نگاه روز
از میوه ایرانی چه خبر؟
- نگاه روز
- نمایش از پنج شنبه, 29 مهر 1389 13:17
- بازدید: 4414
برگرفته از روزنامه اطلاعات
علی اکبر عبدالرشیدی
میوه‌های رنگارنگ خارجی که زمانی برای تنظیم بازار و در روزها و شاید هفته‌های معینی از سال در میوه فروشی‌ها ظاهر می‌شدند اخیرا در سطح وسیع تری در معرض فروش قرار دارند. البته هنوز نمی‌دانیم که حجم میوه‌های خارجی وارداتی زیاد‌تر یا کمتر از گذشته شده است.
گویا در آغاز قرار بود بعضی از میوه‌های خارجی برای تنظیم قیمت بازار پر تقاضای میوه مثلا در شب سال نو یا زمانی مثل آن وارد بازار داخلی شوند تا دست سودجویان محتکر در بازار میوه از چاره کوتاه شود. اما به نظر می‌رسد که امروزه میوه خارجی از انار گرفته تا پرتقال، سیب، نارنگی، انگور و مانند آن تقریبا در هر فصلی از سال قابل ابتیاع است.
این که چه کسی یا چه کسانی، به چه دلیل، با چه هزینه‌ای، با اجازه و تائید چه نهادی، با چه نوع مجوزی و از چه طریقی این میوه‌ها را وارد کشور می‌کنند و چگونه اجازه توزیع واردات میوه را کسب می‌کنند یک مساله است. تاثیر این واردات بر تولیدات داخلی و ضرر کشاورزان و احیانا تاثیر آن بر درآمد ملی و میزان اشتغال هم مساله دیگر است.
اما مساله مهم‌تر از آن چرایی رقابت این میوه‌ها با محصولات داخلی است. طبعا اگر میوه داخلی به اندازه کافی، به قیمت مناسب و در زمان مورد نیاز عرضه شود میوه خارجی نخواهد توانست در رقابت با میوه داخلی اعتبار یا جایگاهی پیدا کند. آن وقت برای کسی هم صرف نمی‌کند میوه خارجی وارد بازار کند. نکند قیمت میوه تولید داخل، مقدار تولید و نحوه نگاهداری میوه تولید داخل در سردخانه‌ها برای توزیع متناسب دچار اشکال است؟
پس در ابتدا باید به عوامل رقابتی مثل قیمت تمام شده، میزان عرضه، شبکه توزیع و کیفیت میوه داخلی در برابر میوه خارجی توجه جدی بکنیم.
به نظرمی رسد که مساله قیمت تمام شده میوه داخلی از بقیه مساله‌ها مهم‌تر است. فرض بر این است که برخی از میوه‌های تولید داخل قیمت تمام شده بالایی دارند و به راحتی جا را برای میوه خارجی ارزان‌تر باز می‌کنند. اگر این فرض درست باشد باید بدانیم چه عواملی باعث گران بودن بعضی از میوه‌های داخلی در برابر میوه خارجی می‌شود؟
در مورد بعضی از میوه‌ها مثل اناری که از هند یا افغانستان وارد می‌شود می‌توان حدس زد که به دلیل ارزان بودن دستمزد‌ها و حتی هزینه حمل و نقل در این دو کشور قیمت تمام شده انار بسیار کمتر از اناری باشد که در ایران تولید می‌شود. اما آیا این مولفه در ترکیه یا کشورهای دیگر صادر‌کننده میوه به ایران هم صدق می‌کند؟
اما دستمزد کارگر فقط یک عامل است. مساله حمل و نقل هم در جای خود قابل توجه است. باید دید چه معادله‌ای در مقایسه با هزینه حمل و نقل می‌توان برقرار کرد که مثلا انار ساوه‌ای که از بغل گوش تهران به میوه فروشی‌های این شهر می‌رسد نمی‌تواند با اناری که از افغانستان یا هند تا تهران راه سپرده است برابری کند؟
موز که ظاهراً باید از کشوری در آفریقا یا آمریکای لاتین به ایران حمل شود پس از طی مسافت طولانی و بعد از پرداخت عوارض و حقوق گمرکی و هزینه‌های حمل و نقل زمینی و دریایی بهایی کمتر از برخی از میوه‌هایی دارد که مثلا در ورامین یا دماوند تولید می‌شود.
همین روزها گلابی اصفهان به سختی در بازار پیدا می‌شود. بر عکس گلابی‌های تولید ترکیه به وفور در میوه فروشی‌ها مشاهده می‌شود. میوه فروشان در پاسخ ابراز می‌دارند که قیمت گلابی ترکیه نصف گلابی اصفهان است. یا بهتر بگوئیم قیمت گلابی اصفهان دو برابر قیمت گلابی ترکیه است.
گویا این معادله قیمتی در مورد میوه‌های وارداتی از چین، آفریقای جنوبی، شیلی، ترکیه، هند و افغانستان هم صدق می‌کند. پس باید مشکل رقابت قیمتی میوه داخلی و خارجی با دقت بررسی شود.
باغداران و کشاورزان اینجا و آنجا می‌نالند که میوه آن‌ها در محل تولید به قیمتی بسیار ارزان‌تر از قیمت مغازه فروخته می‌شود. فرض عمومی این است که در این میان دلالان برنده معامله‌اند و سود اصلی را می‌برند. اما دلال در واردات خارجی هم حضور دارد. مگر واردات خارجی را وارد کنندگان بدون وجود دلال توزیع می‌کنند؟
پس باید دلیلی یا دلائل دیگری هم وجود داشته باشد.
یکی از فروشندگان میوه در تهران معتقد است که میزان تولید میوه ایرانی و دست کم میزان عرضه آن در بازار داخلی رو به کاهش گذاشته و واردات میوه به دلیل عرضه کمتر میوه داخلی و برای پاسخ دادن به تقاضای بیشتر از تولید صورت می‌گیرد.
واقعاً، آیا تولید میوه کم شده یا صادرات آن زیاد‌تر شده است؟ اگر با کاهش تولید روبرو هستیم علل آن چیست؟ آیا میوه ایرانی به دلیل کیفیت بهتر به بازارهای خارجی صادر می‌شود؟ آیا به این دلیل و در غیاب میوه خوب تولید داخل است که میوه خارجی با کیفیت پائین‌تر و ارزان‌تر وارد بازار می‌شود؟
به نظر می‌رسد که موضوع حضور میوه خارجی در بازار موضوع پیچیده‌ای است که ابعاد متفاوتی دارد و باید به صورت تخصصی به آن پرداخت. ما که طالب قطع وابستگی به خارج، صرفه جویی ارزی، خودکفایی و افزایش میزان اشتغال در کشور هستیم می‌دانیم که وابستگی در حوزه تولید میوه که بخش مهمی از کشاورزی ماست کم از وابستگی در حوزه‌های دیگر نیست. وابستگی، وابستگی است و منابع ارزی و اشتغال کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
توجه به مقوله میوه تولید داخل اعم از تولید، هزینه، انبارداری، توزیع و مانند آن در حقیقت توجه به بخش مهمی از اقتصاد کشور است که اهمیت خودکفایی در آن حوزه کمتر از خودکفایی در حوزه‌های دیگر نیست.
