ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار بخش میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محوطه‌ی تاریخی «معبد مهر ورجوی» در شش کیلومتری جنوب شهرستان مراغه در استان آذربایجان شرقی، در سال 1353 توسط «شادروان دکتر پرویز ورجاوند» - باستان‌شناس‌ - شناسایی و کروکی آن تهیه شد. این اثر شش سال بعد در 1356 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، اما از آن زمان به بعد، هیچ کاوش و بررسی شناسایی‌ای در این محوطه‌ی تاریخی انجام نشده است. فقط گفته می‌شود، در برخی قسمت‌های محوطه، خاک‌برداری غیرعلمی انجام شده، اقدامی که باعث بیرون آمدن بخش‌های دیگری از این محوطه مانند «چله خانه معبد» شده است.

بیشتر محققان، این بنای تاریخی را متعلق به دوره‌ی اشکانی و جایی‌ می‌دانند که آیین مهرپرستی در آن اجرا می‌شد. مردم مراغه این محوطه را با نام‌هایی مانند «امامزاده معصوم مراغه‌ای»، «خانقاه»، «اجاق» و «اولیا» نامیده‌اند و مناطقی مانند «معبد»، «قبرستان»، «اصطبل»، «چله خانه» و یک محوطه‌ی تاریخی دارد که به‌نظر می‌رسد قبرستانی مربوط به عصر آهن است.

یک باستان‌شناس این محوطه‌ی تاریخی را یکی از بزرگ‌ترین معابد صخره‌یی کشور دانست که نمونه‌ی مشابه آن را باید معبد صخره‌ای «داش کسن در زنجان» دانست و درباره‌ی وضعیت این بنای تاریخی به خبرنگار ایسنا گفت: در این محوطه، سنگ قبرهایی با نقوش متنوع مانند آیات قرانی وجود داشته است که متأسفانه به‌دلیل بی‌توجهی مسوولان در نگهداری، برخی از آن‌ها به سرقت رفته و بقیه نیز به‌شدت آسیب دیده‌اند.

سعید ستارنژاد با بیان این‌که در حال حاضر فقط چند سنگ قبر در محوطه باقی مانده که وضعیت نامطلوبی دارند، افزود: اداره‌ی میراث فرهنگی تا کنون هیچ اقدامی برای حفاظت از این آثار انجام نداده و بدنه‌ی گنبدها و معابد در محیط بیرونی در معرض غارت و آسیب‌اند.
وی ادامه داد: سنگ قبرهای معبد توسط مردم و عوامل مختلف، غارت و تخریب می‌شوند و اقدامی برای حفاظت از آن‌ها انجام نمی‌شود، حتی یک قبرستان متعلق عصرآهن نیز در چند کیلومتری این قبرستان صفوی قرار دارد که قاچاقچیان آثار تاریخی به آن آسیب زده‌اند.

او با اعتقاد به این‌که این اثر تاریخی به‌علت بی‌توجهی در حال نابودی است، اظهار کرد: در سال‌های 1388 و 1389، اداره‌ی میراث فرهنگی شهرستان مراغه اقدام به پی‌ریزی چند پایه‌ستون بتنی کرد تا از این بنای تاریخی حفاظت کند؛ اما متأسفانه به‌دلیل رعایت نکردن موارد مهندسی و مرمتی، این ستون‌ها آسیب شدیدی به بنا زدند، حتی یک کتیبه‌ی قرآنی از بدنه‌ی بنا افتاد و سقف آن به‌شدت آسیب دید.

وی با بیان این‌که اداره‌ی میراث فرهنگی با این اقدام نه‌تنها به حفظ این اثر تاریخی کمکی نکرد، بلکه زمینه را برای تخریب هرچه سریع‌تر بنا فراهم کرد، افزود: از مدتی پیش، جاده‌ای از نزدیکی بنا عبور می‌کند که ماشین‌ها و مردم از آن استفاده می‌کنند.

این فعال حوزه‌ی میراث فرهنگی زباله‌های رهاشده در این محوطه‌ی تاریخی را یکی دیگر از عواملی دانست که به بنا آسیب زیادی وارد کرده است و ادامه داد: وضعیت بد نظافت در این محوطه به‌گونه‌ای است که گردشگران پس از دیدن محوطه، به‌شدت گله‌مند می‌شوند، چون محوطه بدون نظافت است و بیشتر حیوانات غیراهلی در آن لانه کرده و باعث تغیر شکل محوطه شده‌اند.

وی با اشاره به بررسی‌هایی که در مناطق تاریخی شهرستان مراغه داشته است، افزود: حدود 20 محوطه با فرم معماری صخره‌یی در شهرستان مراغه وجود دارند که متأسفانه بیشتر آن‌ها در وضعیت مطلوبی نیستند و هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده‌اند. این در حالی است که معماری صخره‌یی در مطالعات تاریخی و هنر، اهمیت زیادی دارد.

ستارنژاد با اشاره به حضور دو باستان‌شناس (فریدون بیگلری و رضا غفاری) از سال 1374 در روستای ورجوی که باعث کشف ابزارهایی از دوره‌ی پارینه‌سنگی شد، توضیح داد: آن ابزارها در ایران، فقط در چهار منطقه‌ی خراسان (منطقه‌ی کشف‌رود)، سیستان و بلوچستان (لادیز)، آذربایجان شرقی (مراغه) و غرب کشور (کرمانشاه) پیدا می‌شوند. امروز این بنا به حال خود رها شده و هیچ کاری برای حفاظت و مرمت بنا نشده است.