نام‌آوران ایرانی
استاد حسابی ستارۀ درخشانی است که در آسمان علم ایران می‌درخشد
- بزرگان
- نمایش از جمعه, 12 اسفند 1390 18:39
- شاهین آریامنش
- بازدید: 4220
شاهین آریامنش
صمد فرخی استاد فیزیک دانشگاه تهران، استاد حسابی را ستارۀ درخشانی در آسمان علم ایران دانست که همچنان می درخشد.
در بزرگداشت استاد محمود حسابی که 24 آبان ماه 1389 خورشیدی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد صمد فرخی گفت: درگذشت شادروان پروفسور حسابی برای دانشگاه تهران و جامعه فیزیک تأسف‌انگیز بود، زیرا حسابی یک بنیانگذار صدیق و بی‌بدیل و کارآفرینی بی‌نظیر بود که شهرت او نه در سرزمین ایران، بلکه در کشورهای لبنان و فرانسه نیز طنین داشت. دکتر حسابی ستارۀ درخشانی بود که نود سال در آسمان علم ایران درخشید، او بود که نهال فیزیک را اول بار در سرزمین ایران کاشت و از پرتو وجود اوست که نونهال آن روز، امروز به درخت تناوری مبدل شده که در سایۀ آن می‌آساییم و به آن می‌بالیم.
وی افزود: سخن در ستایش مقام والای استاد، بسیار گفته‌اند، اما زیباترین و دل‌نشین‌ترین آنها از سعدی است که با زبان سحرآسای خود فرموده:
صاحب‌دلی به مدرسه آمد ز خانقاه
گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود؟
گفت آن گلیم خویش بدر می‌برد ز موج
بشکست عهد صحبت اهل طریق را
تا اختیار کردی از آن، این فریق را
وین جهد می‌کند که بگیرد غریق را
صمدی بیان داشت: شادروان حسابی به سال 1288هـ . ش در تهران پا به عرصۀ وجود نهاد. از کودکی مدارج تحصیلی را با درخشش و گاهی هم‌زمان پیمود. نوجوانی و جوانی او بر آموختن و اندوختن ادبیات و علوم پرداخت. تا سال 1304 به اخذ مدارک علوم و ادبیات نائل آمد، اما آتش اشتیاق او فروننشست و عشق درونی او به فیزیک، سرانجام او را راهی سوربن کرد. در سوربن با دانشمند فهیم پروفسور فابری چند بار دیدار کرد که پس از آن پروفسور فابری به علاقه وافر او به فیزیک پی برد و آزمایش روی سلول‌های فتوالکتریک را که از مضامین بدیع آن روز بود، را به او سپرد. در این هنگام حسابی 23 سال داشت، اراده استوار جوان نام‌جوی ایرانی و آموخته‌های گستردۀ او، آوازۀ او در سوربن را اوج بخشید. در سوربن آزمایش‌های چشمگیر او آن قدر دقیق بود که در سال 1306 هـ . ش دانشگاه سوربن، مدرک دکتری را با درجۀ بسیار عالی به دکتر حسابی اعطا کرد. گرایش‌های نیرومند جوانی و جاذبه‌های فرنگ نتواست دکتر حسابی جوان را مثل بسیاری دیگر، پایبند آنجا بکند. از این رو جاذبه‌های آنجا را پشت سر گذاشت و همان سال به وطن بازگشت و در وزارت فواید عامه با حقوق 900 ریال در ماه استخدام شد.
شاگرد نسل هفتم استاد حسابی گفت: بنده از سال 1333 تا 1336هـ .ش افتخار شاگردی استاد را داشتم و پس از فارغ التحصیلی(1336هـ .ش) افتخار همکاری با استاد را یافتم که سایه این افتخار تا سال 1371 بر سرم گسترده بود. زیباترین و ارزنده‌ترین لحظه‌های ما زمان حضور ایشان بود زمانی که گره در کار می‌افتاد و استاد با گشاده‌رویی خاص خود مشکلات را برطرف می‌ساخت. سرانجام در 12 شهریور 1371 این شمع فروزان محفل ما خاموش شد و به دیار فرشتگان شتافت.
وی تصریح کرد: شادروان دکتر حسابی در عرصۀ تدریس بسیار نمونه بود. مرحوم دکتر کمال‌الدین جناب که خود از اساتید ممتاز بود، در مورد او می‌گفت: «ما از شاگردان نسل اول استاد بودیم. استاد به تنهایی برای ما چهار رشته بنیادین فیزیک را که عبارتند از: مکانیک، الکتریسیته ومغناطیس، ترمودینامیک و آکوستیک را به تنهایی و به زبان فرانسه تدریس می‌کرد و سرپرستی آزمایشگاه‌های مربوطه را نیز به عهده داشت. او به جز این که گوشزد می‌کرد که اگر جامۀ فاخر معلمی را به تن کردید، باید هدف‌های بلندتری داشته باشید، در حفظ حقیقت کوشا باشید و از جدال با تفکر اهریمنی و اهریمنان نهراسید. مبادا به خاطر ارزش‌های پست دنیایی زبان به ستودن اهریمنان بگشایید.»
وی در ادامه گفت: دکتر حسابی علم و دانش را توصیف ناقص و نارسای طبیعت که مخلوق صانع جهان است، می‌دانست. از این روی، به دانش نظری ارزش مطلق نمی‌داد و دیدگاه بشر را برای درک و کشف کامل حقایق کافی نمی‌شمرد. استاد همیشه تأکید داشت که نزدیک‌ترین راه خداشناسی، دانش و دانشگاه است. مثلاً دانش نجوم ما را از تنگنای خاک و سوار بر شاهین اندیشه تا به دوردست‌های گنبد مینا می‌برد. آنجا که خرد آدمی در برابر عظمت جهان هستی حیران می‌ماند ، بی‌اختیار در برابر قدرت حق، سر بندگی بر آستان قدسالهی می‌ساید و به خدا ایمان می‌آورد.
نخستین فرنشین گروه فیزیک دانشگاه تهران پس از استاد حسابی گفت: از آن آسمان و عرصۀ آن به دانش فیزیک بازمی‌گردیم. به دنیای بسیار کوچک اتم‌ها و هسته‌ها که از اکتشافات قرن بیستم هست. توجه می‌کنیم که اتم‌ها را کُره‌هایی به شعاع ده به توان منهای ده متر یعنی یک دهم نانومتر که اخیراً بشر، عصر خود را عصر «نانو» می‌نامد، تشکیل می دهد و هسته اتم را نیز کره‌هایی به شعاع ده به توان منهای پانزده متر یعنی یک میلیونیم نانومتر می‌شناسیم. آدمی اینجا هم ناگزیر است سوار بر شاهین خیال و اندیشه در این دنیای تنگ و نادیدنی سفر کند.
وی افزود: نخستین انسانی که در این دنیای نادیدنی سفر کرد، دانشمند شهیر انگلیسی «سِر رابرت فورد» بود. او نشان داد که در این هسته چه نظام اعجاب‌انگیزی استقرار یافته است و چگونه خداوند پیچیدگی و عظمت را با سادگی به هم آمیخته و سنگ زیربنای جهان را پدیدآورده است. گفتنی است که در این مقطع دانشمندان بزرگی چون تامسون، اینشتین، آیزنبرگ و بسیاری دیگر کاروان دانش بشری را پیش می‌بردند.
وی در پایان سخنانش گفت: شادروان حسابی در 1306 هـ . ش پس از اخذ دکتری به وطن عزیز بازگشت و دانشکدۀ فنی و برخی دیگر از دانشکده‌ها را تأسیس کرد تا کشور ما نیز همراه با سایر کشورهای پیشرفته شهرت و مقام پیشرفت خود را به دست آورد.
استاد حسابی همواره سعی می‌کرد زبان فارسی باقی بماند
در ادامه ایرج حسابی پسر استاد محمود حسابی گفت: دکتر حسابی همواره سعی می‌کردند زبان فارسی باقی بماند، چون اولین قدم نابودی کشور، از بین رفتن زبان آن مملکت است.
او گفت: دکتر حسابی هر وقت ماشین پژویی را در خیابان می‌دیدند، می‌گفتند باعث خجالت است که این همه دانش‌آموز فارغ‌التحصیل می‌شوند اما ما باید ماشین پژو سوار شویم.
وی تصریح کرد: دکتر حسابی بعد از آنکه به مقام‌های دولتی دست یافت، منزلی که پدرشان در اختیار ایشان قرار داد، بودند، گرو گذاشتند و پول مختصری وام گرفتند و این مؤسسه را راه‌اندازی کرد. الان 122 نفر، در زمینههای مختلف در راستای ایجاد نوآوری به خدمت مشغول هستند.
ایرج حسابی گفت: ما در منزل در برخی از اتاقها، همسایه‌هایی داشتیم با بچه‌های فراوان که ساعت 9 تا 10 شب وقت پروفسور پیش از من و خواهرم برای بچه‌های همسایه بود. ایشان نمی‌گفتند اول بچه‌های خودم، اگر وقت داشتم ، بچه‌های دیگران و همسایه. از این بچه‌ها سه تا به دکتری رسیدند و چهارتای این بچه‌ها به پست وزارت دست پیدا کردند.
حسابی در ادامه گفت: دکتر ما را بردند اشتوتگارت، کمپانی مرسدس بنز را ببینیم. ما را به داخل اتاقی بزرگ برد، گروهی آنجا مشغول تفریح و لذت در فضایی جالب بودند، پرسیدیم اینها چه می‌کنند و چه کاره‌اند؟ راهنما گفت: اینها تماماً دانشمندانی هستند که در جهت بهبود کیفیت بنز این جا جمع شده اند. سپس تعدادی از آنها را به آقای دکتر حسابی معرفی کردند، آنها هم گفتند ما در رشتة فیزیک بخش آکوستیک متخصص هستیم و فکر می‌کنیم که چه راه‌هایی برای کمتر کردن صدای در ماشین وجود دارد.
وی افزود: رئیس اتاق بازرگانی مرسدس بنز پروفسور نخعی زاده است که فارغ‌التحصیل دانشگاه امیرکبیر که سالها در جبهه جنگ بوده است، همچنین دکتر نادر فقیهزاده، جوان برجستة ایرانی رئیس اتاق طراحی بنز است که 400 طراح زیر نظر او کار می‌کنند. حیف و صد حیف، ما باید این تجهیزات و خدمات را برای ایشان قرار دهیم که آنها نروند برای مرسدس بنز کار کنند.
وی درباره ی هوش ایرانیان گفت: هوش جهانی را هر سال اندازه‌گیری می‌کنند که در این میان هوش ایرانی 11 برابر هوش جهانی است.
وی در پایان گفت: دکتر حسابی سال ها زبان آلمانی آموخت و به قدری در این زبان مهارت یافت که دوستی آلمانی به وی گفت: من با وجود اینکه فارغ‌التحصیل دانشگاه کلن و استاد زبان آلمانی دانشگاه ژنو هستم، شما نامه‌هایی که به من می‌نویسید، من اگر فرهنگ لغت کنارم نباشد، از این نامه سر درنمی‌آورم.این به ممارست دکتر حسابی باز می گشت که ایشان به مدت سی و هشت سال، هرشب نیم ساعت زبان آلمانی می‌خواند و این عادت را تا واپسین لحظات عمر ادامه دادند.
