ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ بم ... این صدا بود.گریه کردیم. کسی در ارگ بم نمرده بود. بم ... شهر بود. گریه کردیم برای دیوارها، برای خشت‌ها برای روح آدم‌هایی که زیر آوار ارگ مدفون شدند. ارگ داشت جان می داد. تنم لرزید. با اینکه سال‌ها از زلزله بم گذشته اما بم هنوز در ما زنده مانده است.

وقتی ارگ فرو ریخت، نه دروازه‌ای باقی ماند برای خوشامد مهمانانش نه دیواری که دردها به آن تکیه داده شود. باید از خروارها خاک و آوار بالا می‌رفتی تا واقعیت 2200 ساله ارگ در دستان مرگ را ببینی. حالا شهر معلوم است، همان شهری که فریاد‌ها زیر و بم‌اش را بلعیده و نگاهش به آسمان دوخته تا شاید، شاید... اما نه، شهر نه آن شهری است که تصاویر پیش از زلزله روایتگرش بودند.

ارگ را نمی‌توان فریب داد. حتی به زمان هم اعتمادی ندارد تا به‌دست آن سپرده شود. 12 ثانیه تنها زمانی بود که می‌توانست فریاد بم را پس از 2500 سال به صدا دربیاورد.

بزرگترین مجموعه خشتی و گلی جهان که پیش از زلزله نه اقدامی برای ثبت جهانی‌ آن شده بود نه برنامه‌ای برای استحکام بخشی آن، باید می‌مرد تا عزیز شود. چراکه پس از زلزله سال 1382 بود که کارشناسان ایرانی درصدد تهیه پرونده ثبتی آن به طور اضطراری برآمدند و در جریان بیست و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به طور هم‌زمان در فهرست میراث جهانی و فهرست میراث جهانی در خطر ثبت شود.

اینگونه شد تا در فاصله زلزله بم و ثبت ارگ و منظر فرهنگی شهر بم در فهرست میراث جهانی، گروهی از کارشناسان جهانی و بین‌المللی به یاری کارشناسان ایرانی آمدند و کسانی چون فرانچسکو باندارین، رئیس کمیته میراث جهانی، کوچیرو ماتسور، رئیس یونسکو، وزیر فرهنگ فرانسه، رئیس وقت ایکوموس و بسیاری دیگر از کارشناسان و مقامات فرهنگی جهان برای بررسی این اثر تاریخی به بم سفر کردند. برنامه‌های نجات بخشی ریخته شد تا پایه‌های ارگ مستحکم بمانند. زمان که مسکن تمام دردها است به ارگ هم داده شد و 8 سال گذشت.

بعد از آن همه آمد و رفت کارشناسان، نه تنها صدای بم که ناله‌های ریز و آرام هم به‌گوش نمی‌رسد. کالبد ارگ که به‌دست مرمتگران و هیات‌های کارشناسان سپرده شده بود ترمیم نشد و باقیمانده‌های مرگ هنوز در ارگ پرسه می‌زند. در‌حال‌حاضر مرمت این شهرتاریخی کند پیش می‌رود و اتمام آن‌را در شرایطی کاملا ایدئال و همراه با افزایش اعتبار بیش از 15 سال تخمین زده‌اند.

با این‌وجود بر اساس آنچه در رسانه‌ها آمده است، کارشناسان 15 سال را برای بازسازی کامل ارگ بم در نظر گرفتند. هرچند ویرانی هم جزو تاریخ یک اثر محسوب می‌شود اما مدیران وقت سازمان میراث فرهنگی و مسئولان استان کرمان اعتقاد داشتند که ارگ بم یک خاطره ملی است و همین دلیل را برای بازسازی کامل آن کافی دانستند.

کارشناسان ایرانی و خارجی چهار فصل به کاوش و ساماندهی ویرانه‌های آن پرداختند. برای مثال دانشگاهیان آلمانی در خانه سیستانی‌ها، دانشگاهیان میلان در «خانه میرزا‌ نعیمی»، کارشناسان وزارت میراث فرهنگی ایتالیا در برج یک ارگ و موسسه کراتر وابسته به دانشگاه گرنول فرانسه در دروازه دوم ارگ فعالیت مرمتی و حفاظتی خود را شروع کردند. حضور گسترده کارشناسان ژاپنی، آلمانی و ایتالیایی در کنار کارشناسان ایرانی این شهر باستانی را به بزرگ‌ترین کارگاه مرمت بین المللی تبدیل کرد و اعتبارهای بین المللی برای مرمت این بنای تاریخی اختصاص یافت و در آخرین مرحله نیز برج اصلی ارگ بم از سوی کارشناسان ایتالیایی به صورت کامل مرمت شد.

با توجه به لزوم مقاوم سازی این برج چند متر کوتاه‌تر از گذشته ساخته شد. اما با تغییر مدیران برنامه همانطور هم که مسئولان شهر می‌گویند بازسازی ارگ بم کند شد تا 15 سال زمانی مناسب برای بازسازی ارگ بم نباشد. در نهایت هم «مسعود علویان صدر» معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بازسازی نهایی ارگ بم را حداقل تا 20 سال دیگر اعلام کرد.

اما مسئله‌ای که همواره بسیار مورد توجه کارشناسان است وارد آمدن خدشه به حریم ارگ بم است. چنانچه کانکس نشینی که از همان روزهای اولیه بازسازی شهر بم، ارگ را تهدید می‌کرد احتمال خروج ارگ بم را از فهرست جهانی یونسکو به دلیل وجود پیامد و بحران‌های اجتماعی چنان تحت تاثیر قرار دارد ‌که کارشناسان یونسکو نسبت به ثبت آن دچار تردید شدند. درحال‌حاضر از ارگ ویرانه‌های فراموش‌شده‌ای باقیمانده که نیازمند بازسازی است. مرمت و بازسازی که طبق گفته کارشناسان اعتبار می‌طلبد. اعتباری که مدیران یا نداشته‌اند یا اینقدر کم دارند که ارگ را از اعتبار جهانی ساقط می‌کنند.

گزارش: مریم جلیلوند