ایران‌بوم

محسن سلیمانی روزبهانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در مورد تعداد تالاب‌های در معرض خطر در کشور گفت: آماری که ما در بررسی‌هایمان به دست آوردیم، نشان می‌دهد که از میان 1000 تالاب موجود در کشور بر اساس تعریف کنوانسیون بین‌المللی رامسر، بین 70 تا 75 درصد از تالاب‌های کشور ما یا در وضعیت بحرانی هستند و یا در معرض خطر قرار دارند و این مساله به آن معناست که برخی از آنها کارکردهای خودشان را از دست داده‌اند.

وی در پاسخ به این سوال که چه تعداد از تالاب‌های کشور به طور کلی خشک شده‌اند، اظهار کرد: تالاب‌ها اکوسیستم‌هایی هستند که ممکن است؛ در دوره‌هایی عرصه‌ای از آنها خشک شود و دوباره در دوره‌ای دیگر آب به بدنه آن‌ها بازگردد؛ به همین دلیل نمی‌توان به راحتی از واژه خشک شدن یا از بین رفتن برای تالاب استفاده کرد.

سلیمانی توضیح داد: برای نمونه در مورد تالاب‌ هامون شاهدیم، با وجود آنکه چند سال این تالاب خشک بوده، اما اکنون با ورود آب به هامون، کارکردهای آن دوباره احیا شد؛ بنابراین نمی‌توانیم به راحتی اظهار کنیم که یک تالاب به طور کل از بین رفته است.

مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران افزود: سوابق تاریخی هم نشان می‌دهد که برخی تالاب‌ها در گذشته، خشک شده و دوباره به حالت طبیعی بازگشته‌اند، اما در آن زمان عوامل طبیعی عامل خشکی و پر آبی بوده، اما در دوره ما عمدتا دلایل این خشکی‌ها عوامل انسانی است.

سلیمانی در مورد این عوامل انسانی توضیح داد: عوامل انسانی خشکی تالاب‌ها را می‌توان در عبارت توسعه ناپایدار در حوضه آبریز تالاب‌ها خلاصه کرد. تالاب‌ها معمولا در پایین دست حوضه‌های آبریز قرار دارند و زمانی که در بالادست حوضه آبریز، توسعه بخش کشاورزی، صنعت و یا طرح‌های استحصال منابع آب بدون توجه به رعایت حق‌آبه محیط‌زیستی پایین دست، رخ دهد؛ ما شاهد ایجاد شرایط ناگوار برای تالاب‌ها هستیم.

وی ادامه داد: البته این عوامل برای هر تالاب متفاوت است، به طور مثال در گاوخونی، هم عوامل بخش کشاورزی و هم بخش صنعت، حق‌آبه این تالاب را از آن می‌گیرند و یا در مورد دریاچه ارومیه بخش کشاورزی موجب بروز مشکلات شده است، اما در همه آنها شاهدیم که عدم مدیریت صحیح حوضه آبریز و منابع آبی آنها پایین دست خود را متاثر می‌کند.

وی در پاسخ به اینکه آیا تالابی در کشور وجود دارد که دیگر امیدی به احیا آن نباشد؛ گفت: 84 تالاب با اهمیت بین‌المللی در کشور وجود دارد و از این تعداد هیچ تالابی نیست که امیدی به احیای آن نباشد، اما ممکن است تالاب‌های محلی وجود داشته باشد که در گذشته خشک شده و به اراضی کشاورزی تغییر کاربری داده باشند.

سلیمانی در ارتباط با استان‌هایی که بیشترین مواجهه با خشکی تالاب‌ها را دارند، توضیح داد: ما در همه کشور با مشکل عدم مدیریت درست منابع آبی مواجه‌ایم، اما برخی استان‌ها نمود جدی‌تری در این زمینه داشته‌اند، برای نمونه در سیستان و بلوچستان و مجموعه تالاب‌های بین‌المللی هامون، در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، دریاچه ارومیه و در استان فارس بسیاری از تالاب‌های ارزشمند در شرایط بحرانی به سر می‌برند، همچنین در استان اصفهان هم این مشکلات نمود زیادی دارد. به طور کلی هر استانی که بیشتر با مشکل عدم مدیریت درست آب روبروست، بحث مشکل تالاب‌ها نیز در آن بیشتر است.

مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در ارتباط با تالاب‌هایی که در الویت احیا قرار دارند، افزود: همه تالاب‌های کشور شرایط ویژه‌ای دارند و با توجه به اینکه هر کدام کارکرد خاص خود را دارد، باید به همه آنها توجه شود، اما ما در طرح حفاظت از تالاب‌ها 7 تالاب را در الویت قرار داده‌ایم که این تالاب‌ها عبارتند از؛ مجموعه تالاب‌های هامون در سیستان و بلوچستان، تالاب های آلا‌گل، آلماگل، آجی گل در استان گلستان، تالاب زریوار در کردستان، چغاخور در چهار محال و بختیاری، تالاب حله در استان بوشهر، تالاب حرای میناب در هرمزگان و تالاب میقان در استان مرکزی؛ البته تالاب‌های استان فارس نیز در شرایطی هستند که باید توجه بیشتری به آنها شود.

وی در پایان تصریح کرد: ما در طرح حفاظت از تالاب‌ها تلاش کردیم، این مساله را جا بیاندازیم که باید برای مواجهه باتالاب‌ها برنامه داشته باشیم و طبق برنامه پیش برویم و نکته دوم اینکه موضوع بهره‌برداری از تالاب‌ها فقط مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست نیست، بلکه بایستی کلیه ذی‌نفعان و دست اندرکاران در این امر مشارکت داشته باشند و ما تلاش کردیم که شرکت‌های آب منطقه‌ای، وزارت جهاد کشاورزی، سمنها حاشیه تالاب‌ها، استانداری‌ها و ... را درگیر فرایند حفاظت مدیریت و بهره‌برداری پایدار از تالاب‌ها کنیم و در این بین برای 12 تالاب نیز برنامه عملیاتی تدوین کرده‌ایم.