ایران‌بوم

سیاوش آریا در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به این‌که هفته‌ی گذشته از محوطه‌ی پاسارگاد و نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار دیدن کرده است، بیان کرد: متأسفانه نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار به‌تدریج در حال از بین رفتن و محو شدن است به‌طوری که حتا از نزدیک هم نمی‌توان اجزای آن را به‌درستی دید و توصیف کرد. همچنین در سمت چپ تصویر و کنار بال‌ها، سوارخ‌هایی که از قبل وجود داشت، بزرگ‌تر و نمایان‌تر شده‌اند و در فصل زمستان و زمان بارندگی‌ با یخ‌زدگی،‌ فشار و ترک بیشتری در آن ایجاد می‌شود.

او اظهار کرد: چند سال پیش نیز اعلام شده بود، تندیسی مشابه این اثر ساخته و نقش‌برجسته‌ی اصلی به موزه‌ی ملی ایران منتقل می‌شود تا به این ترتیب در برابر باد، باران و سرما و نیز دخالت انسان در امان بماند.

وی گفت: برخی دوست‌داران میراث فرهنگی می‌خواهند که دور این نقش‌برجسته، شیشه نصب شود. البته شیشه‌ای که استانداردهای لازم را برای این کار داشته باشد، زیرا شیشه‌ی معمولی به‌دلیل بازتاب خورشید،‌ سبب جذب نور و پوسیدگی زودتر اثر می‌شود، بویژه این‌که کارشناسان حتا فلاش دوربین عکاسی را هم برای بازمانده‌های آثار سنگی زیان‌آور می‌دانند.

در این‌باره، یک کارشناس مرمت آثار سنگی نیز توضیح داد: فرآیند تخریب آثار سنگی در 70 - 60 سال گذشته به‌دلیل صنعتی شدن جهان و افزایش گازهای ناشی از سوخت‌های فسیلی در جو زمین تسریع شده است. امروزه اگر عکس‌های وضعیت فعلی تعداد زیادی از آثار سنگی را با عکس‌های 50 سال قبل مقایسه کنیم متوجه می‌شویم فرآیند تخریب بسیار سریع‌ شده است.

علیرضا بهره‌مان گفت: حتا اگر آثاری را که یک یا دو هزار سال قدمت دارند، بررسی کنیم مشخص است که روند فرسایش و تخریب در این آثار از دوران اولیه تا 50 سال پیش، خیلی کمتر از 60 - 50 سال اخیر است، یعنی روند تخریب در 50 سال اخیر نسبت به دو هزار سال پیش از آن، خیلی بیشتر شده است.

او ادامه داد: درباره‌ی نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار نیز مقایسه‌ی عکس‌ها و طرح‌هایی که از آن موجود است، نشان می‌دهد این اثر فرآیند فرسایشی بالایی دارد. یکی از روش‌ها برای متوقف کردن این فرآیند و نجات اثر، حفاظت از آن در محل فعلی با انجام روش‌های مختلف حفاظتی است، ولی تجربه نشان داده است که این راهکار خیلی مطمئن نیست، زیرا مواد استحکام‌بخشی که استفاده می‌شوند راهکار قطعی نیستند. به همین دلیل شاید یکی از راه‌های قابل قبول این باشد که مولاژی از اثر تهیه شود و آن را در محوطه قرار دهیم. سپس اصل اثر را به موزه یا یک مکان امن انتقال دهیم تا شرایط حفاظتی بهتری داشته باشد .

به گفته‌ی بهره‌مان، این کار (تهیه‌ی مولاژ) در بسیاری از کشورهای اروپایی، بویژه ایتالیا انجام شده است و مجسمه‌های شهری به مکان‌های امن منتقل شده‌اند.

این کارشناس با اشاره به این‌که لیزر اسکنی که از نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار انجام شده است به معنی حفاظت نیست، اظهار کرد: ایجاد شرایط ایمن برای یک اثر در محل سایت به این کار منجر می‌شود که اثر را با امکان فنی بالا در یک پوشش حفاظتی شیشه‌یی قرار دهند. بنابراین شاید یکی از راهکارهای منطقی‌تر و آسان‌تر این باشد که انسان بالدار را جابه‌جا کنیم، آن هم پس از ساخت مولاژ با روش‌های مدرنی که برای ساخت آن وجود دارد.

او با تأکید بر منحصربه‌فرد بودن نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار که به کوروش بزرگ منسوب است و با دیگر نقش‌های پاسارگاد و تخت جمشید تفاوت دارد، اضافه کرد: حفظ شرایط موجود، تثبیت اثر به‌طور قطعی و در سایت، به دشواری ممکن است و نگهداری از آن نیز با هزینه‌ی کم امکان‌پذیر نیست.

به گزارش ایسنا، نقش‌برجسته‌ی انسان بالدار یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌های مجموعه‌ی پاسارگاد است که به‌دلیل فرسایش، به مراقبت بیشتری نیاز دارد. از حدود هفت سال پیش، کارشناسان تصمیم گرفتند این اثر را به موزه منتقل کنند و به جای آن، مولاژی قرار دهند، اما این اقدام تا کنون عملی نشده است. همچنین سال 1389 رییس وقت پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ساخت مجسمه‌ی سه‌بعدی انسان بالدار خبر داد.