خبر
آلزایمر را بیشتر بشناسیم - بخش سوم و پایانی
- خبر
- نمایش از جمعه, 17 شهریور 1391 23:34
- بازدید: 2961
برگرفته از روزنامه اطلاعات
اعظم میرحاج
مسئول مرکز آموزش انجمن آلزایمر ایران
برای پیشگیری کاری بکنید؛ زمانی برای ازدست دادن نداریم!
انسان از بدو تولد در معرض گذشت عمر و حرکت به سوی سالمندی ست اما اکثر افراد زمانی متوجه این موضوع می‌شوند که شاید برای انجام خیلی کارها دیر باشد.
سالمندی مرحله‌ای از سیر طبیعی زندگی و فرآیندی اجتناب ناپذیر همراه با کاهش توانایی‌های جسمی و ذهنی است. طبق آمار WHoدر سال‌های آینده جهان با جمعیت عظیمی از سالمند روبرو خواهد شد که اگر آمادگی رویایی با این وضعیت ایجاد نشده باشد، مشکلات و عوارض شایع این دوران گریبانگیر فرد، خانواده و جامعه می‌شود. یکی از مسایل مذکور «بیماری آلزایمر» است که متاسفانه مردم اطلاعات کافی در مورد آن ندارند و اغلب آن را فقط یک فراموشی ساده دانسته و برخی نیز آن را نتیجه پیری می‌دانند.
هر چند که این بیماری یکی از مشکلات شایع دوران پیری است و احتمال ابتلا از سن 60ـ65 به بعد بیشتر می‌شود، اما الزاماً هر فرد پیر آلزایمر ندارد.
بیماری آلزایمر هم مثل خیلی از بیماری‌ها نتیجه یک عامل دقیق و مشخص نیست و عوامل متعددی در بروز آن موثر شناخته شده‌اند از جمله: ارث ـ پیری ـ تغذیه ناسالم ـ کمبود فعالیت‌های ذهنی ـ انزوا ونداشتن فعالیت‌های اجتماعی ـ استرس‌ها و فشارهای روحی روانی ـ صدمات سر ـ انواع آلاینده‌ها ـ سبک زندگی ناسالم ـ چاقی وکم تحرکی ـ بالا بودن مزمن ومداوم قند، چربی و فشار خون.
درست است که ارث و پیری عوامل اصلی بروز این بیماری هستند، اما سبک زندگی امروزی در افزایش تعداد مبتلایان بی تاثیر نیست. پس با وجودی که راه پیشگیری قطعی از این بیماری وجود ندارد، اما با تغییر در شیوه زندگی می‌توان عوامل خطر را کم کرده و در جهت حفظ سلامت مغز قدم برداشت. از آنجایی که اثر کیفیت زندگی بر تغییرات دوران سالمندی بیشتر از کمیت آن است می‌توان با انجام اقدامات ساده و مفید تا حد ممکن توانایی‌های جسمی و ذهنی را تا پایان عمر حفظ کرده واز بروز بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها از جمله «بیماری آلزایمر» جلوگیری کرد.
تغذیه سالم
متاسفانه روش جدید زندگی آمیخته با سرعت و راحتی شده مصرف انواع غذاهای حاضری، نگهداری طولانی مدت مواد در فریزر، تهیه سریع غذا در مایکروفر به مراتب آسانتر از مراحل تهیه یک غذای سالم و تازه است. اما نباید فراموش کرد که برای داشتن اندامی متناسب،قلبی سالم و ذهنی شفاف، یک برنامه غذایی محتوی انواع مواد مفید از گروه‌های غذایی مختلف مورد نیاز است. در همین رابطه یک رژیم غذایی متعادل، کم چرب و سرشار از ویتامین‌ها در حفظ سلامت مغز موثر است. مصرف منابع غذایی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده، چربیهای حیاتی (امگا3)، ویتامین‌های گروه B (به ویژه B6 و B12، E، C) از طریق بهبود انتقال پیام‌های عصبی، فعالیت‌های ذهنی، حافظه و سیستم خونرسانی مغز نه فقط در پیشگیری حتی برای کاهش روند بیماری نیز موثرند. پس پرهیز از قندهای ساده و چربیهای مضر مصرف مواد غذایی طبیعی، میوه‌ها و سبزیجات تازه به اندازه کافی در برنامه غذایی لازم و ضروری است.
فعالیت‌های ذهنی
مغز همچون سایر اعضای بدن اگر در طی عمر کمتر استفاده شده و تمرینات کمتری انجام دهد زودتر پیر شده و قدرت فعالیت کمتری نشان می‌دهد، در حالیکه با ورزش و فعالیت ورزیده‌تر و فعالتر می‌شود.
ورزش‌های مغز با افزایش خونرسانی، گسترش ارتباطات بین سلول‌های عصبی و بهبود ذخایر شناختی در حفظ سلامت آن موثرند. به همه افراد در همه سنین توصیه می‌شود مغز خود را با تمرینات فکری قوی کنند: مطالعه، کارهای دستی، خاطره نویسی، نقاشی، کارهای دستی، حل جدول، بازی‌های فکری، مشاعره، انجام محاسبات ریاضی به صورت ذهنی، یادگیری زبان جدید، ادامه تحصیلات و کسب آموزه‌های جدید.
ورزش و فعالیت‌های جسمی
پیشرفت تکنولوژی و حضور مدرنیته در زندگی منجر به تغییراتی شده از قبیل کم تحرکی و کاهش فعالیت‌های جسمی که با تاثیر بر عرصه سلامت، در بروز بیماری آلزایمر نیز نقش دارد.
تمرینات بدنی با حفظ و بهبود خونرسانی مغز، تعدیل قند و چربی و فشار خون، بهبود وضعیت خواب، کنترل چاقی، رفع تنش‌ها و استرس‌ها و به طور کلی ایجاد تعادل و هماهنگی در پیشگیری از بیماری مؤثر است. ورزش و فعالیت نه فقط فرسودگی عمومی بدن را به تاخیر می‌اندازد، بلکه در جلوگیری از زوال مغز هم مفید و مؤثر است. ورزش و فعالیت منظم و مرتب در هر سنی لازم است، فقط نوع، مقدار و شدت آن باید با توجه به شرایط افراد مختلف باشد. پیاده روی و انجام فعالیت‌های روزمره حداقل فعالیت جسمی است که می‌توان انجام داد.
پرهیز از انزوا و داشتن فعالیت‌های اجتماعی
تغییرات گسترده و وسیع جوامع امروزی، پیچیدگی روابط و زندگی افراد، فقدان مهارت‌ها و توانایی‌های جسمی، روانی و اجتماعی لازم افراد را در مواجهه با مسایل و مشکلات زندگی آسیب پذیر کرده است. این در حالی است که فعالیت‌های اجتماعی ضمن افزایش فعالیت‌های بدنی و ذهنی، کاهش استرس و نگرانی، بهتر شدن وضعیت خلقی و روانی، تغییر واکنش‌های شیمیایی درونی و تنظیم هورمون‌های داخلی بدن، افزایش خونرسانی به مغز و حتی بهبود ارتباطات عصبی در مغز در پیشگیری از آلزایمر نقش دارند. پس در هر سنی فعالیت اجتماعی لازم است و افزایش سن و پیری نیز نباید باعث دوری از اجتماع شود. این به ویژه در مورد افراد سالمند و بازنشسته ضرورت دارد. با استفاده از ظرفیت‌های جسمی و روانی کارایی مغز هم حفظ می‌شود، در غیر اینصورت با گذشت زمان فرد ناتوان‌تر خواهد شد. پس حضور در اجتماع همچنان توصیه می‌شود: توسعه رفت و آمد با دیگران، عضویت در کانون‌ها و انجمن‌ها، شرکت در مراسم و برنامه‌های مناسبتی، بازدید از اماکن دیدنی و موزه‌ها، ثبت نام در گروه‌های آموزشی و ورزشی و فرهنگی.
کنترل استرس و حفظ آرامش
باید بدانیم که عوامل استرس زا همواره در زندگی وجود دارند و همیشه نمی‌توان جلوی استرس را گرفت یا ازآن دوری کرد، باید روشی اتخاذ شود که ضامن سلامت جسم و ذهن باشد. بدین ترتیب توجه به آرامش روحی و روانی در همه سنین حائز اهمیت است.
از آنجایی که استرس‌های مزمن و مداوم با تغییرات هورمونی و شیمیایی در مغز باعث کوچک شدن آن و اختلالات شناختی می‌شوند، حفظ آرامش در سلامت مغز اهمیت ویژه‌ای دارد. همانطور که فعالیت مغزی برای ورزیده شدن آن لازم است، استراحت و آرامش نیز برای عملکرد بهتر ضروری است: خواب کافی، انجام کارهای هنری، اختصاص زمان فراغت برای خود، انعطاف پذیری، تقویت روحیه شاد، ماساژ، نواختن یا گوش کردن موسیقی و رفتن به طبیعت.
محافظت از سر
احتمال بروز آسیب و صدمه به بدن در سراسر عمر برای افراد وجود دارد، آنچه اهمیتش در این بین شاید از بقیه بیشتر است، صدمات مربوط به سر به علت وجود مغز و اهمیت حیاتی آن برای عملکرد همه قسمت‌های بدن است.
چون مغز مرکز سیستم عصبی و مهمترین و حیاتی‌ترین عضو در بدن بوده و نظارت بر تمام اعضای حسی، تنظیم تمامی اعمال بدن و همه فعالیت‌های ذهنی را به عهده دارد ضربه‌های وارده به سر در هر سنی می‌تواند سلامت مغز را به خطر اندازد. حتی ضربه سری که منجر به بیهوشی یا علامت خاصی نشده، ممکن است زمینه ساز بروز بیماری آلزایمر در سنین بالاتر باشد. پس باید مراقب «سر» بود: استفاده از کلاه ایمنی در فعالیت‌های ورزشی و موتورسواری، بستن کمربند ایمنی حین رانندگی و مراقبت از کودکان نوپا.
پیشگیری و درمان به موقع بیماری‌ها
قند، چربی و فشار خون بدن افراد باید در یک محدوده معینی باشد تا قسمت‌های مختلف بدن بتوانند فعالیت‌های خود را به خوبی انجام دهند. در صورت خروج از محدوده طبیعی و هرگونه کاهش یا افزایش در مقادیر مربوطه می‌تواند مسئله ساز باشد.
افزایش مقادیر قند، چربی و فشار خون از محدوده طبیعی هر یک به تنهایی منجر به بیماری می‌شود ضمن اینکه زمینه ساز بروز یکدیگر نیز هستند و به مرور زمان نیز با آسیب به عروق مغزی و اختلال در خونرسانی به سیستم عصبی می‌توانند زمینه ساز «زوال مغز» باشند.پس اقدامات پیشگیرانه، مراقبتی، کنترلی و درمانی این بیماری‌ها ضروری است.
کنترل آلاینده‌ها
با توجه به گسترش شهرها، افزایش تردد وسایل نقلیه، پیشرفت صنایع وتکنولوژی «آلودگی هوا» یکی از عوامل مخل سلامتی به حساب می‌آید. منظور از آلودگی هوا وجود هر نوع آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز، صوت و تشعشعات در هوا است، به مقدار و مدتی که کیفیت زندگی انسان را به خطر اندازد. این آلاینده‌ها در دراز مدت با کاهش اکسیژن رسانی مغز، ضعف حافظه و تمرکز می‌توانند منجر به آسیب مغز و زوال آن شوند. پس رعایت اقدامات محافظتی برای همگان به ویژه افرادی که بیشتر در تماس با این مواد هستند (مثل شاغلین کارخانه‌های مواد و سموم شیمیایی، ساکنین حوالی بزرگراه‌ها) الزامی است. مصرف شیر، میوه و سبزیجات تازه و ماهی برای کاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا مفید و موثرست.
سبک زندگی سالم
با توجه به عوارض بسیار زیاد دخانیات و نقش آن در گرفتگی عروق مغزی و نیز اثرات مواد مخدر در تخریب بافت مغز، پرهیز از مصرف سیگار، الکل و مواد روان گردان برای سلامت کل بدن و به ویژه مغز حیاتی است.
معاینات دوره ای
معمولا افراد در پی وجود مشکل به پزشک مراجعه و آزمایش می‌دهند؛ در حالیکه با توجه به جنس و سن افراد پیگیری برخی آزمون‌ها حتی بدون وجود نشانه‌های بیماری و عدم سابقه خانوادگی جهت تشخیص زود هنگام ضروری است. در این رابطه انجام سالانه آزمایش‌های مربوط به قند، فشار و چربی خون و نیز تست حافظه برای افراد بالای 50 سال توصیه می‌شود.
