یادمان
جوابیه‌ی دیده‌بانِ یادگارهای فرهنگی به روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 03 آبان 1389 10:02
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 03 آبان 1389 10:02
- نمایش از دوشنبه, 03 آبان 1389 10:02
- بازدید: 5602
سیدرضا موسوی، رییس اداره کل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، طی اظهار نظری که در تاریخ ششم بهمن در پایگاه اینترنتی این سازمان، میراث آریا (chtn) و نیز خبرگزاری میراث‌خبر (7/11/1387) و به‌تازگی در هفته‌نامه‌ی درونی سازمان، پارسه (12 بهمن) درج شد، ادعا کرد که «اقدامات 2 سال اخیر در حفظ و نگهداری این اثر تاریخی چشمگیر بوده است». در پی درج این خبر، «شاخه‌ی بوشهر دیده¬بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران» ضمن اعلام نادرست بودن اظهارات موسوی، طی انتشار گزارشی بر وضع وخیم و نابسامان کاخ‌های هخامنشی برازجان – بوشهر - تأکید کرد.
متن کامل گزارش شاخه‌ی بوشهر دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران و عکس‌های پیوست در پی می‌آید (خواهشمندیم در بازتاب آن ما را یاری فرمایید):
جوابیه‌ی دیده‌بانِ یادگارهای فرهنگی به روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
در خصوص وضع نابسامان حفاظتی کاخ هخامنشی «بردک سیاه» برازجان
عجیب است که سخنگوی رسمی و رییس اداره‌ی کل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سیدرضا موسوی، درباره‌ی وضعیت کاخ هخامنشی «بردک سیاه» برازجان ادعا می‌کند: «اقدامات 2سال اخیر در حفظ و نگهداری این اثر تاریخی چشمگیر بوده است» (6 بهمن 1387)، در حالی که انتظار می¬رود مسؤولانی که اظهار نظر رسمی می‌کنند، از درستی خبرها مطمئن باشند. گویا نمایندگان خبری آن سازمان در استان بوشهر اخبار صحیح را به آگاهی نمی‌رسانند. از این رو بر خود لازم می‌دانیم که جهت آگاهی ایشان و دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران، گزارش زیر را تقدیم کنیم.
کاخ هخامنشی بردکِ سیاه
کاخ هخامنشی بردک سیاه در دشتستان بوشهر قرار دارد. این کاخ در سال 1356در اثر خاک‌برداری با لودر آشکار شد. سپس هیأتی به سرپرستی یکی از باستان‌شناسان پیشکسوت ایرانی، احسان یغمایی، به منطقه اعزام شد. یک فصل کاوش در این منطقه منجر به پیدایی بخش‌هایی از یک کاخ ستون‌دار هخامنشی گردید. علاوه بر آن، یک کاخ هخامنشی دیگر به نام «سنگِ سیاه» توسط همان کاوشگر شناسایی شده و مورد کاوش قرار گرفت. کاخ هخامنشی دیگری هم به سرپرستی دیگر باستان‌شناسِ ایرانی، علی‌اکبر سرفراز، در محلی به نام «چرخاب» کاوش شد. متاسفانه بر عکس آنچه رییس روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید امروزه هر دو کاخ «بردک سیاه» و «چرخاب» وضعی اسفناک دارند و کاخ هخامنشی «سنگ سیاه» هم با لودر به کلی تخریب شده است به‌گونه‌ای که تمام پایه‌ستون‌های مکشوفه از آن را نابود کرده و بر جای آن کشاورزی می‌شود. چون اظهار نظر روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی درباره‌ی وضع حفاظتی کاخ بردک سیاه بوده است ما هم به ایجاز درباره‌ی آن سخن خواهیم گفت.
پس از کاوش‌های باستان¬شناسی سال 1356 این کاوش‌ها به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و سپس جنگ تحمیلی متوقف ماند و پس از مدت‌ها دوباره در سال 1383 از سر گرفته شد. در مرحله‌ی دوم کاوش‌ها، بخش‌هایی از یک نقش‌برجسته که دارای کتیبه‌ای به خط میخی نیز بوده است آشکار گشت که بعداً معلوم شد مربوط به دوره‌ی داریوش اول هخامنشی بوده است. در همان کاوش‌ها قطعه‌ای دیگری نیز از نقش‌برجسته‌ی داریوش هخامنشی آشکار شد. در همین فصل قسمت‌های دیگری از کاخ نیز مورد کاوش قرار گرفت و باعث شد تا نقشه یک کاخ هخامنشی به سبک کاخ‌های پاسارگاد شناخته شود. این کاخ با داشتن پایه‌ستون‌های سیاه و سفید و شالی‌ستون‌های شیاردار دقیقاً به سبک کاخ‌های هخامنشی در پاسارگاد ساخته شده و به همین دلیل زودتر از کاخ‌های تخت جمشید برپا شده است. تشابه نقشه و جزییات معماری کاخ بردک سیاه با کاخ اختصاصی کورش بزرگ در پاسارگاد به حدی زیاد است که هم‌زمانی این دوکاخ را فرا یاد می‌آورد. این‌که این کاخ در دوره‌ی کورش هخامنشی ساخته شده و سپس داریوش بزرگ نقش‌برجسته‌ی خود را به آن افزوده، از مجهولات این محوطه تاریخی مهم کشور است که باید با کاوش‌های بیشتر روشن شود. این در حالی است که آنچه که برای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، کمترین اهمیت را دارد همانا تداوم کاوش-های این کاخ هخامنشی است. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر در این مدت زمین-های اطراف این کاخ را تملک کرده، اما حفاظت از کاخ بردک سیاه به نحوی اسفناک و با غیرکارشناسانه¬ترین اصول انجام شده؛ یعنی به واقع حفاظتی انجام نشده و در هیچ جای جهان چنین روندی را حفاظت و نگهداری از یادمان‌ها و مواریث فرهنگی اطلاق نمی‌کنند. به رغم این که، اولویت کاخ بردکِ سیاه بارها و بارها از سوی باستان‌شناسان اعلام شده، اما در این مورد کوچک‌ترین تلاشی برای از سرگیری کاوش‌ها و انتشار نتایج آنها نشده و در اختیار جامعه‌ی ایرانی قرار نگرفته است.
وضع کنونی کاخ هخامنشی بردکِ سیاه چنین است که پایه‌ستون‌های آن با حصیر و گِل به صورتی ناقص و سهل‌انگارانه پوشانده شده است. این در حالی است که آب‌های سطحی که برای آبیاری باغ-های اطراف استفاده می‌شود هر از گاهی سرریز کرده و وارد محدوده‌ی اصلی کاخ و کارگاه‌های کاوش می‌شود. نقش‌برجسته‌ی داریوشِ بزرگ، که یک سنگِ سیاه صیقلی و درخشنده بود، از هنگام کشف در سطح محوطه بی‌حفاظ باقی مانده و در اثر فرسایش شدید آسیب فراوان دیده و امروزه رنگ‌پریده در گوشه¬ای از این محوطه رها شده و با پتو پوشانیده شده است. آنچه از آن به عنوان حفاظت یاد می-شود، یک سرپوشِ متحرک با میله‌های آهنی و تلقِ شیشه‌ای است که بیشتر مواقع بر روی نقش‌برجسته قرار ندارد. خود نقش‌برجسته پوسته‌پوسته شده و آسیب دیده است. سنگ‌های سیاه و سفید و پایه‌ستون‌های کاخ نیز در اثر هوازدگی پوسته‌پوسته شده و هیچ مرمت و یا حفاظت اصولی انجام نگرفته است. 
بر خلاف اظهار نظر رییس روابط عمومی در باره ارتقا و زیاد کردن نیروهای انسانی برای حفاظت باید اذعان داشت که تعداد نیروهای یگان حفاظت نه در این محوطه - و نه در سایر محوطه های باستانی کشور (تا آن‌جا که ما آگاهیم) - وضع مناسبی ندارند و خصوصاً از نظر پرداخت دستمزدها همواره با مشکلات جدی و نارضایتی همراه بوده است. خصوصاً برای جایگاهی با چنین اهمیتی بسیار اندک و ناکافی است. اقدام به ایجاد پارک‌موزه یا سایت‌موزه هم که در یکی دو سال اخیر و خصوصاً در مواقع بروز چنین مشکلاتی بر سر زبانِ مدیران سازمان میراث فرهنگی می‌افتد نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن مطالعاتِ باستان‌شناختی و حفاظتی که هر دو فعلاً تعطیل است، امکان‌پذیر باشد. «ایجاد مسیر آسفالته برای دسترسیِ گردشگران به محل» که ایشان جزو فعالیت‌هایِ درخشانِ سازمان میراث فرهنگی از آن نام می‌برند، نه تنها در راستای صیانت و حراست از میراث فرهنگی نیست، بلکه بیشتر به‌نظر می‌رسد نوعی کج‌سلیقگی و مخدوش کردن چشم‌انداز فرهنگی اثر و تخریب محیط طبیعیِ پیرامون آن باشد که شماری از مدیران سازمان اساساً با آن آشنا نیستند و تصور می‌کنند با ریختن مقداری قیر و آسفالت از محوطه¬های باستانی حفاظت کرده‌اند!
کاخ‌های هخامنشی بردکِ سیاه، سنگِ سیاه و چرخاب همگی در جنوب ایران و اطراف شهر بوشهر قرار دارند. این منطقه بنا بر گل‌نبشته‌های به دست آمده از بارویِ تخت جمشید (که امروزه در دانشگاه شیکاگو است)، «تموکّن» نام داشته است. از این جایگاه بوده که شهربانان ساحلیِ خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، به مرکز ایران وارد می‌شدند و به‌سوی پایتخت‌های شاهنشاهی (همچون تخت‌جمشید و شوش) روان می‌گشتند. مثلاً بنا بر تعدادی از گل‌نبشته‌های بارویِ تخت جمشید، شهربان مَچیَّ (مَکَّن = مکران) که حوزه‌ی تحت اداره او دو سوی دریای عمان بوده - امروزه شاملِ کشورهای امارات، عمان و بلوچستانِ ایران - از راه خلیج فارس وارد «تموکّن» (برازجان امروزی) شده و به حضور فرمانروایِ هخامنشی می‌رسید تا گزارش وضعیت آن بخش از امپراتوری هخامنشی را ارائه کند. پرسش این است که چرا مجموعه‌ای همچون کاخ هخامنشی بردک‌سیاه که مربوط به یک امپراتوری جهانی از دره‌ی سند تا سواحل مدیترانه است، نامزد ثبت در فهرست آثار جهانی نمی‌شود و آن‌گونه که در خور آن است مورد پژوهش و حفاظت قرار نمی‌گیرد؟
چند ماه پیش هم که خبر مخدوش شدن کتیبه‌ی هخامنشی جزیره‌ی خارک منتشر شد، واکنش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تنها انکار تخریب کتیبه بود که نشان می‌دهد اساساً وضع حفاظتِ میراث فرهنگی در کشور و خصوصاً در استان بوشهر رضایت‌بخش نیست.
درخواست پی‌گیری این موضوع و رسیدگی به وضعیت این محوطه‌ی مهم را داریم.
