ایران‌بوم

خبرنگار اطلاعات: آباده دیاری است کهن در شمال فارس که در فاصله 280 کیلومتری شیراز، 200 کیلومتری اصفهان و 190 کیلومتری یزد قرار دارد. از شمال به استان اصفهان، جنوب به شهرستان خرمبید، از شرق به شهرستان ابرکوه و از غرب به اقلید و سمیرم متصل است.

در دوره صفویه و زندیه با حضور شاه اسماعیل سوم در شهر آباده این شهرستان در مسیر جدیدی از پیدایش ویژگی‌های شهرنشینی قرار گرفت و اولین ساخت و سازها با جلوه گاه‌های یک شهر شرقی در آباده ایجاد شد.

مشخصات جغرافیایی

شهرستان آباده با وسعت 7500 کیلومتر مربع با ارتفاع 2030 متر از سطح دریا در ضلع شمالی استان فارس قرار دارد. شهرستان آباده دارای یک بخش مرکزی و 5 شهر (آباده، ایزدخواست، صغاد، بهمن، سورمق) و دو دهستان و 15 روستا است. استقرار در مجاورت جاده سراسری جنوب به مرکز کشور، راه‌آهن اصفهان ـ شیراز، جاده جدید طریق‌الرضا(ع) وجود فرودگاه در حال احداث، مرکزیت خدمات‌رسانی ناحیه شمال فارس، واقع شدن در چهارراه استان‌های فارس، کهگیلویه و بویراحمد، یزد و اصفهان موقعیت ویژه‌ای را برای شهرستان فراهم کرده است. این شهر بار متوسط بارندگی سالانه 140 میلی‌متر، حداقل و حداکثر درجه حرارت 17 ـ تا 37+، جمعیت شهری 94 هزار و 540 نفر، جمعیت روستایی 9763 نفر، جمعیت کل شهرستان 110 هزار نفر را در خوب جا داده است.

فرهنگ و آموزش

تعداد مراکز آموزش عالی آن 5 واحد شامل دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور، آموزشکده فنی، مرکز علمی کاربردی، مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی است و دانشگاه دولتی در حال تأسیس است. شمار دانشجویان در آباده 8433 نفر تعداد مراکز آموزشی ابتدایی 60 واحد،‌ راهنمایی 37 واحد، متوسطه 41 واحد، پیش دانشگاهی 17 واحد و شمار دانش‌آموزان در مجموع 18227 نفر است. تعداد حوزه علمیه، 3 حوزه (حوزه علمیه امام صادق(ع)، اثنی عشریه و حوزه علمیه خواهران) شمار طلاب علوم دینی، 300 نفر، تعداد مساجد 56 و تعداد حسینیه‌‌ها، 56 است. آباده همچنین دارای 4 امامزاده و 319 موقوفه با 668 رقبه است که مساحت کل موقوفات آن بالغ بر 218 هزارمترمربع است. تعداد شهدا، 400 نفر، جانبازان، 1031 و شمار آزادگان، 47 نفر است و تعداد کتابخانه‌های عمومی، 8 کتابخانه، تعداد سینما 1، تعداد سالن‌های ورزشی، 15 سالن و دارای 2 هتل یک مهمانسرا و 2 مسافرخانه است.

منبت‌کاری آباده

یکی از صنایع دستی منحصر به فرد در این شهرستان منبت‌کاری است که شهرت جهانی دارد. ملکی و گیوه‌های آباده نیز در نهایت ظرافت، استحکام و دقت، تهیه شده و در نوع خود بی‌نظیر هستند و در موزه‌های جهان، به عنوان بهترین اثرهای هنری نگهداری می‌شود. منبت‌کاری‌های کاخ مرمر، به دستِ هنرمندان آباده‌ای، همچون استاد احمد امامی ساخته و پرداخته شده است. خاتم، خراطی گیوه‌دوزی، قالی‌بافی، پارچه بافی پنبه‌ای، جاجیم‌بافی و گلیم بافی نیز در شهرستان آباده رواج دارد.

سوغات معروف آباده سفیدآب یا روشور است که نوعی لایه‌بردار طبیعی پوست محسوب می‌شود که برپایه چربی حیوانی و به طور سنتی در ایران معمولاً به شکل قرص‌های سفید رنگ هنگام استحمام از آن استفاده می‌شود.

* جاذبه‌های تاریخی و باستانی

قلعه ایزدخواست

نخستین اثر تاریخی که هنگام ورود به استان فارس از سوی اصفهان می‌توان دید. ویرانه‌های قلعه قدیمی ایزدخواست است که شباهت زیادی به ارگ بم کرمان دارد. این قلعه بر فراز صخره بزرگی قرار دارد و داخل آن خانه‌های بسیار کوچک با کوچه‌های بسیار تنگ و باریک دیده می‌شود. این بنای تاریخی متعلق به دوران ساسانی است.

کاروانسرای ایزدخواست

این کاروانسرا در جنوب شهر ایزدخواست و در نزدیکی قلعه ایزدخواست قرار دارد و در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است. بنا شامل یک حیاط مربع شکل در وسط و تعدادی حجره و اتاق در اطراف است. این کاروانسرا با مساحتی حدود 4000 مترمربع، از نظر معماری و زیبایی و استحکام بخشی و همچنین وسعت، یکی از کاروانسراهای نمونه در نوع خود است. این بنا در سال‌های اخیر نیز توسط میراث فرهنگی فارس مورد مرمت قرار گرفته است.

عمارت کلاه‌فرنگی

این عمارت بسیار زیبا که از آثار دوران قاجاریه است دارای نقشه تقریباً دایره‌ای بوده که در میان باغچه‌ای کوچک واقع شده است. این عمارت یک طبقه با وسعتی حدود 20 متر‌مربع، دارای چهار در ورودی و پنجره‌های بلند بوده و بر روی سکویی به ارتفاع 80 سانتی‌متر قرار دارد.

تیمچه صرافیان

این بنای آجری از دوران قاجاریه بوده و در بازار ـ قدیمی آباده قرار دارد. این بنای دو طبقه در چهارسو دارای عمارت و دارای حیاطی مستطیل شکل در وسط است. تیمچه صرافیان دارای 36 حجره است که حجره‌های طبقه پایین مغازه و در طبقه بالا به عنوان مهمانپذیر مورد استفاده بوده است. در ورودی تیمچه از جنس چوب است که حاشیه و چارچوب آن به طرز زیبایی منبت‌کاری شده و طاق ورودی آن نیز در دو طرف دارای مقرنس‌های زیبای گچی است. این بنای منحصر به فرد در سال های اخیر به طور مستمر توسط میراث‌فرهنگی فارس مورد مرمت قرار گرفته و قرار است به بازارچه صنایع دستی تغییر کاربری یابد.

قصر بهرام گور

در سمت راست مسیر شیراز به آباده در بخش سورمق مجموعه‌ای شبیه به یک تپه خاکی دیده می‌‌شود که به قصر بهرام گور مشهور است این بنا که هم اکنون فروریخته دارای آثار دیوارهایی با خشت‌هایی مکعبی است.

سد ساسانی ایزدخواست

این سد به دلیل پیشینه زیاد، به نخستین سد قوسی جهان شهره است و در دوران ساسانیان بر روی رودخانه ایزدخواست بنا شده است.

کاروانسرای جان خوره

نقشه این کاروانسرا هشت ضلعی است و یکی از سه نمونه کاروانسرای منحصر به فرد ایران به شمار می‌رود. مصالح آن از سنگ، گل و گچ است این کاروانسرا در فاصله 60 کیلومتری جاده آباده ـ شیراز قرار دارد.

سایر جاذبه‌های دیدنی آباده

باغات فیروزی، شور چشمه و شیرین چشمه، پارک جنگلی شهید فرهمندو تفرجگاه روستای بیدک

از دیگر جاذبه‌های گردشگری شهرستان آباده است.

صنایع دستی

یکی از صنایع دستی منحصر به فرد در این شهرستان، منبت‌کاری است که شهرت جهانی دارد. ملکی و گیوه‌های آباده نیز در نهایت ظرافت و استحکام تهیه می‌شود و در نوع خود بی‌نظیر است. خاتم، خراطی و قالی نیز از دیگر صنایع دستی آباده است.

امامزاده سیدعلی(ع) معروف به گل سرخ از نوادگان امام موسی‌کاظم (ع) است که از مدینه به قصد دیدار امام علی‌بن‌موسی‌الرضالمرتضی (ع) به سمت خراسان حرکت می‌کند اما در مسیر راه در ایزدخواست توسط مأموران حکومت عباسی دستگیر می‌شود و به شهادت می‌رسد.

ساختمان امامزاده در وسط قبرستان و نزدیک لبه غربی دره واقع شده در قدیم به صورت سردابی بوده که بعد از چند قرن ساختمان گنبد آن به دستور سلطان محمدخدابنده ساخته می‌شود. ساختمان قدیمی این امامزاده به علت فرسودگی بسیار زیاد و همچنین سیل جمعیت زائر و مسافر و عدم تناسب با شرایط موجود اردیبهشت امسال تخریب و عملیات عمرانی طرح جامع آن با هزینه 3 میلیارد تومان توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در حال بازسازی و توسعه است و پیش‌بینی می‌شود ساختمان اصلی، زائرسرا تا نیمه اول سال 1393 به بهره‌برداری برسد. روستای شورجستان در 35 کیلومتری مسیر اصلی آباده ـ اصفهان قرار دارد.

نسب امامزاده سیدمحمد(ع) شورچستان به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد. ساختمان قدیمی این بقعه مربوط به دوران صفویه بود که ضریح چوبی و منبت‌کاری شده ای به طرز زیبایی بر روی آن نهاده بودند. اما از اوایل دهه 1380 به دلیل محدودیت فضای بقعه و همچنین فرسودگی بسیار بالای آن به همت اداره اوقاف هیات امناء و خیرین طرح جامع بازسازی و ساخت امامزاده آغاز شد و هم اکنون سفت‌کاری ساختمان اصلی بقعه به اتمام رسیده است و عملیات رواق‌کشی این امامزاده جلیل‌القدر در دست اقدام است. وجود امکانات رفاهی مناسب چون زائرسرا، سرویس‌های بهداشتی مناسب، نزدیکی به راه اصلی، از مهمترین دلایل حضور هزاران زائر وگردشگر در طول سال برای بهره‌مند شدن از این فضای روحانی است.

امامزاده ابراهیم (ع) مشهور به شهدا(ع) از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی(ع) در 6 کیلومتری جنوب‌غرب صفاشهر حدفاصل شهر خرمی به روستای دیدنی و گردشگری قصریعقوب قرار دارد، بنای تاریخی و زیبای این بقعه را مربوط به آثار حکومت آق قوینلو یا از بناهای سلطنت امیر تیمور در فارس و مربوط به قرن نهم هجری می‌دانند.شهرستان آباده دارای 11 بقعه متبرکه 5 مسجد بین راهی و 304 موقوفه با 650 رقبه است که در این میان موقوفه آقا عبدالله بزرگترین آنها محسوب می‌‌شود.