یادمان

آب انبار شش بادگیری یزد

نیکو گرشاسبی‌نیا

آب انبار نوعی مخزن آب سرپوشیده بوده که غالباً پایین‌تر از سطح زمین ساخته می‌شد تا آب مصرفی مردم از طریق قناتها و رودخانه‌ها بدان جاری و برای استفاده مردم ذخیره شود. آب انبارها از بناهای اصیل ایرانی به شمار می‌روند که تقریباً در اکثر شهرهای ایران پراکنده شده‌اند. کهن‌ترین آب انبارها در کاشان، قزوین، سمنان و یزد ساخته شده است. بعضی از آب انبارها خصوصی و برخی دیگر عمومی بودند. آب انبارهای خصوصی در زیر خانه‌هایی خاص ساخته می‌شد تا آب مصرفی ساکنان آن خانه را تأمین کند. آب انبارهای عمومی بناهای بزرگتری بود که در شهرها، روستاها و حتی میان راهها حفاری و ساخته می شد تا آب مصرفی مردم آن ناحیه و مسافران را تأمین کند. اغلب آب انبارها در داشتن چهار عنصر مشترک بودند. خزینه، گنبد، پاشیر و بادگیر.

هر کدام از این چهار عنصر در حفظ و نگهداری آب نقشی بر عهده داشتند. خزینه‌ها را به خاطر تسلط آب و پایین ماندن دمای آب در دل زمین حفر می‌کردند. گنبد به شکل نیمکره بر روی فضای خزینه ساخته می شد تا از آلودگی آب جلوگیری کند. پاشیر شامل راهرویی پلکانی بود که برای برداشتن آب تعبیه شده و بادگیرها برای خنک نگهداشتن و هدایت هوای خنک به داخل خزینه ساخته می شدند. تعداد پاشیرها و بادگیرها در آب انبارهای مختلف متفاوت است. مثلاً آب انبار مریم آباد دارای یک بادگیر و آب انبار شش بادگیری دارای شش بادگیر است. در شهر یزد بیش از صد آب انبار وجود دارد و آب انبار شش بادگیری یکی از این آثار به‌جای مانده از تاریخ کهن ایران است.

آب انبار شش بادگیری یکی از آب انبارهای مشهور شهر یزد است و در محله ای به همین نام ساخته شده است. این آب انبار بادگیرهایی رفیع و گنبدی تخم مرغی شکل دارد. این بنا شامل دو ورودی، دو پاشیر، دو پلکان است. بنا بر نوشته های درج شده بر لوح توصیف آن که بر سردر بنا قرار دارد، یکی از ورودی ها مخصوص مسلمانان و دیگری مخصوص زرتشتیان بوده است اما برخی وجود زرتشتیان را در این محل بعید دانسته و علت دو دهانه بودن آب انبار را شلوغی و جمعیت ساکنین منطقه می‌دانند. راه پله شامل دو قسمت است. قسمتی از آن شامل پلکانی سرباز است. پس از گذر از پاگردی آجری، پلکان سرپوشیده بنا تا پاشیر آغاز می گردد. این مکان ابتدا شامل سه بادگیر بوده و بعدها به هنگام مرمت، سه بادگیر دیگر به آن الحاق گشته است. در سالهای اخیر،بر قسمت جنوبی بنا حسینیه بنی فاطمه (س) نیز ساخته شده است. که شوربختانه داربست‌های فلزی این حسینیه منظر بنای تاریخی رادچار خدشه کرده است. متاسفانه اولین چیزی که به ذهن بیننده می آید نامناسب بودن مکان حسینیه است. با داشتن این همه مکان جهت ساختن تکیه و حسینیه چه ضرورتی دارد که میله ها و داربست های حسینیه را در منطقه استحفاظی بناهای تاریخی قرار دهیم؟ آیا زمان آن نرسیده که نسبت به آنچه که متعلق به تمام ایرانی ها است، احساس مسئولیت کنیم؟
گفتنی است بنای باشکوه شش بادگیری به سال 1357 در فهرست میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

• < قبلی
• بعدی >