یادمان

جنگ تحمیلی و میراث فرهنگی خوزستان

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ رژیم عراق در طی جنگ تحمیلی با خصومت آشکاری نسبت به مواریث فرهنگی، میراث چند هزار ساله ایران در شوش و خوزستان را هدف قرار داد.
 
کشورعراق معاهده 1954 لاهه درخصوص حفاظت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه را امضاء کرده و متعهد به اجرای مفاد آن بود؛ با این‌حال امضای این معاهده سبب نشد تا بسیاری آثار تاریخی از گزند حمله در امان بمانند.
 
طبق معاهده 1954 لاهه، کشورهای امضاءکننده متعهد می‌شوند اموال فرهنگی منقول، غیرمنقول، بناها و مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی را چه در سرزمین خود و چه در سرزمین یکدیگر از طرفین این معاهده محترم شمارند و از هرگونه استفاده از خود اثر یا عرصه و مناطق مجاور آن به صورتیکه در صورت وقوع جنگ موجب تخریب یا آسیب وارد شدن به اثر شود، پرهیز کنند.
 
در این میان استان خوزستان در طول دوران جنگ هشت ساله آسیب‌های بسیار فراوان و غیرقابل جبرانی را متحمل شد. تپه‌های تاریخی شوش در طول جنگ زیر آتش مستقیم توپخانه و همچنین حملات هوایی قرارداشت. آرامگاه دانیال نبی نیز که در شوش قرار دارد آسیب‌های فراوانی دید تا جایی که گنبد بارگاه مورد اصابت خمپاره قرار گرفت و بخشی از آن تخریب شد. موزه شوش نیز بر اثر حملات آسیب دید. بخش‌های قابل توجه‌ای از قلعه شوش بر اثر اصابت موشک و خمپاره‌های دشمن تخریب شد.
 
در آن هنگام مسئولین وقت میراث فرهنگی توانستند بخشی از آثار موزه شوش را به موزه ملی ایران در تهران انتقال دهند. با این حال برخی از آثار و اشیاء در اثر موج انفجار آسیب دید.

 
محوطه باستانی هفت تپه و چغازنبیل و مناطق همجوار آن بر اثر اصابت موشک و راکت آسیب‌هایی دید. ایوان کرخه که دقیقاً میدان جنگ شده بود به شدت آسیب دید.

 
موزه آبادان در هجوم ارتش عراق آسیب فراوانی دید، در دیگر شهرهای استان و بویژه شهرستان دزفول که دارای یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور است زیر آتش شدید و بمباران‌های نیروهای عراقی به شدت تخریب شدند.

 
بافت قدیمی هویزه بر اثر جنگ تحمیلی به ویرانه‌ای کامل تبدیل شد. مسجد جامع شوشتر بر اثر موج انفجار آسیب دید، چندین بنای ارزشمند تاریخی این شهر به همراه بافت تاریخی آن از حملات و تخریب‌های ناشی از آن در امان نماند.

تخریب‌های صورت گرفته و ادامه تهدید‌ها علیه آثار تاریخی باعث شد تا ایران از یونسکو بخواهد از بناها و محوطه‌های آسیب دیده بازدید وگزارش تهیه نماید.
 
درطول جنگ هشت ساله، سه اثر تاریخی ایران یعنی زیگورات چغازنبیل شوش، تخت جمشید و میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده بودند و از این لحاظ تحت حمایت معاهده1972یونسکو قرار داشتند.
 
درسال1985 مدیرکل یونسکو نگرانی عمیق خودرا از خسارت‌های وارد شده به میراث فرهنگی ایران ابراز کرد و در نهایت نمایندگان یونسکو از ایران بازدید کردند.
 
بار دیگر در سال1987مقامات سازمان جهانی یونسکو از مناطق تاریخی بمباران شده در ایران بازدید کردند. در همان سال به پیشنهاد ایران قطعنامه‌ای در مجمع عمومی یونسکو با نام «مشارک یونسکو در اجرا و به جریان انداختن معاهده 1954 لاهه» تصویب شد که در آن دوباره ازتمام کشورها خواسته شد به مفاد معاهده لاهه به هنگام جنگ پایبند باشند.
 
 
علی بویری
باستان شناس، کارشناس میراث فرهنگی و دبیر بنیاد شوش شناسی

• < قبلی
• بعدی >