یادمان

زلزله روند مرمت ارگ را تغییر داد؛ دوگانه‌های ارگ بم

لرزه‌های سال ۸۲ زمین چنان مهیب بودکه کمر ارگ زیر بار آوار خرد شد اما امروز ارگ سرپا شده و از دل آوارهایش یافته‌هایی به‌دست‌ آمده که اطلاعات باستان‌شناسی رابه بالاترین سطح رسانده است.

خبرگزاری مهر- اسما محمودی: وقتی سخن از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان به میان می‌آید کمتر کسی است که یادی از ارگ دو هزار و ۵۰۰ ساله بم به میان نیاورد. باوجود سیلی سخت زلزله سال ۸۲ بر چهره ارگ بم و تخریب بیش از ۸۰ درصدی بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان، اما ارگ با صلابت بم، همچنان محبوبیت خود را در دل گردشگران حفظ کرده و در صدر مکان‌های تاریخی پربازدید قرار دارد.

ارزش ارگ بم به‌اندازه‌ای بود که بعد از فروریختن آن؛ کشورهایی چون ژاپن، فرانسه، آلمان و ایتالیا با ایران برای دوباره سرپا شدن بم دست همکاری دادند و سرانجام ۱۷ تیرماه ۸۳ بم و منظر فرهنگی آن با احراز چهار معیار (دوم، سوم، چهارم، پنجم) از شش معیار، در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید و امروز یکی از سه اثر ثبت جهانی کرمان است که علاقمندان داخلی و خارجی را به‌ خود می‌خواند.

یکی از مسائلی که همواره موردتوجه افکار عمومی و به‌ویژه علاقمندان به آثار باستانی قرار دارد روند بازسازی و مرمت این دژ محبوب تاریخی است که طبق آخرین گزارش‌ها ۹۹ درصد آواربرداری آن انجام‌شده و پیش‌بینی می‌شود که استخوان‌بندی مرمت نیز تا سال ۲۰۱۷ به پایان برسد.

مُهر بی مِهری زمین بر پیشانی ارگ بم

گرچه ارگ بم دیگر ارگ تاریخی گذشته نیست و تفاوتی فاحش و غیرقابل‌انکار دارد و آن‌هم چیزی نیست جز مُهر بی مِهری زمین‌بر پیشانی ارگ بم. مسئولین بر این عقیده‌اند که زمین‌لرزه سال ۸۲ بم بخشی از تاریخ است که باید نگهداری شود و آیندگان نیز بتوانند اثرات آن را در کنار معماری باشکوه این ارگ مشاهده کنند.

اما باستان شناسان زمین‌لرزه را برای ارگ بم چندان هم بد نمی‌دانند و بر این عقیده‌اند که در آوارهای این ارگ تاریخی اطلاعاتی ناب به ارزش تاریخ و قدمت این ارگ نهفته است که سطح اطلاعات تاریخی و باستان‌شناسی در خصوص این دژ تاریخی را از کف به آسمان رسانده است و حال کشف کهکشان نهفته در دل آوار در گرو این است که بخش‌هایی که امکان مطالعات باستان‌شناسی در آن وجود دارد دست‌نخورده باقی بماند تا امکان ادامه مطالعات و کشف اسرار بیشتر ارگ امکان‌پذیر باشد.

۹۹ درصد آواربرداری ارگ بم به اتمام رسید

افشین ابراهیمی مدیر پایگاه جهانی بم در خصوص آخرین وضعیت مرمت ارگ بم از استمرار عملیات حفاظتی و مرمتی بعد از زمین‌لرزه خبر می‌دهد و می‌گوید: اقدامات حفاظتی مرمتی در ابتدا در قالب اقدامات پژوهشی مطالعاتی بود که در ادامه آواربرداری‌ها انجام شد.

وی آواربرداری را کاری پیچیده و زمان‌بر می‌داند که چندین سال را به خود اختصاص داد و می‌افزاید: آوارهای ارگ نخاله‌هایی نبودند که دور ریخته شوند بلکه سرشار از یافته‌ها و اطلاعات غنی باستان‌شناسی بودند که باید بعد از استخراج مورد مطالعه قرار می‌گرفتند و همین امر سبب شد چندین سال صرف آواربرداری ارگ بم شود.

ابراهیمی ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۹۹ درصد آواربرداری ارگ انجام‌شده و تنها یک لکه باقی‌مانده که آن‌هم در برنامه آتی قرار دارد.

مدیر پایگاه جهانی بم می‌افزاید: اقدامات حفاظتی مرمتی ارگ بم از حدود سال ۸۵ به شکل جزئی آغاز شد چراکه هنوز قسمت‌هایی ایمن‌سازی نشده بود و مطالعات کامل نبود و همچنین آواربرداری در بسیاری بخش‌ها نیز به اتمام نرسیده بود.

وی می‌گوید: اقدامات مرمتی سال ۸۵ کلید خورد و باگذشت زمان اوج گرفت و درنهایت از حدود سال ۸۹ به‌طورجدی وارد فاز مرمت شدیم.

پیکر ارگ بم تشریح شد

وقتی از ابراهیمی در خصوص چهره ارگ بم بعد از پایان مرمت می‌پرسم برایم از زلزله‌ای سخن به میان می‌آورد که باوجود آثار مخربش جزئی از تاریخ ارگ شده است و می‌گوید: قرار نیست به چهره قبل از زلزله برسیم و درواقع کسی که وارد ارگ می‌شود باید دو فضا را مشاهده کند به این صورت که با یک‌چشم چهره معماری تاریخی و بی‌نظیر ارگ را مشاهده کند و با چشم دیگر شواهد زلزله و اثرات آن را از دیدگان بگذراند.

وی از تلخی زلزله می‌گوید و خساراتش اما در کنار آن به اطلاعات نوین و ارزشمندی اشاره می‌کند که بعد از زمین‌لرزه رخ‌نمود و می‌افزاید: زلزله از جهاتی نیز کمک کرد که دانش ما در خصوص ویژگی‌های معماری، باستان‌شناسی و مرمتی ارگ به حداکثر خود برسد، چراکه پیش از زلزله اطلاعات در خصوص ارگ محدود به نوشته‌های مورخان و سیاحان می‌شد و در واقع اطلاعات کافی در مورد ارگ بم وجود نداشت. زلزله این امکان را فراهم کرد و می‌توان گفت پیکر ارگ بعد از زلزله تشریح شد و آنچه در درون داشت بیرون ریخت و کمک کرد اطلاعات ما از وضعیت گذشته ارگ بم به بیشترین سطح خود برسد.

ابراهیمی ادامه می‌دهد: مکان‌هایی از ارگ بم که نفایس آن مشخص است تا اطلاعات آن کامل شود نمی‌تواند مورد مرمت قرار گیرد، به همین دلیل مرمت در نقاط دارای شواهد ارزشمند زلزله انجام نمی‌شود و این مکان‌ها نگهداری و حفظ می‌شود. این نقاط پراکنده است؛ مکان‌هایی که نفایس آن مشخص‌شده و یافته‌های ناب باستانی داریم نباید زیر لایه‌های مرمتی مدفون شود بلکه باید حفظ و نگهداری شده و در معرض دید و مطالعه باشند.

وی می‌گوید: شاید بسیاری تصور کنند که در خصوص ارگ بم کم‌کاری صوت گرفته و یا روند کار کند است اما در واقع چنین نیست و رویکرد ما منطبق بر رفتار علمی با حفاظت و مرمت است و باید به این نکته توجه داشت که مرمت با پروژه عمرانی بسیار متفاوت است.

مدیر پایگاه جهانی بم از اتمام استخوان‌بندی کارهای مرمتی تا سال ۲۰۱۷ خبر می‌دهد و می‌گوید: در فازهای بعدی نگهداری، مراقبت و ادامه پژوهش‌ها صورت خواهد گرفت و امیدواریم این عملیات تا زمان اعلام‌شده به اتمام برسد.

تاریخ‌گذاری ارگ بم بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی جدید

از او در خصوص یافته‌های تاریخی ارگ در دل آوار سؤال می‌کنم که چنین پاسخ می‌دهد: این یافته‌ها شامل اشیاء سفالین، فلزی، چوبی و کاغذی بوده که عمده آن‌ها یافته‌های سفالین است. این یافته‌ها برای مطالعات باستان‌شناسی، پیشینه سکونت و استقرار و تاریخ‌گذاری ارگ بم بسیار ارزشمند است.

ابراهیمی از اتمام مرمت حصار پیرامونی ارگ در ضلع‌های غرب، شمال، جنوب و شرق خبر می‌دهد و می‌افزاید: در حال حاضر بخش شمال شرقی از حصار پیرامونی ارگ باقی‌مانده است.

وی از مرمت‌های قسمت‌های مختلف در داخل ارگ بم خبر می‌دهد و می‌گوید: از سال قبل آواربرداری با عامه نشین شروع‌شده و شروع کار مرمتی نیز از عامه نشین بود و همین امر باعث شد که عمده کارهای مرمتی ارگ مربوط به عامه نشین باشد.

مدیر پایگاه جهانی بم ادامه می‌دهد: حدود سال ۹۱ بود که آواربرداری قسمت حاکم‌نشین تمام شد و اوخر سال ۹۱ ایمن‌سازی صورت گرفت و گوشه‌هایی از آن در حال مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در واقع برای آواربرداری و مرمت از سمت عامه نشین به سمت حاکم‌نشین حرکت کردیم.

وی می‌گوید: در بخش حاکم‌نشین و عامه نشین همانند سایر بخش‌ها، موقعیت های شاخص که نفایس کار در آن مشخص است مرمت نمی‌شود و اجازه نداریم مکان‌هایی که مورد مطالعه قرار نگرفته و دارای یافته‌های ناب باستان‌شناسی است را زیر لایه‌های مرمتی قرار دهیم.

• < قبلی
• بعدی >