ایران‌بوم

مسئولیّت اجرای این مقرّرات را مدیرکلّ آژانس بین المللی انرژی اتمی و سازمان جدیدالتاسیس آنسکام (کمیسیون ویژه سازمان ملل در امور عراق) برعهده داشتند. طبق قطعنامه 687 که در سال 1991 صادر شد، عراق می‏بایست جزییات همه برنامه‏های مربوط به جنگ‌افزارهای ویژه کشتار جمعی خود، میزان آنها و تأسیسات مربوطه را اعلام کند.

برگرفته از ماهنامه خواندنی شماره 86، سال سیزدهم، اردیبهشت و خرداد 1394، رویه 7

با شکست عراق در جنگ خلیج فارس، ممنوعیت داشتن جنگ‌افزارهای کیمیاوی (شیمیایی) و برخی از سامانه‌های موشکی، از جمله شرایط تسلیم عراق بود که از سوی شورای امنیّت برای عراق درنظر گرفته شد.

مسئولیّت اجرای این مقرّرات را مدیرکلّ آژانس بین المللی انرژی اتمی و سازمان جدیدالتاسیس آنسکام (کمیسیون ویژه سازمان ملل در امور عراق) برعهده داشتند. طبق قطعنامه 687 که در سال 1991 صادر شد، عراق می‏بایست جزییات همه برنامه‏های مربوط به جنگ‌افزارهای ویژه کشتار جمعی خود، میزان آنها و تأسیسات مربوطه را اعلام کند.

در راستای وظایف مزبور، مدیرکلّ آژانس بین المللی انرژی اتمی تیم ویژه‏ای را مأمور کرد تا در کنار بازرسان آنسکام به نظارت و بررسی اظهارات عراق بپردازد.در عین‏حال طبق مقرّرات آتش‏بس، بازرسی از محل و سایتهای اعلام شده و مناطق دیگری که آنسکام مشخص کرده بود، می‏بایست بی‏درنگ آغاز شود.

همچنین به بهانه‌ی حسن اجرای این مأموریّت مزایا و مصونیّت‏های ویژه‏ای برای گروه‌های بازرسی درنظر گرفته شد که عبارت بودند از: آزادی کامل رفت و آمد به عراق، آزادی رفت و آمد در داخل آن کشور، آزادی کامل در طرح پرسش‏ها و ضبط کردن پاسخ‏ها، گردآوری اسناد و موارد مرتبط، حقّ مصاحبه، آزادی در عملیّات شناسایی زمینی و هوایی، حقّ هرگونه نمونه‏برداری و آزمایش آنها و سرانجام حقّ نصب تجهیزاتی برای بازرسی و نظارت. البتّه عراق نیز حق داشت برای مصاحبه‏ها و بازرسی‏های هوایی ناظر تعیین کند؛ امّا جز این، هیچ محدودیّت دیگری برای مأموریّت بازرسان آژانس و آنسکام وجود نداشت.

با اینکه نیازهای گوناگون در جریان کارها مشخّص شد، آنسکام و تیم ویژه آژانس در طول دهه 90 توسعه نیافتند. آنسکام متشکّل از 21 کارشناس بین المللی ماهر تسلیحات بود که مدیریّت آنرا رییس اجرایی مستقر در نیویورک برعهده داشت.البتّه 50 کارمند در دفتر رئیس اجرایی و 50 کارمند پشتیبانی آنسکام در ادارات محلّی در بحرین و بغداد خدمت می‏کردند. همچنین، دفتر تیم ویژه نیز با دوازده کارمند در وین مستقر بود.

از سال 1991 تا 1998 بیش از 250 گروه بازرسی به عراق فرستاده شد که تجهیزات نظامی آنها به مدّت پنج سال در عراق مستقر بود.

بازرسی از محل، اصلی‏ترین شیوه نظارت و بررسی بود که آژانس و گروه ویژه‏ای از آن استفاده می‏کردند.نکته دیگر آنکه گروههای بازرسی، که از سه نفر تا هشتاد نفر را دربرمی‏گرفتند، از راه بازرسی‏ های هوایی، یا بالگردهای آنسکام و یک هواپیمای 2 U و پهبادها پشتیبانی می‏شدند. آنسکام دارای یک فرودگاه ویژه‌ی خود بود.

بازرسی اصلی‏ترین منبع گردآوری اطّلاعات بود، هرچند آنسکام و گروه ویژه آژانس بین المللی انرژی اتمی در تلاش برای آگاهی از توانایی‏های اعلام نشده و نظارت مداوم، از گیرنده‏ها و سیستم‏های نظارتی دیگری مانند تجهیزات ویدئویی کنترل از راه دور، سیستم‏های نمونه‏برداری از هوا، دستگاههای کشف اشعّه و دیگر سیستم‏های تخصّصی گردآوری اطّلاعات که در خاک عراق مستقر کرده بودند، نیز استفاده می‏کردند.

آنسکام برای تحقیر صدام حسین حتا اتاقهای خواب وی را نیز مورد بازدید قرارداد و پس از 8 سال بازرسی و جست وجو به دستور حکومت آمریکا استخوان را لای «زخم عراق»جا گذاشت و اعلام کرد که به نظر می‌رسد عراقیها جنگ‌افزارهای کشتار جمعی را برروی خودروها قرارداده و با جابجایی آنها، اجازه نمی‌دهند که بازرسان آنسکام به‌آنها دست یابند. همین استخوان لای زخم، بهانه‌ی تهاجم دوباره در دوران ریاست جمهوری بوش (پسر) شد و آن برعراق رفت که هنوز می‌رود.

پذیرش «راستی آزمایی» از سوی بزرگترین دروغ گویان زمان و «ناراستان» تاریخ تکرار شکل گیری گونه‌ی دیگری از «آنسکام» با اختیارات بیشتر و گسترده‌تر است. در این زمینه رییس جمهوری آمریکا از بازرسیهای که تا کنون سابقه نداشته است [ اَبر آنسکام] سخن می‌گوید.

دنبالهٔ نوشتار را در ماهنامه خواندنی شماره 86، رویه 7 ملاحظه کنید.