زیست بوم
گیاهان دارویی - سداب
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 15 آبان 1391 06:29
- بازدید: 5220
برگرفته از روزنامه اطلاعات
گیاهی علفی پایا به ارتفاع 30 تا 80 سانتی متر فاد کرک و دارای قاعده چوبی است. برگ‌هایی نسبتاً ضخیم، گوشت دار و به دو صورت ساده (در قسمت‌های انتهایی ساقه) و منقسم به قطعات متعدد در قسمت‌های پائین گیاه دارد. ساقه و برگ‌های آن دارای رنگ سبز مات، مایل به آبی یا مایل به زرد و گل‌های آن نر ـ ماده و زرد رنگ است.گل‌های مرکز گل آذین آن مرکب از قطعات 5 تایی ولی گل‌های کناری، شامل قطعات 4 تایی است. در هر گل آن 8 تا 10 پرچم دیده می‌شود که در آغاز در گودی گلبرگ‌ها جای دارند، ولی بعداً به سمت مادگی حرکت می‌کند و دانه‌های گرده روی آن می‌ریزند. میوه کپسولی و شامل دانه‌هایی به رنگ مایل به قهوه‌ای است. دارای چند خانه و در سطح کپسول‌ها برجستگی‌های دایره‌ای شکلی دیده می‌شود. بذرها لوبیایی شکل به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه هستند و وزن هزار دانه‌اش 5/2 گرم است. در گیلان به سیاب مشهور است.بومی نواحی جنوبی مدیترانه است. به هوای گرم و تابش آفتاب زیاد و آبیاری منظم نیازمند است. خاک‌های شنی دارای کربنات کلسیم را می‌پسندد. PH خاک برای این گیاه 5/5 تا 5/8 مناسب است. سداب در طول رویش نیاز به هوای گرم و تابش آفتاب دارد. هوای سرد آب فراوان و سایه از سرعت رشد آن می‌کاهند. درجه حرارت مناسب برای رویش بذر 12 تا 15 درجه سانتی گراد است. دمای زیاد و نور کافی برای کشت سداب مناسب است و تاثیر مثبت در مقدار مواد موثره آن دارد. از این رو بهتر است این گیاه در دامنه‌های جنوبی تپه‌ها کشت شود. عناصر و مواد غذایی مناسب و وجود ترکیبات کلسیم در خاک و همچنین آبیاری منظم نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد (اعم از پیکر رویشی و مواد موثره) دارد. سداب 6-5 سال عمر دارد لذا باید مکانی را برای کشت انتخاب کرد که بتواند نیازهای گیاه در این مدت رفع کند.
چون سداب گیاهی چند ساله است، قبل از کاشت باید زمین را آماده کرد. در فصل پائیز 15 تا 20 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه می‌کنند و زمین را شخم متوسطی می‌زنند. مقدار کود شیمیایی لازم برای سداب 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 40 تا 50 کیلو گرم درهکتار اکسید پتاس است. کودها را پس از تسطیح زمین بر سطح خاک پاشیده و با دیسک تا عمق 15 تا 20 سانتی متر مخلوط می‌کنند. از سال دوم در فصل پائیز 30 تا 40 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 20 تا 35 کیلوگرم در هکتار اکسید تپاس و اوایل بهار قبل از اینکه شاخه‌های جدید ظاهر شوند 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه می‌شود. هر سال پس از نخستین برداشت با توجه به شرایط خاک و مواد و عناصر غذایی آن مقداری کود ازت به زمین داده می‌شود. کنترل علف‌های هرز قبل از کاشت و نیز برای تهیه بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد. زمان مناسب برای کشت مستقیم سداب اواخر زمستان است. فاصله ردیف‌ها از یکدیگر 40 سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین 4 تا 5 کیلوگرم بذر نیاز است. در کاشت غیر مستقیم اواخر فروردین تا اوایل خرداد بذر را در خزانه هوای آزاد در ردیف‌هایی با فاصله 25 تا 35 سانتی متر می‌کارند. چون گیاهی مقاوم است، کمتر به بیماری‌های باکتریایی و غیره مبتلا می‌شود و فقط توصیه در مورد عملیات داشت این گیاه این است که در سال اول رویش، وجین علف علف‌های هرز به خوبی صورت گیرد. برداشت از سال دوم صورت می‌گیرد. 2 تا 3 مرتبه در سال می‌توان برداشت کرد. بهترین زمان برداشت در هنگام گلدهی است که دارای حداکثر مواد موثره است. به دلیل آلکالوئیدهای سمّی موجود در این گیاه، در هنگام برداشت باید از ماسک و دستکش استفاده کرد. عملکرد اندام خشک سداب، 5/3 تا 4 تن در هکتار است.
این گیاه دارای خاصیت کاهش فشارخون، التیام‌دهنده زخم‌ها، درمان گزش مار و غیره است و داروهایی با نام‌های روتوزید، روتاسکوربین و روتوفیلین از این گیاه فرموله شده است. در ضمن از این گیاه به عنوان حشره‌کش هم استفاده می‌شود.
