نام‌آوران ایرانی
حافظ مخاطب‌شناس‌ترین شاعر شعر فارسی است
- بزرگان
- نمایش از شنبه, 16 مهر 1390 08:15
- بازدید: 4487
برگرفته از ایسنا
نصرالله امامی با بیان این‌که حافظ مخاطب‌شناس‌ترین شاعر شعر فارسی است، شعر او را شعری دانست که همه‌ی طیف‌های جامعه را مورد توجه و خطاب قرار داده است و در میان سطوح مختلف جامعه، جاذبه‌هایی دارد.
این استاد دانشگاه در آستانه‌ی روز بزرگداشت حافظ (20 مهرماه) در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، اظهار داشت: جهان‌بینی حافظ درواقع، مشرب اعتقادی حافظ است؛ آن‌چنان‌که از دیوان او برداشت می‌شود و از آن‌جا که این برداشت‌ها می‌تواند متفاوت باشد، توصیف این جهان‌بینی هم از نظر حافظ‌پژوهان متفاوت است. این تفاوت گاه تا آن حد است که حتا به تحمیل‌هایی بر حافظ می‌انجامد؛ گروهی او را عارفی کامل، بعضی رندی خوش‌باش و شادخوار و دم‌غنیمتی و حتا بعضی او را سراینده‌ای با مشرب خیامی و نسبت به مبانی اعتقادی، بدبین و شکاک دانسته‌اند.
وی همچنین عنوان کرد: واقعیت این است که حافظ سراینده‌ای است با گرایش‌های عرفانی و نه عارفی کامل. او منتقد به مسائل اجتماعی و سیاسی روزگار خود است و در عین حال، اهل پرهیز و پروا؛ زیرا مایل است تا خود را درگیر ستیزه‌ی مستقیم و رود در رو با صاحبان قدرت نکند. بدین سبب آن‌چه را که می‌خواهد بگوید، رندانه می‌گوید و در عین حال، گراینده به ضرورت بهره‌مندی از حیات و زندگی گذرای دنیایی است.
نصرالله امامی عرفان حافظ را عرفانی واقع‌بینانه دانست و افزود: عرفان حافظ، عرفانی به دور از مبالغه‌های ریاکارانه است. عرفان او نوعی عرفان اجتماعی است که یادآور منش بزرگانی چون ابوسعید ابوالخیر است که مقاماتش را در کتاب «اسرارالتوحید» نوشته‌اند و این عرفان در حقیقت، بعدی از جهان‌بینی حافظ را به ما نشان می‌دهد.
این پژوهشگر افزود: پیام پایدار حافظ و میراث ابدی او که نمودی دیگر از جهان‌بینی این شاعر است، ارمغانی است برای همه‌ی نسل‌های بشر و این پیام، اساس ضرورت مبارزه با ریا و تزویراست. حافظ با هرچیز که ریایی باشد، در ستیز است. دنیای آرمانی او، دنیایی است که در آن، انسان‌ها از ریا بپرهیزند و در عین پیوند معنوی با خدای خود، بهره‌مندی از حیات دنیایی خویش را نیز فراموش نکنند و در مقام سازگاری با دیگران، اصل مدارا را سرلوحه‌ی رفتار خود قرار دهند.
نویسنده‌ی کتاب «شرح غزلیات حافظ» درباره‌ی این‌که چگونه شعر حافظ مورد توجه هم‌زمان عوام و خواص قرار می‌گیرد، اظهار داشت: این مسأله به آن سبب است که حافظ مخاطب خود را تنها در طبقه‌ی فرهیخته و دانش‌آموخته‌ی جامعه جست‌وجو نمی‌کند؛ بلکه در عین حال که فرهیختگان و خردمندان و سطوح دانش‌آموخته را پیش چشم دارد، پیوند و دلبستگی خود را با توده‌های دیگر اجتماع، بویژه عوام مردم، رها نکرده است و به همین سبب به گونه‌ای شعر می‌سراید که عوام از سطوح بالایی و رویه‌ی بیرونی و ظاهرتر شعر او بهره می‌برند و خواص نیز با تعمق در جزییات و دقایق سخن وی، نکته‌ها و ظرافت‌هایی را متناسب با درک و فهم خویش استنباط می‌کنند.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه همچنین درباره‌ی معرفی یک نسخه‌ی نهایی از دیوان حافظ، تصریح کرد: من تصور نمی‌کنم که بتوان درباره‌ی حافظ و بسیاری از شاعران دیگر در باب نسخه‌ی نهایی سخن گفت. نسخه‌ی نهایی تنها نسخه‌ای خواهد بود که از زیر نظر و نگاه شاعر گذشته یا به تأیید او رسیده باشد؛ لذا هر نسخه‌ای در هر تصحیح از نظر دقت و قطعیت ضبط، حالتی نسبی دارد؛ یعنی چه بسا متنی را که ما به عنوان بهترین متن موجود حافظ تصور می‌کنیم، در آینده‌ای دور یا نزدیک به وسیله‌ی متن نویافته‌ی دیگری نیازمند تجدیدنظر شود؛ به همین دلیل، درباره‌ی سخن گفتن از متن نهایی حافظ، باید احتیاط علمی به خرج داد.
