زیست بوم
جاده‌هایی که راه‌های زمین‌خواری را باز می‌کنند
- زيست بوم
- نمایش از پنج شنبه, 26 تیر 1393 14:53
- بازدید: 4991
برگرفته از شهروند، شماره ۳۳۰، دوشنبه ۲۳ تیر۱۳۹۳
بلدوزرها در کارند، کوه‌ها را می‌خراشند و پیش می‌روند. می‌گویند قرار است جاده روستایی کشیده شود و دسترسی را آسان کند. اما آنچه از خراش کوه‌ها و مسیر حرکت بلدوزرها به نظر نمی‌آید، ایجاد جاده روستایی در دل کوه و در میان باغاتی است که حتی دو دهه از عمر آنها نمی‌گذرد. چند سالی می‌شود، مناطق ییلاقی استان تهران، میزبان بلدوزرهاست. از روستاهای شمال شرقی گرفته تا روستاها و دهستان‌های شمال غربی. هر‌جا کوهی باشد با هوای دلنشین و آبی در جریان، چندی نمی‌گذرد که بلدوزرها را به خود جذب می‌کند تا راهی بسازند و دسترسی به آن‌جا را آسان کنند. دسترسی به ارتفاعات بیش از دو‌هزار متر که ساخت‌وساز و راه‌سازی در آن ممنوع است.
پنج‌سال پیش، مردم محلی در روستای سنگان، بلدوزرها را میهمان مسیر مالرو روستا به سمت آبشاری کردند که حدود ۲۵۰۰ متر از سطح دریا بالاتر است و دسترسی پیاده به آن سه ساعت زمان می‌خواهد. قرار بود راهی ماشین‌رو به سمت آبشار کشیده شود و امکان رسیدن خودرو گردشگران به نزدیکی آبشار را فراهم کند. در آن روزها بسیاری از فعالان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت به خراشیدن کوه‌های شمال غربی استان تهران و راه‌سازی اعتراض کردند. محلی‌ها در پاسخ به اعتراضاتی که به راه‌سازی‌شان شده بود، می‌گفتند: «با چند تا درخت گیلاس و گردو که نمی‌توان زندگی یک خانواده را تأمین کرد. چرا نتوانیم از زمین اجدادی‌مان پول دربیاوریم. این انصاف نیست.»
هیچ یک از اعتراض‌ها مانع ادامه فعالیت و راه‌سازی مردم سنگان نشد، بلدوزرها پیش رفتند، حتی آبشار را هم پشت‌سر گذاشتند. سنگان و اتفاقی که در سال‌های اخیر برای آن افتاده، تنها نمونه‌ای کوچک از پدیده ساخت‌وساز و راه‌سازی در ارتفاعات کوهستانی اطراف پایتخت است. زیر گوش تهران، در میان هیاهویی که کلانشهر دارد، کوه‌ها خراشیده می‌شوند و کسی صدای بلدوزرها را نمی‌شنود.
حالا صدای نگرانی فعالان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت به نوع دیگری بلند شده است. می‌گویند راه‌سازی در مسیرهای کوهستانی و دور از روستاها و دهستان‌ها، راهی جدید است برای تصرف اراضی ملی. آنها هشدار می‌دهند، وقتی بلدوزرها، آبشار را هم پشت سر گذاشته‌اند و به دوردست‌ها می‌روند، دیگر ایجاد راه روستایی و دسترسی محلی، هدف نیست. اهدافی جدا از ایجاد راه روستایی در میان است.
در همین خصوص عباس محمدی رئیس گروه دیده‌بان کوهستان هم به ماجرای جاده‌ای اشاره می‌کند که ساخت آن چند‌سال پیش در اطراف روستای سنگان شروع شد و به «شهروند» می‌گوید: «ارتفاع جاده‌ای که ساخت آن بیش از سه یا چهار‌سال پیش در سنگان آغاز شد، دو‌هزار متر را هم پشت‌سر گذاشته و اکنون از آبشار سنگان هم عبور کرده است. وقتی راه به مسیری می‌رسد که مردم روستایی تردد ندارند، نمی‌توان پذیرفت که هدف ساخت راه روستایی و آسان کردن تردد باشد.»
او با اشاره به این‌که روستاییان در آن سال‌ها می‌گفتند، این راه را برای حمل محصول باغات خود می‌سازیم، یادآور می‌شود: «این باغات مساحت کمی داشتند و حتی اگر عمر آنها بررسی شود، از ۱۵سال بیشتر نخواهد بود. اما افرادی از مردم روستا که دست به ساخت این راه زدند، مبلغی را هزینه ساخت این راه کردند که چندین برابر محصول باغشان در یک‌سال بود. بعد هم که راه در دست ساخت، آبشار را هم پشت‌سر گذاشت، ما معتقدیم که می‌خواهند، دسترسی به این زمین‌ها را آسان کرده و سپس زمین‌ها را بفروشند.»
ساخت جاده‌ای بدون نظارت و بررسی‌های فنی، نگرانی دیگر فعالان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت است. محمدی در این‌خصوص می‌گوید: «جاده‌ای که بدون نظارت ساخته می‌شود، کمترین اصول زیست‌محیطی و جاده‌سازی را هم رعایت نمی‌کند. در این راه‌سازی بررسی نمی‌شود که کوه چقدر امکان رانش دارد. توجهی به ورود باطله‌ها به داخل رودخانه نمی‌شود و فرسایش را در این محدوده افزایش می‌دهد. این موضوع تنها مربوط به سنگان نیست، در بسیاری از شهرهای کشور و حتی سایر روستاهای استان تهران درحال وقوع است و جلوی آن هم گرفته نمی‌شود. درحال حاضر چند سالی از آغاز ساخت این جاده می‌گذرد و ساخت آن تا بعد از آبشار هم ادامه دارد، بر همین اساس آنچه در این محدوده می‌بینیم، تخریب کوهستان، رانش زمین و مستعد شدن خاک برای فرسایش بیشتر است. این آبشار یکی از سرچشمه‌های رودخانه کن و باغات کن و سولقون است. دستکاری سرچشمه و حتی احداث باغات در ارتفاعات بالادست، تأمین آب از سوی رودخانه کن برای بسیاری از باغات اطراف تهران را با مشکل روبه‌رو می‌کند.»
این نگرانی از سال نخست ساخت راه وجود داشت. در همان زمان هم گفته می‌شد، سنگ‌هایی که در طول ساخت راه از کوه جدا می‌شوند، بی‌هیچ حفاظی روی درختان ته دره و مسیر رودخانه می‌افتند. برای احداث این جاده، هیچ مطالعه تکتونیکی، مکانیک خاک و ارزیابی زیست‌محیطی انجام نشده و جاده، در امتداد راه مال روی قدیمی و با «همت اهالی» در دست اجراست. با توجه به لرزه‌خیزی و سیل‌خیزی منطقه، بقای این جاده و ساختمان‌هایی که بنا خواهند شد، به‌شدت ناپایدار خواهد بود و در همان مقوله «بساز و بفروشی» غیرمسئولانه می‌گنجد.
برخی دیگر از فعالان محیط‌زیست، کمی خوشبینانه‌تر به این ساخت‌وساز‌ها نگاه می‌کنند، اما با وجود این خوشبینی نمی‌توانند سایه تصرف غیرقانونی زمین‌ها و گسترش ساخت‌وساز غیرمجاز با احداث راه روستایی را بدون مجوز نادیده بگیرند. عبدالله اشتری رئیس انجمن حفظ محیط کوهستان با اشاره به این‌که ساخت این راه روستایی ممکن است به افزایش درآمد مردم محلی به دلیل حمل محصولات باغی همچون گیلاس و آلبالو کمک کرده باشد، به «شهروند» می‌گوید: «جاده کشیده شود، دسترسی سهل‌تر خواهد بود. همین موضوع ویلاسازی را در حریم رودخانه و بخش‌هایی از کوهستان که ساخت‌وساز غیرقانونی است افزایش می‌دهد. در محدوده سنگان، جاده کشیده شده، هنوز اتفاقاتی از این دست رخ نداده اما در سایر بخش‌ها که اتفاقات مشابهی افتاد، دسترسی آسان به ارتفاعات بالادست یا حواشی رودخانه‌ها و آبشارها پای زمین‌خواران و ویلاسازان را به منطقه باز کرد و ساخت و سازهای غیرمجاز و جاده‌کشی‌های بی‌مجوز بلای جان منابع طبیعی شده است.»
