ایران‌بوم

یکی از معضلات عمده جهانی در حال حاضر، اعتیاد به مصرف مواد مخدر است. اعتیاد، عامل بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و نابسامانی‌های خانوادگی و فردی است. سازمان بهداشت جهانی، مواد مخدر اعم از تولید، انتقال، توزیع ومصرف را در کنار 3 مسئله بین‌المللی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاحهای کشتار جمعی، آلودگی محیط زیست و فقر و شکاف‌های طبقاتی، از مهم‌ترین مسایل عصر حاضر بر شمرده است که حیات بشری را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، مورد تهدید و چالش‌های جدی قرار می‌دهد.‏

آمار چه می‌گوید؟ ‏

بابک دین‌پرست ـ معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر، در مصاحبه با رسانه‌های گروهی اظهار داشته است: از میان فوتی‌های 7 ماهه امسال که بر اثر سوء مصرف مواد مخدر بوده، یک هزار و 511 نفر مرد و 116 نفر زن بوده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 7 درصد کاهش یافته است.‏
‏وی با بیان این مطلب که بیشترین آمار فوتی معتادان در استان‌های تهران و اصفهان و کمترین آن‌ها در خراسان جنوبی و هرمزگان گزارش شده است می‌افزاید: طبق آمار مرگ و میر معتادان در سال گذشته، 3 هزار و 56 نفر به دلیل سوء مصرف مواد فوت کرده‌اند که این آمار نیز نسبت به سال 1390 حدود 15 درصد کاهش را نشان می‌دهد، ضمن آن‌که به عبارتی روزی 8 نفر از معتادین بر اثر سوء‌مصرف مواد مخدر، فوت کرده اند.

سند جامع کاهش آسیب‌های اعتیاد‏

معاون کاهش تقاضاو توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآوری می‌کند: در حوزه فرهنگی و پیشگیری، سیاست‌های کلان قانون مبارزه با مواد مخدر که طبق آن، سند جامع کاهش آسیب با هدف کاهش بار اعتیاد در دستور کار قرار گرفته است، این برنامه جامع 40 درصد جمعیت کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد.
وی می‌افزاید: برای تأمین منابع اعتباری سند یاد شده، دستگاه‌های ذی‌ربط موظف به تامین 80 درصد اعتبارات این سند شده‌اند و 20 درصد هزینه‌های آن نیز از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر تأمین خواهد شد و به این ترتیب رقم 20 هزار میلیارد تومان بودجه فرهنگی مصوب می‌شود و در اختیار دستگاه‌ها قرار می‌گیرد. همچنین استانداران نیز باید 10 درصد بودجه استان‌ها را به این حوزه اختصاص دهند.
دین پرست با اشاره به این مطلب که سند جامع کاهش آسیب‌های اعتیاد که سال‌های 90 تا 94 را در برمی گیرد، از سوی استانداران مغفول مانده است، یادآوری می‌کند: در حال حاضر تمامی دستگاه‌ها ملزم به اجرای آن شده‌اند ودر بخش فرهنگی هم 7 میلیارد تومان اعتبار برای اجرای برنامه‌هایی کنترل اعتیاد در مدارس در نظر گرفته شده است تا طرح مدارس عاری از خطر را در مورد مقطع متوسطه، اجرایی کنیم.ازطرفی آموزش و پرورش نیز نوید آن را داده است که اجازه باز شدن درهایی را بدهد که تاکنون اجازه ورود نمی‌داده و به همین منظور طرح مصون‌سازی دانش‌آموزان در معرض خطر اعتیاد را نیز در قالب مداخله‌های آموزشی، اجتماعی و فرهنگی، خواهیم داشت.
وی همچنین می‌گوید: در گذشته نمی‌توانستیم دانش‌آموزان در معرض خطر اعتیاد را تحت پوشش قرار دهیم. بسیاری از دانش‌آموزان والدین معتاد دارند که در زندان به سر می‌برند و به همین دلیل به دنبال اجرای طرح جلوگیری از اخراج دانش‌آموزان معتاد نیز هستیم.
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به وجود 10 میلیون بیسواد در کشور می‌گوید: علاوه بر تعداد بیسوادان مطلق، به همین میزان افراد کم سواد و زیر مقطع سیکل نیز در کشور وجود دارند که این بی‌سوادی دامنه گرایش به اعتیاد را در آنها افزایش می‌دهد. البته تنها بیسوادی عامل گرایش به اعتیاد نیست، چرا که متاسفانه 22 درصد معتادین کشور نیز تحصیل کرده و دارای مدرک کارشناسی و بالاتر هستند.
وی با بیان این مطلب باید شرایطی ایجاد شود که مضرات اعتیاد از سنین کودکی به افراد آموزش داده شود، تا آنان در سنین بزرگسالی به راحتی به مصرف کنندگان مواد مخدر تبدیل نشوند، می‌افزاید:خوشبختانه امسال بعد از 20 سال تلاش به تازگی مطالبی در کتاب‌های درسی دانش آموزان در رابطه با مبحث اعتیاد گنجاده شده است، چرا که تا پیش از این آموزش و پرورش به شدت با این موضوع مخالفت می‌کرد.
دین پرست یاد آوری می‌کند: با سکوت و عدم ارائه آمار معتادان و به ویژه مصرف کنندگان جوان و دانش آموز، مشکل اعتیاد در کشورمان حل نمی‌شود، بنابراین مسئولین باید راه حل‌های عملی به خصوص در زمینه پیشگیری از اعتیاد را به اجرا در آورند.
وی با بیان این مطلب که این راه‌حل‌ها باید هم در مرحله پیشگیری و هم اجرا و نتیجه‌گیری قابل بررسی باشند تا بتوان نقاط ضعف و قوت آنها را شناسایی کرد می‌گوید: نگاه سنتی به اعتیاد باید در جامعه از بین برود و اطلاع رسانی گسترده‌ای میان اقشار مختلف مردم صورت بگیرد.‏

علل اعتیاد در جامعه

دکتر امان قرایی مقدم ـ جامعه شناس در مورد علل وجود اعتیاد به مواد مخدر در جامعه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: اعتیاد یک علت ندارد، بلکه عوامل زیادی در معتاد شدن افراد جامعه دخالت دارند؛ از عوامل خانوادگی شامل بدسرپرستی، بی‌سرپرستی، تک‌سرپرستی و داشتن والدین مسامحه‌‌کار گرفته تا عوامل اجتماعی‌ مانند دوستان ناباب و محل زندگی نامناسب.‏
این جامعه‌شناس در مورد نقش بیکاری افراد در شیوع اعتیاد یادآوری می‌کند: بیکاری از دیگر عواملی است که می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در معتادشدن افراد داشته باشد. این پدیده شوم باعث می‌شود عده‌ای از افراد دچار فقر و تنگدستی به سمت قاچاق مواد مخدر بروند و عده‌ای دیگر هم مصرف‌کننده این مواد شوند. تحقیقات نشان داده در کشورهایی که بیکاری زیاد است، جمعیت معتادان هم رو به افزایش می‌گذارد. ‏
وی با بیان این مطلب که از دیگر عوامل دخیل در افزایش اعتیاد، نبود شادی و نشاط در جامعه است می‌گوید: وقتی در جامعه‌ای شادی و نشاط نیست و مردم مدام شاهد حوادث تلخ و ناگوارهستند وحتی سریال‌های تلویزیونی هم پر از یأس و ناامیدی است وهیچ برنامه شاد و موسیقی پخش نمی‌شود، سلامت روانی شان در معرض خطر قرار می‌گیرد در نتیجه عده‌ای به سمت مصرف مواد مخدر می‌روند.
این استاد دانشگاه یاد آوری می‌کند: نبود شادی و تفریحات سالم در جامعه در کنارمحرومیت‌های زیادی که برای جوانان وجود دارد، به طوری که بسیاری از آنان نمی‌توانند به خــواست‌‌های مــعمـول و طبیعی شان مانند داشتن یک خودروی معمولی یا یک خانه اجاره ایی برسند، موجب می‌شود از آینده ناامید و سرخورده ‌شوند و به سمت اعتیاد بروند. ‏

مبارزه با اعتیاد ‏

دکتر قرایی مقدم در مورد نظارت مسوولان در مبارزه با اعتیاد می‌افزاید: با ماموران مبارزه با مواد مخدر در ارتباط نزدیک هستم و می‌بینم که برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر چگونه از جان‌گذشتگی می‌کنند. کیلومترها مرز با کشورهای تولیدکننده موادمخدر باعث شده است که هر سال شاهد شهید و مجروح‌شدن شمار قابل توجهی از پرسنل جان بر کف نیروی انتظامی به عنوان نفر از فرزندان این مرز و بوم در مبارزه با قاچاقچیان باشیم و این در حالی است که کشور ما به نوعی ضربه‌گیر اروپا شده تا مواد مخدر به آنجا نرسد. با وجود این، میزان دسترسی به مواد مخدر طی این سال‌ها بسیار بیشتر شده و قیمت مواد پایین آمده و زمان دسترسی به آن هم پایین آمده است، به نحوی که به ‌راحتی می‌توان مواد تهیه کرد.
وی با اشاره به این مطلب که متأسفانه سن ابتلا به اعتیاد در کشورمان پایین آمده‌است یاد آوری می‌کند: در سال‌های قبل از دهه 70، میانگین سن اعتیاد حدود 20 سال بوده که در حال حاضر به 15-14 سال کاهش یافته و این در حالی است که عوامل بو جود آورنده اعتیاد، متفاوت است. مثلا پول توجیبی زیادی که برخی خانواده‌ها در اختیار فرزندانشان قرارمی‌دهند، از عواملی است که می‌تواند آنان را به سمت خرید سیگار و بعد هم اعتیاد بکشاند. شرکت در مهمانی‌هایی که خانواده‌ها هیچ نظارتی روی آنها ندارند و در آنها مواد محرک و قرص‌های اکستازی مصرف می‌شود، هم از جمله این موارد است.‏

آزمایش‌های اعتیاد ‏

دکتر مریم پاکدامن ـ روانپزشک در مورد آزمایش‌های تشخیص اعتیاد به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: هدف از انجام تست‌های آزمایشگاهی اعتیاد، کمک به پیگیری روند درمان بیماران است. تست‌های مختلف شناسایی مواد مخدر در هر کشور، بسته به قوانین آن کشور کاربردهای متفاوت دارد. برای مثال، انجام تست مورفین به هنگام ازدواج و در بعضی مشاغل، در کشور ما مجاز شمرده شده است. در حال حاضر با توجه به پیشرفت‌های زیاد علوم آزمایشگاهی، تست‌های مختلفی در آزمایشگاه‌ها موجود است که از جمله آن‌ها به تست مورفین، حشیش و محرک‌ها از جمله آمفتامین، شیشه، بنزودیازپین‌ها، متادون و کدئین، می‌توان اشاره کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تست‌های یادشده عاری از خطا است یا نه، اظهار می‌دارد: هیچ تست تشخیصی عاری از خطا نیست. به این معنی که می‌تواند مواردی را به اشتباه مثبت تشخیص دهد و مواردی را نیز گزارش نکند. در مورد تست‌های مواد مخدر نیز چنین تداخلاتی وجود دارد. برای مثال، مصرف قرص ایبوبروفن می‌تواند به غلط تست حشیش را مثبت کند و یا مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی خاص (از جمله آموکسی‌سیلین) با تست هروئین و کوکایین تداخل دارد و یا مصرف ضد دردها، آنتی‌هیستامین‌ها و آب‌نبات‌های سرد (قرص‌های مکیدنی برای سرماخوردگی) می‌تواند موجب مثبت شدن تست آمفتامین شود. ترکیبات بی‌حس‌کننده در دندانپزشکی (از جمله نواکائین) نیز ممکن است در تست کوکائین مشکلاتی را ایجاد کند.
وی همچنین یاد آوری می‌کند: متاسفانه برای پنهان کردن مصرف مواد مخدر و کسب نتیجه منفی در تست، راه‌هایی رایج شده است و به کار می‌رود. برای مثال، گاهی افراد دست به رقیق کردن نمونه می‌زنند که به راحتی با بررسی کراتین و میزان اسیدیته ادرار، قابل تشخیص است.

تشخیص مواد مخدر در خون و ادرار

دکتر پاکدامن می‌افراید: راه‌های بررسی مواد مخدر از طریق ادرار، پلاسمای خون، بزاق دهان و عرق بدن است. در حال حاضر همه این مواد در ادرار قابل ردیابی است و بسته به ماده مصرفی، مدت زمان پیگیری این مواد متفاوت است. البته باید بدانیم که این زمان‌ تقریبی است و در افراد مختلف با توجه به ویژگی‌های فردی مانند سن، میزان متابولیسم، حجم توده بدنی، تناوب مصرف و میزان ماده مصرفی، می‌تواند کمی متغیر باشد و تا اندازه‌ای موضوع مهمی است که باید درنظر گرفته شود. از سوی دیگر مدت زمان ردیابی این مواد در خون و بزاق تا اندازه‌ای کمتر است. ابتدا از مُعرّف‌های کاغذی ادرار استفاده می‌شود که در صورت مثبت بودن، جهت تایید تشخیص از روش‌های تخصصی‌تری همچون گاز کروماتوگرافی، اسپکترومتری و رادیوایمونواسی استفاده می‌شود. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما معمولاً در بدو امر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.‏

‏ترک اعتیاد

دکتر پاکدامن در مورد ترک اعتیاد می‌گوید: در درمان اعتیاد باید سلامت جسمانی و روانی فرد معتاد در نظر گرفته شود. از این‌رو اعتیاد با سایر بیماری‌ها که تنها به بُعد جسمانی توجه می‌شود، تفاوت دارد. به‌ عنوان مثال، در مورد بیماری‌های قلبی، درمان‌های فیزیکی وجود دارد و بوسیله دارو می‌توان بیماری را کنترل کرد. اما در درمان اعتیاد باید هر دو روش (درمان‌های جسمی و روحی) به‌کار گرفته شود. معمولاً در بُعد فیزیکی، روش‌های درمان مختلف است. اما این روش‌ها هیچکدام بدون درمان‌های روحی وروانی جواب نمی‌دهد. تبلیغاتی که در رسانه‌ها برای ترک اعتیاد انجام می‌شود، نیز عملاً کارآیی لازم را ندارد. ‏وی می‌افزاید: ممکن است با استفاده از یکسری روش‌های درمانی، بدن بیمار از ماده مخدر پاک شود اما بحث روانی درمان هنوز حل نشده است.
ما فقط جسم فرد را از ماده مخدر پاک کرده‌ایم و سموم به تدریج خارج می‌شود، اما ذهن و روان بیمار هنوز درگیر موادمخدر است. معمولاً اشخاص بر اثر مصرف مواد مخدر دچار حالت لذت و شعف می‌شوند و خاطره خوشی در ذهن‌های آنان باقی می‌ماند که از بین بردن این خاطره خوش، بسیار سخت و نیازمند زمان است.‏
از نظر روانی، زمانی که کاری را در طولانی مدت انجام می‌دهیم، به آن عادت می‌کنیم. به عنوان مثال، اگر شخصی هر روز در یک ساعت معین ناهار بخورد، هر روز در همان ساعت دچار احساس گرسنگی می‌شود و از این رو حالت وابستگی پیدا می‌کند و باید مدام این عمل را انجام دهد. ‏
این روانپزشک با اشاره این که اعتیاد هم با توجه به علاقه‌ها و لذت‌هایی که برای فرد ایجاد می‌کند، وابستگی نیز به‌وجود می‌آورد یاد آوری می‌کند: معمولاً ترک اعتیاد، فشارهای روحی زیادی را به بیمار وارد می‌کند و او دچار اضطراب و تشویش می‌شود. متأسفانه در کشور ما در درمان اعتیاد، به بُعدهای روحی و روانی درمان توجه نمی‌شود و از این‌رو بسیاری از معتادانی که ترک کرده‌اند، دوباره به سمت مصرف مواد مخدر برمی‌گردند.‏
وی در مورد تبلیغات ترک اعتیاد در رسانه‌ها می‌گوید: این‌گونه آگهی‌ها سوء تبلیغ است، زیرا در جامعه این ذهنیت را بوجود می‌آورد که اعتیاد به راحتی در یک یا دو روز قابل ترک است؛ پس به‌راحتی می‌توان مواد را مصرف کرد و هر وقت هم که فرد خواست، آن را ترک کند. در حالی که این‌گونه نیست و مشکل ترک اعتیاد در بیماران معتادان، مسائل روحی روانی آن است.‏
فرد معتاد باید به تدریج مصرف مواد مخدر را فراموش کند و لذت وابستگی را از یاد برد که کاری سخت است، زیرا کنار گذاشتن یک عادت، خودش باعث بیماری می‌شود. بسیاری از افراد معتاد می‌توانند در عرض 3 تا 4 روز ترک کنند؛ به طوری که دیگر احساس درد و خماری هم نداشته باشند، اما از نظر روانی آرام نیستند، ذهنشان هنوز درگیر است و به مواد مخدر هنوز وابستگی‌های روانی دارند و از این‌رو دوباره به سمت مواد مخدر برمی‌گردند.‏‏دکتر پاکدامن یادآوری می‌کند: روش‌های درمانی زیادی برای مشکلات روحی بیماران معتاد وجود دارد که یکی ‌از آن‌ها، روان درمانی خود فرد است. در گروه درمانی هم افراد مشابه دور یکدیگر جمع می‌شوند و تحت نظر روانپزشک، راجع به بیماری، مشکلات و راهکارهای غلبه بر آن صحبت می‌کنند، البته خانواده درمانی هم نقش مهمی دارد و اینکه بیمار تا چه حد باید موردحمایت‌های خانواده قرار گیرد، در آن مطرح می‌شود. ‏

شیشه عمری که بی‌صدا می‌شکند...

سازمان ملل اخیراً «شیشه» را به عنوان پرمصرف‌ترین ماده مخدر جهان معرفی کرده است، چرا که 26 میلیون نفر به آن اعتیاد دارند و این در حالی است، که این رقم بیش از مجموع معتادان به تریاک و هروئین در جهان است.

بر اساس آمارهایی که مراکز درمانی و ترک اعتیاد ارائه می‌دهند، متاسفانه تعداد مصرف‌کنندگان این ماده محرک در کشور افزایش یافته است. «شیشه» به دلیل محرک بودن، بر افراد تاثیرات منفی می‌گذارد که موجب واکنش‌های عجیب و غریب و خطرناک آنها نسبت به محیط و اطرافیان خود می‌شود.

«شیشه» با موادی ارزان قیمت و به‌سادگی در لابراتوارهای غیرقانونی و زیرزمینی به روش فوق العاده خطرناک تولید می‌شود و عوارض مرگباری را برای مصرف کنندگان به وجود می‌آورد.

مسئولان سازمان پزشکی قانونی کشور در گزارشی اعلام کرده‌اند که تولید آزمایشگاهی زیرزمینی و خانگی این ماده مخدر شیمیایی و افزایش روزافزون ناخالصی‌های آن، موجب کاهش 50 درصدی قیمت شیشه طی یک‌سال اخیر در کشور شده و نیز بیشترین میزان کاهش قیمت را در میان انواع مواد مخدر، به خود اختصاص داده است.

کارشناسان معتقدند «شیشه» فعالیت‌های سیستم عصبی انسان را افزایش می‌دهد. این ماده ابتدا موجب بالارفتن حس هوشیاری، تمرکز و سرخوشی می‌شود، و سپس با همان شدتی که فرد را به اوج می‌برد، به زمین می‌کوبد و حس درهم شکستگی، افسردگی، خستگی شدید و ناتوانی در فرد به وجود می‌آید. مغز تقریبا بلافاصله یک آستانه تحمل در برابر شیشه ایجاد می‌کند و احساس ولع به مصرف آن، بیشتر پدیدار می‌شود. «شیشه» ایجاد وابستگی می‌کند و از اینرو یکی از مخدرهایی است که به سختی می‌توان مصرف آن را ترک کرد.

تاریخچه

«مت آمفتامین» یا «شیشه» در سال ۱۸۹۳ میلادی در ژاپن ساخته شد و در زمان جنگ جهانی دوم توسط سربازان ژاپنی،آمریکایی و آلمانی برای برطرف کردن خستگی و افزایش انرژی، مورد استفاده قرار می‌گرفت. بعد از جنگ، داروی باقی مانده وارد بازار ژاپن شد و همه‌گیری در خصوص مصرف آن روی داد، به طوری که مصرف آن ممنوع اعلام شد.

در ایران قبل از سال ۱۳۸۶ مصرف شیشه بسیار معدود بود و در مطالعه بررسی سریع وضعیت سوءمصرف موادمخدر در ایران که در سال ۱۳۸۳ انجام شد، هیچ موردی از مصرف «شیشه» پیدا نشد، هرچند که می‌توان حدس زد تعداد کمی مصرف کننده شیشه در آن زمان وجود داشته‌است. همان مطالعه در سال ۱۳۸۶ تکرار شد واین بار سه و نیم درصد معتادان، مصرف کنندگان شیشه گزارش شدند.اوج مصرف شیشه از سال ۱۳۸۷ و همزمان با تولید داخلی آن آغاز شد و درسال‌های اخیر، افزایش زیادی یافته است.

آمار معتادان

بر اساس نتایج اجرای طرح «شیوع شناسی سوء مصرف مواد مخدر و روان گردان در بین شهروندان کشور»، می‌توان گفت که 91 درصد معتادان را مردان و 9 درصد را زنان تشکیل می‌دهند.

میزان مصرف موادمخدر در گروه سنی 15 تا 19 سال معادل 13.56درصد،گروه سنی 20 تا 24 سال معادل16.83 درصد و 25 تا 29 سال معادل 14.32 درصد بوده و بقیه به گروه‌های سنی 30 تا 64 سال اختصاص دارد.

وضعیت تحصیلات مصرف کنندگان موادمخدر نیز به این صورت است: 5.68 درصد بی سواد، 8.03درصد تحصیلات ابتدایی، 11.76 درصد راهنمایی، 37.86 درصد متوسطه، 15.22درصد مقطع کاردانی و 21.45 درصد لیسانس و بالاتر.

گرایش به مصرف شیشه

دکتر هومن نارنجی‌ها ـ کارشناس پیشگیری و درمان مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی موادمخدر دانشگاه علوم بهزیستی و ‌توان بخشی در مصاحبه با رسانه‌های گروهی اظهار داشته است: دلایل متعددی برای گرایش افراد به مصرف شیشه و از جمله افزایش انرژی، تقویت روابط جنسی، شادابی، لاغری و شب‌ نخوابیدن وجود دارد و بنابراین نمی‌توان گفت به طور میانگین سن شروع مصرف شیشه در کشور چه میزان است.

دکتر نارنجی‌ها ورود «شیشه» به کشور را از سال 1381 ذکر می‌کند و می‌گوید: از آن زمان تاکنون مصرف شیشه به دلیل قیمت پائین و نبود اطلاع‌رسانی و قوانین مرتبط، افزایش پیدا کرده است.

وی با اشاره به روند رو به رشد مصرف شیشه می‌افزاید: از آنجا که افراد با مصرف شیشه، دچار رفتارهای هیجانی، پرخاشگری و عصبانیت‌های غیرقابل‌کنترل می‌شوند، احتمال وقوع جرم بسیار بالاست. بسیاری از افراد، از عوارض مصرف مواد مخدر آگاه هستند، اما فقط برای تجربه و کنجکاوی به سراغ آن می‌روند و تصور می‌کنند که با یک بار مصرف، معتاد نمی‌شوند، که چنین تصوری نادرست و غیرواقعی است.

دکتر نارنجی‌ها، نکته مهم مصرف شیشه را وابستگی به آن در اولین مصرف می‌داند و یاد آوری می‌کند: بسیاری از افراد در همان مصرف اولیه شیشه، به آن وابسته می‌شوند. این در حالی است که ترک و درمان معتادان به شیشه بسیار دشوار و هزینه‌بر است.

معاون سابق فرهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌افزاید: بر اساس تحقیقات انجام‌شده در شهر تهران، حدود 40 درصد معتادان به شیشه قبل از مصرف آن، سابقه اعتیاد به موادمخدر دیگری را نداشتند و 60 درصد آنها قبل از مصرف شیشه، به مورفین و دیگر مواد اعتیادآور وابسته بودند.

دکتر نارنجی‌ها یاد آوری می‌کند: کاهش قیمت شیشه یکی از دلایل افزایش مصرف آن است، چرا که پیش از این هر کیلوگرم شیشه 200 میلیون تومان به فروش می‌رسید، اما در حال حاضر به کیلویی 7 تا 8 میلیون کاهش یافته است.

شیشه و مشتقات آن

دکتر شاهین شادنیا ـ دانشیار گروه سم‌شناسی بالینی و مسمومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره شیشه می‌گوید: شیشه از نظر ترکیبی جزو ترکیبات محرک وماده موثر اصلی آن متامفتامین است که در کشور ما تمامی ترکیب متامفتامین نیست، بلکه در پاره‌ای از موارد، مواد دیگری هم به آن افزوده می‌شود. مثلا شیشه و کریستالی که تولید و عرضه می‌شود، ممکن است ترکیبی از متامفتامین و هروئین باشد که همان موادمخدر سنتی است یا از ترکیبات دیگر ساخته شده باشد که معمولا با نام‌های خیابانی «گلس» و «کریستال» به دست مشتریان می‌رسد.

او در پاسخ به این پرسش که این ماده محرک را چگونه استفاده می‌کنند، می‌افزاید: یکی از روش‌های مصرف به وسیله پیپ است که تنباکو هم در آن استفاده می‌شود، ولی پایپ مخصوص استعمال شیشه است. این ماده به صورت تدخینی، تزریقی و خوراکی مصرف می‌شود.

دکتر شادنیا در مورد ساخت شیشه می‌افزاید: متاسفانه ساختن این ماده بسیار آسان است و فرد اگر یک‌سری اطلاعات بسیار ساده از شیمی داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند آن را درست کند. ضمن آن که بعضی از سایت‌ها هم طرز تهیه آن را به همگان یاد می‌دهند.

حالات مصرف شیشه

دانشیار گروه سم‌شناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد مصرف شیشه اضافه می‌کند: کسانی که شیشه مصرف می‌کنند، حالت سرخوشی خاصی دارند؛ سرحال و شاداب می‌شوند، با دیگران بهتر می‌توانند ارتباط برقرار کنند و انرژی‌شان زیاد می‌شود. این خصوصیت‌ها برای دوران جوانی و نوجوانی ایده‌آل است و از این رو بیشتر مشتاقان استفاده از شیشه جوانان هستند.این ماده محرک اشتهای فرد را کم می‌کند و این موضوع برای افراد چاق، یک نکته مثبت است. معمولا استفاده‌کنندگان از این ماده احساس می‌کنند که درکشان از موسیقی و هنر افزایش می‌یابد و احساس عاطفی‌شان زیاد می‌شود. استفاده از این ماده باعث می‌شود که خواب روزانه شخص کم و تحرکاتش زیاد شود. از دیگر عوارض شیشه می‌توان به افزایش میل جنسی اشاره کرد، که همه این عوارض برای مصرف‌کنندگان این ماده بسیار خوشایند است و از آن به عنوان عوارض مثبت‌ نام می‌برند، اما عوارض و اثرات منفی استفاده از این ماده بسیار زیاد است. معمولا افراد مصرف‌کننده دچار مشکلات و مسائل روحی می‌شوند و پس از مصرف چند نوبت شیشه به علت تخریبی که در سیستم اعصاب به وجود می‌آید، شخص دچار افسردگی می‌گردد که متاسفانه به درمان خوب جواب نمی‌دهد و ممکن است تا آخر عمر شخص، پایدار باشد.

دکتر شادنیا در مورد فرق دارو‌های مخدر و محرک می‌گوید: داروهای مخدر معمولا ترکیب‌هایی است که یا از تریاک استخراج می‌شوند (مورفین و هرویین) و یا به‌طور صنعتی ساخته می‌شوند که اثری شبیه به تریاک دارند. ترکیب‌های محرک که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مجموعه‌ای وسیع از مواد مختلف است؛ از کافئین که در چای و قهوه وجود دارد گرفته تا نیکوتین، کوکائین، آمفتامین وافدرین.

مواد محرک و لاغری

وی می‌افزاید: داروهای محرک با تاثیر بر اشتهای فرد، باعث کاهش میزان غذای مصرفی و درنتیجه تجزیه چربی‌های بدن برای ایجاد انرژی می‌شوند. شاید حس کرده‌ باشید وقتی قهوه یا چای‌زیادی می‌نوشید، اشتهایتان کم می‌‌شود. سایر انواع موادمحرک هم چنین اثری دارند، مردم تصور می‌کنند فقط موادی که غیرقانونی عرضه می‌شوند، می‌توانند آثار وابسته‌کننده داشته باشند. اما واقعیت این است هر آنچه که حاوی موادمحرک باشد، مصرف‌کننده‌ را به خود وابسته می‌کند. این متخصص در مورد محصولات لاغری یادآوری می‌کند: برخلاف تصور، تمامی مواد گیاهی، بی‌خطر و سالم‌ نیستند مثلا «ماهوانگ» یا «کاتینون» ترکیب‌هایی گیاهی‌اند که ماده اصلی آنها همان «آمفتامین» است و مصرف این مواد و محصولات حاوی آنها، آثار ماده موثره‌شان را بر فرد خواهد گذاشت. بنابراین، شنونده‌ بایدعاقل باشد و گول پیام‌های تبلیغاتی و توصیه‌های افراد سودجو را نخورد.

اگر فرد محصولات متنوعی که کارخانه‌ها تولید می‌کنند مصرف کند، ممکن است به‌دلیل مصرف محدود و هشدار‌های میزان مصرف، دچار مسمومیت نشود. اما زمانی که بدون آگاهی از دوز مناسب و مورد پذیرش بدن، آنها را مصرف کند، دچار مسمومیت و عوارض شدید می‌شود. در مواردی هم که فرد به‌طور مزمن از این مواد استفاده می‌کند، برای آنکه بتواند آثاری که در دوران ابتدای مصرفش داشته است دریافت دارد، دوز مصرفی خود را افزایش می‌دهد.

مسمومیت‌های ناشی از مواد محرک

وی در مورد مسمومیت‌های ناشی از موادمحرک می‌گوید: بی‌قراری، اضطراب شدید، پرخاشگری، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و کُما، نشانه‌های تحریک سیستم عصبی‌اند و از دیگر علایم آن، می‌توان به افزایش ضربان قلب، افزایش ناگهانی فشارخون، خونریزی‌های داخلی ناگهانی در مغز، شکم و شبکیه و در نهایت ایست ناگهانی قلبی. افت شدید فشارخون، تعریق شدید، افزایش شدید دمای بدن تا 39 درجه سانتی‌گراد و سفتی عضلات، اشاره کرد.

روند مسمومیت با توجه به میزان مصرف، شرایط فیزیولوژیک فرد، بیماری‌های زمینه‌ای و سن فرد اتفاق می‌افتد. این علایم در سنین خارج از محدوده 60-12 سال، بسیار شدیدتراست.

درمان معتادان به شیشه

دکتر شادنیا در مورد درمان افرادی که شیشه مصرف می‌کنند، یادآوری می‌کند: متاسفانه درمان شیشه از درمان‌های فوق‌العاده سخت، زمانبر و طولانی‌مدت است که اثرات بلند‌مدت جسمی را در افراد به وجود می‌آورد.مصرف‌کنندگان این ماده دچار عارضه‌های روحی و روانی به مدت طولانی می‌شوند که متاسفانه پایدار است و به درمان‌های دارویی جواب نمی‌دهد. این دانشیار دانشگاه در پاسخ به این پرسش که خانواده‌ها چگونه می‌توانند متوجه شوند فرزندانشان شیشه مصرف کرده‌اند یا نه، می‌گوید:‌ معمولا مصرف‌کنندگان این ماده کم‌خواب، پرحرف و کم‌اشتها می‌شوند و حرف‌های بی‌ربط می‌زنند.

پیامد های روانی شیشه

دکتر رضا حسینی ـ روان‌شناس درمورد مضرات روانی مصرف شیشه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: مصرف شیشه تاثیر خاصی بر روی مغز می‌گذارد؛ به‌ویژه در قسمت‌هایی از مغز که مرکز منطق، هیجان، حافظه و ارتباط‌های بین فردی است. این ماده محرک باعث اختلالات رفتاری بی‌شماری در فرد می‌شود که یکی از آنها، توهم است.

فردی که شیشه مصرف می‌کند، دچار توهم‌های دیداری و شنیداری می‌شود، تصویرهای ترسناک می‌بیند و یا صداهای دستوری خشن و تهدیدکننده می‌شنود. حتی حس لامسه‌‌ هم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، به طوری که احساس می‌کند حشره‌ای روی بدن‌اش در حال حرکت است. این افراد دچار هذیان‌گویی می‌شوند و باورهای غلطی درباره اطرافیانشان پیدا می‌کنند که با هیچ منطقی قابل پاسخگویی نیست، چرا که حرف هیچ‌کس را باور ندارند. آن‌ها بدبینی شدیدی نسبت به اطرافیانشان پیدا و مدام فکر می‌کنند که همه دشمن‌شان هستند.وی می‌افزاید: مصرف کنندگان شیشه با ساده‌ترین رفتارها تحریک می‌شوند. بیماری داشتم که شیشه مصرف می‌کرد و معتقد بود کسی با همسرش از دریچه کولر در ارتباط است! اما وقتی کسی را در کولر پیدا نکرده بود؛ تمامی سقف کاذب خانه را برداشته بود تا آن فرد را بیابد! این توهم‌ها گاه تا آخر عمر آنها را تنها نمی‌گذارد.این روان‌شناس با بیان این مطلب اطرافیان کسانی هم که شیشه مصرف می‌کنند در معرض آسیب هستند، یاد آوری می‌کند: ممکن است ازافراد شیشه‌ای رفتارهای خلق‌الساعه و خطرناکی سر بزند که به عنوان مثال، چندی پیش مادری که شیشه مصرف می‌کرد، دو بچه خود را کشت.

اعتیاد خانمها

دکتر حسینی همچنین می‌گوید: در جامعه ما خانم‌ها بیشتر از آنکه به موادمخدر گرایش داشته باشند، وابسته به مواد محرک می‌شوند. زیرا موادمخدری چون تریاک را از قدیم مردان استفاده می‌کرده‌اند و مصرف آن برای یک خانم، بار فرهنگی منفی و ناخوشایندی دارد. در حالی که موادمحرک چنین پشتوانه فرهنگی قبیحی ندارد و برخی خانم‌ها مصرف‌ آنها را خلاف عرف نمی‌پندارند.

به علاوه، متاسفانه عده‌ای تصور می‌کنند که مصرف موادمحرک باعث وابستگی و اعتیاد نمی‌‌شود و به همین دلیل از مصرف آنها ابایی ندارند. معمولا در مورد مصرف موادمخدر 2 عامل «سن» و «جنس» محدود‌کننده است، یعنی خانم‌ها و افراد کم‌سن ‌و سال یا خیلی مسن خیلی کم پیش می‌آید که به مصرف تریاک روی بیاورند، اما چنین محدودیت‌هایی در مورد موادمحرک وجود ندارد و هرکس ممکن‌است با توجه به شرایط زندگی‌اش، به ورطه نابودکننده این مواد بیفتد. مصرف مواد محرک علاوه بر عوارض جسمی، باعث تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری و اضطراب ‌هم می‌شود.