چیز قابل اعتنایی نبود ولی به جز این اثر دیگر مکتوبی در مورد شاهنامه شاه طهماسب نداریم. در مورد کتاب اخیر که قرار است فرهنگستان آن را به چاپ برساند باید بگویم که کارها صفحه‌آرایی شده و کارهایی که از موزه های خارجی نیز گرفته شده به کل کار اضافه شده‌اند.

موزه متروپلیتن آمریکا، موسسه آقاخان و موسسه خلیلی از انگلستان و موزه هنرهای اسلامی قطر سه موسسه‌ای هستند که به گفته اسماعیلی عکس آثار خود را در اختیار مدیر بخش چاپ شاهنامه طهماسب قرار دادند تا در این کتاب به چاپ برسد.

اسماعیلی در مورد مقدمه کتاب توضیح داد: دو مقدمه در این کتاب داریم. اولی را دکتر علی دوانی و دیگری را استاد محمد تجویدی که در پاریس ساکن هستند برای این کتاب نگاشته‌اند.

مسؤول انتشارات فرهنگستان هنر در پایان در مورد زمان دقیق جاپ این کتاب گفت: تقریبا تمام کارهای این کتاب تمام شده است و اماده‌ایم که آن را برای چاپ ارسال کنیم.

شاهنامه شاه طهماسب، نفیس‌ترین شاهنامه عصر صفوی با ‌٢٥٨ مجلس نقاشی از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های شاهنامه به‌شمار می‌رود که با منظومه‌ حماسی در یک‌هزار و ‌٢٠٠صفحه به خط نستعلیق درآمده است.

تاریخ آغاز شاهنامه‌ طهماسبی به دوره‌ سلطنت شاه اسماعیل صفوی، احتمالا به دو سال قبل از فوت شاه اسماعیل صفوی باز می‌گردد. پس از شاه اسماعیل، پسرش طهماسب اول کار را دنبال کرد.

این اثر نفیس تا اوایل قرن نوزدهم در دربار عثمانی بوده و دیگر خبری از آن به دست نیامده تا این که در سال ١٩٠٣ میلادی در نمایشگاه آثار هنر اسلامی در موزه‌ هنرهای تزیینی پاریس به نمایش گذاشته می‌شود.

صاحب آن در این زمان "بارون دو روچیلد" است. سال ‌١٩٥٩ میلادی آرتور هوتن آنرا از نوه بارون روچیلد خریده و شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به "شاهنامه هوتن" تغییر نام می‌دهد.

او سال ‌١٩٧٠ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ‌٧٨ صفحه از این شاهنامه را به موزه‌ متروپولیتن هدیه می‌کند. اواسط دهه ‌١٩٧٠، نامه‌ای به دولت ایران می‌نویسد و پیشنهاد می‌کند باقی نسخه را به قیمت ‌٢٠ میلیون دلار به ایران بفروشد اما گویا دولت ایران که در آن زمان دچار کمبود منابع ارزی است، موفق به خرید بقیه‌ نسخه‌ها نمی‌شود.

پس از آن هفت مجلس از نقاشی‌های شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت ‌٣/١ میلیون دلار حراج می‌شوند. چند سال بعد، ‌٤١ نقاشی در گالری اگینو در لندن فروخته می‌شوند و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه‌ تازه‌ تاسیس رضا عباسی خریداری می‌شود.

سال‌ها بعد هوتن برگ‌های باقی مانده از شاهنامه طهماسبی را به‌طور امانی به بانک لویدز لندن می‌سپارد و از کریستی می‌خواهد آن‌ها را هم حراج کند. کریستی هم در طی دو سال ‌١٤ برگ از اوراق شاهنامه را می‌فروشد. همزمان با درگذشت هوتن، از ‌٢٥٨ مجلس نقاشی های نسخه، ‌١١٨ مجلس باقی‌مانده است.

بنا بر این گزارش، سال ‌١٣٧٢ دولت ایران با پیشنهاد فرزند هوتن که بنا به وصیت پدر مامور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده است، موافقت می‌کند و برای بازپس‌گیری این شاهنامه یکی از تابلوهایی را می‌گویند در ایران قابل نمایش نبوده، با ‌١١٨ برگ از شاهنامه طهماسبی معاوضه می‌کند بنابراین تابلوی زن شماره سه دکونینگ به‌خانواده هوتن و ‌١١٨ برگ باقی‌مانده از شاهنامه‌ طهماسبی، به ایران بازمی‌گردد.

گزارش: مجیداحمدی