ایران‌بوم

بارها درباره بیماری ام‌اس صحبت شده و امروز دیگر کمتر کسی است که نداند ام‌اس چه علائمی دارد. حالا همه می‌دانند ام‌اس اغلب در دوره جوانی بروز می‌کند و با علائم متفاوتی خودش را نشان می‌دهد.
علائم حسی و حرکتی، تاری دید، مشکلات بینایی، نداشتن تعادل و سرگیجه از جمله مشکلاتی است که می تواند بیماران را درگیر کند.

هرچند خیلی ها این نکات را می دانند، اما هنوز نمی دانند ام اس سراغ چه کسانی می رود؛ چرا ایجاد می شود و برای پیشگیری از بروز آن چه کار باید کرد؟

این هفته، به بهانه گرامیداشت روز جهانی ام اس که در تاریخ بیست و نهم می مصادف با چهارشنبه هشتم خرداد برگزار می شود، انجمن ام اس ایران هم برنامه های متنوعی در نظر گرفته است تا به کمک آنها نه تنها بیماران مبتلا به ام اس را دور هم جمع کند که تا حدی نگرش جامعه را نیز نسبت به این بیماری اصلاح کند.

ام اس؛ علائم متفاوت ولی پایدار

اسم «ام اس» که می آید، خیلی ها می ترسند. خیلی ها نگران می شوند و خودشان را کنار می کشند. آنها نمی دانند ام اس چیست، چطور می آید و چه عوارضی ایجاد می کند.

برای همین شاید بتوان گفت مهم ترین نکته، شناخت بیماری و عوارض ناشی از آن است تا به کمک آن بتوانیم به بهترین شکل با آن برخورد کنیم.

ام اس بیماری ای خودایمنی است که با علائم متفاوتی مانند تاری دید، مشکلات حسی و حرکتی و نداشتن تعادل بروز می کند؛ البته نباید فراموش کنید که هیچ یک از این علائم و نشانه ها در مورد بیماری ام اس موقت و گذرا نیست بنابراین خیلی نگران این علائم نباشید و هر گزگز و بی حسی ای را به ام اس مرتبط ندانید.

دکتر محمدرضا معتمد، متخصص بیماری های مغز و اعصاب و عضو کمیته علمی انجمن ام اس درباره این بیماری به «جام جم» می گوید: ام اس بیماری التهابی بافت سفید مغز است که البته هنوز علت اصلی بروز آن مشخص نشده، ولی می دانیم که فاکتورهای متعددی در این زمینه دخالت دارد.

بنابراین طبیعی است که چون بیماری ناشناخته است، باورهای نادرستی هم در مورد علل ایجادکننده آن میان افراد وجود داشته باشد.

ام اس؛ بیماری ای ژنتیکی؟

خیلی ها می گویند ام اس بیماری ای ارثی است و ژنتیک در بروز آن نقش مهمی ایفا می کند. این گروه از افراد اعتقاد دارند اگر فردی دچار ام اس شود، حتما خانواده درجه اولش نیز به این بیماری مبتلا خواهند شد.

دکتر معتمد در این باره خاطرنشان می سازد: تا حدی می توان زمینه ژنتیک را در بروز بیماری ام اس مشاهده کرد. به این معنی که این بیماری در بستگان درجه یک کسانی که به ام اس مبتلا هستند، کمی بیشتر مشاهده می شود.

وی ضمن بیان این که مسائل ژنتیکی در ایجاد این بیماری موثر است، ولی نقش خیلی زیادی ندارد، تاکید می کند: در مورد بعضی از بیماری ها، ژنتیک نقشی اساسی ایفا می کند و اگر کسی در خانواده دچار این بیماری ها باشد، قطعا دیگران هم مبتلا خواهند شد. در حالی که در مورد ام اس این گونه نیست؛ یعنی اگر به عنوان مثال احتمال ابتلا به ام اس برای افراد عادی یک درصد باشد، برای کسانی که یکی از بستگان درجه اول شان این بیماری را دارد فقط 3 درصد خواهد بود. بنابراین مشخص می شود، مسائل ژنتیکی نقش زیادی در این زمینه ندارد.

ام اس؛ بیماری قابل سرایت؟

شاید بعضی ها بخندند، شاید باورشان نشود، شاید نتوانند بپذیرند که گروهی از افراد از بیماران مبتلا به ام اس دوری می کنند، فقط و فقط چون فکر می کنند بیماری ام اس واگیردار است!

دکتر معتمد چنین طرز فکری را اشتباه می داند و می گوید: این بیماری به هیچ وجه مسری نیست و در تمام نقاط دنیا نیز افراد مختلف به آن مبتلا می شوند.

به گفته این پزشک متخصص، معمولا بیماری هایی مسری است که عامل ایجاد آنها به شیوه ای مانند تماس پوستی، ترشحات یا تنفس بتواند به دیگران منتقل شود. در صورتی که در مورد بیماری ام اس اصلا چنین فاکتوری وجود ندارد و بیماری به هیچ عنوان قابل سرایت نیست.

وی می افزاید: ام اس در گروه بیماری های خودایمنی طبقه بندی می شود و به طور کلی، این دسته از بیماری ها میان افرادی که به دیگر بیماری های خودایمنی مبتلا هستند شیوع بیشتری دارد. با این حال، نمی توان گفت تمام کسانی که دچار یک بیماری خودایمنی می شوند حتما به ام اس هم مبتلا خواهند شد.

ام اس؛ بیماری افراد مضطرب؟

همان طور که گفته شد، ام اس یک بیماری چند فاکتوری است و بروز آن به عوامل متعددی از جمله استرس، مسائل آب و هوایی، وجود بعضی از سموم، ویروس ها و کمبود برخی از مواد غذایی مانند ویتامین D بستگی دارد. با این حال، نباید فراموش کنیم که هیچ یک از این موارد به طور صد درصد ثابت نشده و به همین دلیل هنوز نمی توان به طور قطع عامل ایجاد بیماری را مشخص کرد.

اما خیلی ها می گویند استرس یکی از مهم ترین مسائل ایجاد کننده ام اس است. دکتر معتمد در این باره توضیح می دهد: مسلما استرس نقش مهمی در این بیماری دارد، ولی نمی توان آن را به عنوان یک فاکتور اصلی در ایجاد این بیماری به حساب آورد. دلیل این مساله هم این است که استرس تعریف مشخصی ندارد؛ به این معنی که یک عامل، یک بیماری یا شرایطی استرس زا ممکن است برای یک فرد و در جامعه ای استرس سنگینی به حساب بیاید در حالی که در جامعه ای دیگر ممکن است اصلا موضوع مهمی نباشد. به همین دلیل نمی توانیم نقش استرس را به طور قطعی در بروز این بیماری تعیین کنیم.

به عنوان نمونه، از دست دادن کار در بعضی از کشورها می تواند بسیار استرس زا باشد، ولی در کشورهایی دیگر چنین وضعیت ممکن است تغییر چندان مهمی در شرایط زندگی فرد ایجاد نکند. بنابراین مشخص می شود مسائل استرس زا در کشورها و جوامع مختلف با هم تفاوت دارد.

وی یادآور می شود: به طور کلی عوامل استرس زا می تواند در ایجاد یا تشدید بیماری موثر باشد.

ام اس؛ بیماری جوانان؟

مسلما به طور قطع نمی توان گفت احتمال بروز بیماری برای چه افرادی بیشتر است، اما آن طور که آمار نشان می دهد، ام اس در خانم ها شیوع بیشتری دارد و معمولا میان خانم های جوان بروز این بیماری چشمگیرتر است، ولی هیچ فاکتور خاصی وجود ندارد که بتوانیم بگوییم وجود آن، افراد را مستعد ابتلا به ام اس خواهد کرد.

دکتر معتمد توضیح می دهد: وجود علائمی مانند خواب رفتگی اندام ها، تنه، صورت، سرگیجه، دوبینی، کاهش ناگهانی دید یک چشم بخصوص در افراد جوان، اختلالات تعادلی و همین طور مشکلات ادراری که در جوانان مشاهده می شود، می تواند نشانه شروع بیماری ام اس باشد.

البته بسیاری از این علائم، ممکن است به طور طبیعی برای افرادی اتفاق بیفتد و بدون هیچ علت خاصی فرد را درگیر کند. بنابراین وجود این نشانه ها به صورت گذرا و موقت جای نگرانی ندارد و همیشه دلیلی برای ابتلا به ام اس نیست.

آرامش را در خانه حفظ کنید

وقتی در مورد ام اس صحبت می شود، بسیاری از خانواده ها نگران وضع سلامت فرزندان شان می شوند و دوست دارند هرطور شده از ایجاد این بیماری پیشگیری کنند.

با این که هیچ راه حل خاصی برای پیشگیری از ابتلا به ام اس وجود ندارد، اما دکتر معتمد به خانواده ها چنین توصیه می کند: حتما باید به تغذیه مناسب فرزندان اهمیت بدهید و از مواد غذایی آماده، فست فودها و غذاهایی که حاوی مواد نگهدارنده است کمتر استفاده کنید. مصرف میوه ها و سبزیجات و همچنین مواد غذایی حاوی پروتئین مانند شیر را نیز نباید فراموش کنید.

به گفته وی، خانواده ها باید مراقب باشند محیطی آرام و به دور از تشنج برای فرزندان شان فراهم سازند. چراکه قرار گرفتن در معرض استرس های شدید و طولانی می تواند زمینه ساز ایجاد بیماری باشد. از طرف دیگر، داشتن فعالیت های بدنی مناسب و منظم و همچنین حفظ آرامش در محیط کار و زندگی نیز از جمله عواملی است که می تواند در این زمینه موثر باشد.