زیست بوم

مسئله سوم؛ پیامدهای بحران آب / ایران در رتبه نخست فرونشست زمین در جهان

برگرفته از روزنامه همشهری، چهار شنبه 25 مهر 1397، کد مطلب : 34481

مسئله سوم؛ پیامدهای بحران آب / ایران در رتبه نخست فرونشست زمین در جهان
فرونشست 54سانتی‌متری دشت فسا و جهرم چیزی معادل 140برابر حد بحران است

محمد درویش
عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع

فرونشست زمین یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌ها در تخریب محیط‌زیست است که هیچ راه علاجی برای آن وجود ندارد.اگر در منطقه‌ای پدیده فرونشست زمین اتفاق بیفتد آن منطقه برای همیشه از بین می‌رود؛ چرا که لایه‌های زمین در هم فرو رفته و امکان ذخیره آب در زمین وجود نخواهد داشت. در این زمان است که کوچک‌ترین بارندگی در هیبت سیلاب‌های ویرانگر در سطح زمین جاری می‌شود و منابع راهبردی آب شیرین از دست می‌رود. هم‌اکنون ایران رکورددار فرونشست زمین در جهان است. تا پیش از سال 2010 شهر مکزیکوسیتی رکورددار فرونشست زمین در دنیا بود اما طبق آمار در سال 2010 در دشت شهریار تهران حدود 36سانتی‌متر فرونشست زمین داشتیم و در سال 2015 در فاصله بین دشت فسا و جهرم در استان فارس این رقم به 54سانتی‌متر رسید و این در حالی است که حداکثر تحمل نشست یک سرزمین 4میلی‌متر در سال است و عبور از این رقم بحران به‌حساب می‌آید.

فرونشست 54سانتی‌متری دشت فسا و جهرم چیزی معادل 140برابر حد بحران است. هم‌اکنون فرونشست در کشور ما فقط در تهران، فارس و استان‌های مرکزی رخ نمی‌دهد بلکه در منطقه آبی بیگلو در دامنه سهند و سبلان در استان اردبیل، خان‌میرزا در استان چهارمحال و بختیاری و در دشت بروجن هم با پدیده فرونشست زمین مواجهیم. متأسفانه در کف بستر دریاچه پریشان هم شاهد فرونشست و خودسوزی زمین هستیم. در فاصله دشت میبد اردکان، در سواحل خلیج‌فارس در میناب و... هم پدیده فرونشست زمین گزارش شده و هم‌اکنون ذخایر آب شیرین ما به‌شدت در حال کاهش است و کمتر جایی در کشور وجود دارد که با این پدیده مخرب محیط‌زیستی ناآشنا باشد. علاوه بر این فرونشست‌ها در دشت فامنین و کبودرآهنگ استان همدان هم به‌دلیل بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های زیرزمینی و استقرار غلط نیروگاه حرارتی شهیدمفتح شاهد 15 فرونشست هستیم.

همچنین در بخش‌های مختلف استان اصفهان حتی در بین آثار تاریخی آن هم شاهد پدیده فرونشست زمین هستیم و این در حالی است که تمهیداتی در این زمینه اندیشیده نمی‌شود. عمده‌ترین عوامل فرونشست زمین میزان تغذیه و برداشت از آب‌های زیرزمینی است؛ در واقع وابستگی معیشتی به منابع آب موجب می‌شود که برداشت‌ها از سفره‌های زیرزمینی بیشتر شود و هر چقدر این برداشت‌ها بیشتر باشد فرونشست زمین هم بیشتر می‌شود. فرونشست زمین ما را با این واقعیت مواجه می‌کند که سیاست‌های محیط‌زیستی‌ای که در کشور اعمال می‌شود به‌شدت کمرنگ و بی‌اثر است و نتوانسته تاب آوری سرزمین را حفظ کند و هر روز شرایط را برای ویرانی بیشتر آماده می‌کند. فرونشست‌های عمیق و متعدد در یک سرزمین رابطه مستقیم با میزان اعتنای مسئولان آن سرزمین به محیط‌زیست دارد. در ایران به جای اینکه سیاست‌ها براساس واقعیت‌های اقلیمی توسعه و چیدمان‌ها طراحی و اجرا شود براساس نیازهای کوتاه‌مدت معیشتی طراحی می‌شود و همین امر موجب نابودی محیط‌زیست شده است. هم‌اکنون تنها راهکار متوقف کردن سیر صعودی فرونشست زمین در کشور معرفی روش‌هایی برای تولید پول پایدار است. اگر راه‌های تولید پول پایدار طراحی و اجرا شود میزان وابستگی به آب کمتر شده و از بحران فرونشست زمین جلوگیری می‌شود. باید تلاش کنیم که با تولید محصولات ثانویه، خام‌فروشی، استفاده از انرژی‌های نو، تقویت زیرساخت‌های اکوتوریسم و... به‌عنوان کسب و کارهای سبز، آب را در سفره‌های زیرزمینی ذخیره کرده و از تشدید روند فرونشست زمین جلوگیری کنیم.

• < قبلی
• بعدی >