ایران‌بوم

علی دهباشی هم‌زمان با سالگرد درگذشت ایرج افشار، از در دست چاپ بودن کتاب خاطرات او با نام «این دفتر بی‌معنی» خبر داد و در این‌باره به خبرنگار بخش کتاب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: افشار یکی از شخصیت‌هایی بود که در معرض بسیاری از جریان‌ها و حوادث ادبی در طی بیش از 70 سال زندگی ادبی قرار داشت. او از سنین نوجوانی به دلیل همراهی با پدرش در انتشار مجله‌ی آینده و این‌که خانه‌ی آن‌ها محل رفت‌وآمد شخصیت‌ها و طرح مسائل ادبی بود و در سال‌های بعد خود ایشان هم به صورت یک شخصیت ادبی در کشور درآمد‌، در جریان بسیاری از مسائل تاریخی و ادبی قرار گرفت.

او در ادامه افزود: حوزه‌ی وسیع و گسترده‌ی آشنایی‌های ایرج افشار از مرتضی کیوان تا سیدحسن تقی‌زاده را دربر می‌گیرد که او را در وضعیتی قرار داد تا در جریان مسائل فرهنگی‌، ادبی‌، اجتماعی‌ و سیاسی دوره‌ی خودش قرار بگیرد. ایرج افشار هرچند یک شخصیت سیاسی نبود؛ اما به دلیل شرایط سیاسی جامعه ناخودآگاه در جریان بسیاری از مسائل اجتماعی و سیاسی قرار گرفت؛ به همین دلیل خاطرات او برای همه جذاب و خواندنی است و در طی سال‌ها، بویژه دو دهه‌ی اخیر، بسیاری از استادان و دوستدارانش تقاضای نوشتن‌ و چاپ خاطراتش را کردند.

دهباشی درباره‌ی این خاطرات بیان کرد: خاطرات ایرج افشار با آن‌چه ما از خاطرات می‌شناسیم، بسیار متفاوت است و این خاطرات به صورت موضوعی نوشته شده است؛ مثلا ماجرای مجله‌ی آینده‌، ماجرای ریاست کتابخانه‌ی دانشگاه تهران‌ و کتاب‌های سنگی در ایران.

این پژوهشگر و سردبیر مجله‌ی بخارا ادامه داد: ایرج افشار در طی شش سال اخیر به طور مشخص در مجله‌ی «بخارا» به انتشار پاره‌ای از خاطرات خود با عنوان «این دفتر بی‌معنی» اقدام کرد که مورد استقبال بسیاری از سوی خوانندگان قرار گرفت. پس از درگذشت ایشان، فرزندانش‌، کوشیار، ‌بهرام و آرش افشار کار سرپرستی و نظارت و انتشار مجموعه‌ی آثار چاپ‌شده و چاپ‌نشده‌ی او را برعهده گرفتند؛ از جمله خاطرات ایرج افشار که براساس وصیت خودش در اختیار بنده یعنی علی دهباشی قرار گرفت و من با همکاری پیمان فیروزبخش کار نسخه‌برداری و تنظیم و تدوین این خاطرات را آغاز کردیم و امیدواریم در ماه‌های آینده در انتشارات سخن منتشر شود. در این خاطرات، نکات بسیار بدیع و تازه‌یابی از حوادث ادبی،‌ فرهنگی و اجتماعی روزگار ما سخن گفته شده است و با مطالعه‌ی آن به بسیاری از سؤالات درباره‌ی ایرج افشار پاسخ داده خواهد شد.

به گزارش ایسنا، ایرج افشار، فرزند دکتر محمود افشار، زاده‌ی 16 مهرماه سال 1304 در تهران بود. آموزش‌های دبستانی و دبیرستانی را در فاصله‌ی سال‌های 1312 تا 1324 در دبستان زرتشتیان و شاهپور تجریش و دبیرستان فیروز بهرام سپری می‌کند. همچنین در فاصله سال‌های 1323 تا 1325 در سمت مدیر داخلی مجله «آینده» فعالیت می‌کند. سال 1328 با ارائه رساله‌ «اقلیت‌ها در ایران» از دانشکده حقوق دانشگاه تهران، رشته حقوق قضایی، فارغ‌التحصیل می‌شود؛ درحالی‌که هیچ‌گاه از کسب علم و دانش و انتقال آن به سایران کوتاهی نمی‌کند. همکاری با مجله «جهان نو» به صاحب‌امتیازی حسین حجازی، استخدام در وزارت فرهنگ به‌عنوان دبیر دبیرستان‌ها، کتابداری در کتابخانه‌ی دانشکده حقوق به تشویق محسن صبا و محمدتقی دانش‌پژوه، سردبیری مجله «مهر» به صاحب‌امتیازی مجید موقر، بنیادگذاری مجله «فرهنگ ایران‌زمین» با همکاری محمدتقی دانش‌پژوه، منوچهر ستوده، مصطفی مقربی و عباس زریاب خویی و سردبیری مجله «سخن» به صاحب‌امتیازی پرویز ناتل ‌خانلری، مدیریت مجله «کتاب‌های ماه» (نشریه انجمن ناشران که با همکاری مؤسسه انتشاراتی فرانکلین منتشر می‌شد)، قائم‌مقامی موقت مدیرعامل بنگاه ترجمه و نشر کتاب، گذراندن دوره آموزشی و تجربی کتابداری یونسکو در اروپا، همکاری در تأسیس «کلوب کتاب» - که بعد «انجمن کتاب» نام گرفت -، تدریس مواد کتابداری در دانش‌سرای عالی وابسته به دانشگاه تهران، مدیری و سردبیری مجله «راهنمای کتاب» (به‌ صاحب‌امتیازی: دکتر احسان یارشاطر)، دبیری «انجمن کتاب»، تأسیس «نشریه نسخه‌های خطی» کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (با همکاری محمدتقی دانش‌پژوه)، ریاست کتابخانه دانش‌سرای عالی، ریاست کتابخانه ملی (تاسیس شعبه ایران‌شناسی - ایجاد کتاب‌شناسی ایران و آغاز فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی آن‌جا به‌همت عبدالله انوار)، بازگشت به تدریس در دانش‌سرای عالی، بازگشت به دانشگاه تهران و ریاست مرکز تحقیقات کتاب‌شناسی، فهرست‌نگاری مجموعه کتاب‌های چاپی فارسی دانشگاه‌ هاروارد (آمریکا)، مدیر فنی دوره کتابداری «شورای خواندنی‌های نوسوادان» (کمیسیون ملی یونسکو)، ریاست اداره انتشارات و روابط فرهنگی (بعدتر به‌نام اداره انتشارات و روابط کتابخانه‌ها تغییر یافت)، ریاست کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، تدریس نهادهای اجتماعی تاریخ ایران در دانشکده علوم اجتماعی، تاسیس مجله «کتابداری» - نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران -، ریاست مرکز ملی کتاب وابسته به کمیسیون ملی یونسکو، دانش‌یاری و سپس استادی رشته تاریخ (اسناد تاریخی و تاریخ‌های محلی) در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، همچنین تدریس در دانشکده علوم تربیتی (نسخه‌های خطی در رشته کتابداری)، مدیریت مجله «ایرانشناسی» - نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران -، دبیری ثابت کنگره تحقیقات ایرانی (نه دوره سالانه)، سرپرستی انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار، تاسیس «سازمان کتاب» (به‌طور مستقل)، انتشار مجله «آینده» (از دوره پنجم آن به‌مدت 15 سال)، ایجاد نام‌واره «دکتر محمود افشار» (بعد از مرگ پدر از انتشارات بنیاد موقوفات و از جلد یازدهم، نام پژوهش‌های ایران‌شناسی بدان داده شد)، تدریس در دانشگاه برن (سوییس)، فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه‌ی ملی اتریش (وین)، و ایجاد «دفتر تاریخ» برای نشر اسناد و رساله‌های کوچک از انتشارات بنیاد موقوفات، از فعالیت‌های او بوده است.

ایرج افشار همچنین در طول سال‌های 1330 تا 1380 در برخی مرکزها عضویت داشته که عبارت‌اند از: انجمن ایران‌شناسی (به ریاست ابراهیم پورداود و دبیری دکتر محمد معین)، انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی وابسته به کمیسیون ملی یونسکو (از موسسان بوده)، شورای کتابخانه‌ وزارت امور خارجه، کمیته تشکیل بایگانی کل کشور از طرف کمیسیون ملی یونسکو، شورای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شورای «موسسه تحقیق در ادبیات و زبان‌های ایرانی» (وزارت فرهنگ و هنر)، هیات انتخاب کتاب (وزارتخانه‌های فرهنگ - آموزش و پرورش - فرهنگ و هنر)، شورای اجرایی «مرکز تحقیق و معرفی تمدن و فرهنگ ایران» (وزارت فرهنگ و هنر)، هیات موسسان انجمن ایرانی تاریخ علوم و طب، شورای کتابخانه‌های عمومی تهران، کمیته جایزه‌ی کتاب سال، انجمن کتابداران ایران، هیات اجرایی «انجمن تاریخ» وابسته به فرهنگستان «زبان و ادب» (دبیر آن هم بوده)، هیات امنای کتابخانه‌ی اهدایی مجتبی مینوی به «بنیاد شاهنامه»، هیات امنای چاپ آثار سیدمحمدعلی جمال‌زاده سپرده به دانشگاه تهران، نظارت استصوابی خوابگاه اهدایی محمدصادق فاتح به دانشگاه تهران، هیات امنای «بناید فرهنگ ایران»، شورای عالی «سازمان اسناد ملی ایران» هیات موسسان «انجمن آثار ملی» انجمن ایران‌شناسی اروپا، شورای تولیت موقوفات دکتر محمود افشار (از متولیان منصوص)، موسسه مطالعات آسیا مرکزی و غربی دانشگاه کراچی (عضو افتخاری بوده)، هیات کارشناسان بنیاد میراث اسلامی (الفرقان - لندن)، هیات ناظران دانش‌نامه ایرانیکا، هیات امنای کتابخانه اهدایی دکتر علی‌اکبر سیاسی به دانشگاه یزد، انجمن مطالعات ایرانی در آمریکا (عضو افتخاری بوده)، شورای علمی دایرة‌المعمارف بزرگ اسلامی، شورای عالی مشاوران کتابخانه ملی (ایران)، شورای علمی «نامه بهارستان» (مجله مطالعات و تحقیقات نسخه‌های خطی) و شورای ناظران مجله (ایتالیا).

«اسکندرنامه»، «انجونامه»، «پرونده صالح»، «گاه‌شماری در ایران قدیم»، «ریاض‌الفردوس» و «جستارها درباره نسخه خطی» ازجمله نزدیک به 300 عنوان کتاب منتشرشده‌ی افشار در زمینه‌های تصحیح، تألیف و ترجمه هستند.