صنایع دستی
نظری به رشته‌های صنایع دستی استان بوشهر
- صنايع دستي
- نمایش از جمعه, 30 دی 1390 19:29
- بازدید: 5016
برگرفته از میراث آریا
مردم استان بوشهر با تاثیر گرفتن از شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی و کوتاه بودن فصل کشاورزی، بـا استفاده از منـابع و مـواد اولـیـه مـوجـود در مـنـطقـه مـانـنـد پـشم و مـوی دام‌هـای اهلی، برگ و الیاف درخت خرما، گیاهان خودرو در مناطق باتلاقی، صدف و گوشواره‌های دریایی، به تولید کالاهایی از قبیل قالی، قالیچه، گلیم، گبه، عبا، گیوه، گرگور، چـادرشب، سـفـال، صنایع دستی دریــایی، کالاهای حصیـری و سوزن‌دوزی می‌پردازند تا علاوه بر به کارگیری آن‌ها برای رفع نیازهای زندگی خود بخشی از آن‌ها را نیز در بازار به فروش برسانند.
در حال حاضر قریب به 40 هزار صنعتگر صنایع دستی در استان بوشهر مشغول به فعالیت‌اند که تعداد زیادی از آنان را زنان و دختران ساکن در مناطق روستایی تشکیل می‌دهند.
شاخص‌ترین رشته‌های فعالیت صنایع دستی استان بوشهر گبه، گلیم و عبا است که علاوه بر فروش چشمگیر در بازارهای داخلی سهم درخور توجهی از فروش محصولات صنایع دستی در بازارهای خارجی را به خود اختصاص داده است.
در صورت رونق بازار، امکان تولید سالانه 120هزار متر مربع گلیم و گبه به ارزش تقریبی 5/7 میلیون دلار توسط صنعتگران بوشهری در این بخش وجود دارد.
رشته‌های صنایع دستی بومی استان بوشهر گبه‌بافی، گلیم‌بافی، عبابافی، حصیربافی، سفالگری، گرگوربافی، کنده‌کاری روی چوب، صنایع دستی دریایی و گره‌چینی است.
رشته‌های صنایع دستی منسوخ شده استان بوشهر نیز شامل نمدمالی، چلنگری و گیوه‌بافی است که امروز کمتر کسی در این استان رغبتی به تولید آن‌ها دارد.
معرفی رشته‌های بومی صنایع دستی استان بوشهر
گبه
گبه برجسته‌ترین صنعت دستی و خانگی این استان است که تقریباً در اکثر نقاط روستایی و حتی در بعضی مناطق شهری رایج بوده و شغل اول یا دوم بسیاری از خانواده‌ها محسوب میشود.
رنگ زمینه گبه‌های بافته‌شده در مناطق مختلف بوشهر اغلب سفید، شیری، و قهوه‌ای است و نقوشی به رنگ‌های مشکی و حنایی و قرمز بر آن‌ها نقش بسته است.
گبه‌بافان برای ایجاد نقوش روی محصولات خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی‌کنند و به طور ذهنی به این کار می‌پردازند و بیشتر بافندگان یک یا چند طرح را در ذهن دارند و در بافت آن دارای مهارت‌اند.
مواد اولیه مورد استفاده در بافت گبه‌های سنتی غالباً از دامداران ساکن در همان مناطق خریداری می‌شوند و پس از شست‌وشو با رنگ طبیعی خود برای بافت گبه خودرنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در بعضی موارد نیز پشم مورد نیاز برای بافت گبه رنگی توسط تجار از سایر مناطق کشور تهیه میشود. رنگرزی این پشم‌ها به طور معمول با رنگ‌های گیاهی انجام میشود.
تـولیـدات گبـه در استـان بوشهر با توجه به سفارش خریداران در کشورهای اروپایی و با واسطه‌گری بخش خصوصی صورت می‌گرفته و زمـیـنـه آن‌هـا بیشتر به رنـگ گـل گـز، خـودرنـگ، آبـی، سبز و پرتقالی است.
تمام گبه‌های تولیدی در استان بوشهر دارای گونه‌ای نقش‌پردازی سنتی‌اند که این نقوش در طول سالیان روایتگر دغدغه‌های ذهن هنرمندان و محیط اطراف آنان بوده و به نوعی روایتگر طبیعت منطقه است. اشکال هندسی، پرندگان، حیوانات، انواع گل و درختان از جمله این نقوش‌اند.
روستاهای شول، کمالی، بهمنیاری، محمد صالحی، سرخره، ذکـریایی، بـامـنیر، مـال مـحمـود، خلیفه‌ای، عطیبه، دهداران، شاه فیروز، تنگ ارم، پرجونک، رود فاریاب، بوشکان، دهرود سفلی و علیا از جمله مراکز مهم تولید گبه به شمار می‌آیند.
گلیم
گلیم بعد از گبه شاخص‌ترین صنعت دستی و خانگی استان بوشهر است که در اوقات فراغت زنان و دختران خانه‌دار در مناطق روستایی بافته میشود.
گلیم بوشهر با نقوش متنوع هندسی، دارای رنگ‌های زیبا و شاد و از نظر اصالت هنری درخور تامل است.
پشم مورد استفاده در بافت گلیم با رنگ‌های گیاهی و به شیوه سنتی رنگرزی میشود.
نقش‌های بافته‌شده روی گلیم شامل حوض، دانه بیگی، آیینه گل، خراسانی، آقاجاری، تهرانی و چنگ است.
روستاهای طسوج، سرمک، حناشور، اژدرخواب، ممریز، سنا، درویشی، شنبه، چاهگاه و بن بید از توابع شهرستان دشتی مراکز مهم تولید گلیم در استان بوشهرند.
روستاهای تشان، دره‌بان، اسلام‌آباد، ریز و قلعه‌باغ از توابع شهرستان جم نیز در هنر گلیم‌بافی فعال‌اند.
عبابافی
عبا از جمله محصولات منحصر به فرد نساجی سنتی استان بوشهر است که با استفاده از پشم و کرک شتر و به شیوه سنتی تولید میشود.
عبای تولیدشده در استان به دلیل دوام و ثبات رنگ، بهترین و مرغوب‌ترین نوع عبای تولیدی در کشور است.
عبابافی کاری مشترک میان مردان و زنان است که مراحل بافت آن توسط مردان در کارگاه‌های عبابافی و توسط دستگاه بافت سنتی انجام میشود.
متاسفانه در طول سال‌های گذشته به دلیل عدم علاقه بانوان به فراگیری هنر نخ‌ریسی این هنر با آسیبی جدی مواجه شده بود که معاونت صنایع دستی استان بوشهر به منظور حفظ و احیای این رشته باارزش اقدام به تاسیس کارگاه‌های آموزشی با طراحی دستگاه‌های بافندگی جدید در روستای کردوان از توابع شهرستان دشتی کرد.
گرگور
گرگور یک محفظه فلزی است که از آن برای صید ماهی استفاده میشود و با سیم فلزی گالوانیزه و به شکل نیم‌کره بافته میشود.
ماهی‌ها پس از ورود به داخل گرگور معمولاً راهی برای خروج از آن ندارند و به صورت زنده و بدون آسیب صید می‌شوند. بافت گرگور توسط مردان صورت می‌گیرد و به دلیل رونق این شیوه از صید ماهی در طول نوار ساحلی استان از آن استفاده میشود .
صنایع دستی دریایی
صنایع دستی دریایی از رشته‌های خاص و بومی استان بوشهر است که همانند بسیاری دیگر از رشته‌های رایج در سطح استان در شرایط خاص آب و هوایی این منطقه شکل گرفته و طی دو دهه گذشته با استقبال نیز مواجه شده است.
محصولات تولیدشده در این رشته شامل قاب آیینه و جعبه دستمال کاغذی تزیین‌شده با صدف خام، تابلوهای تزیینی ساخته‌شده با صدف‌های برش‌خورده، عروسک‌ها و آویزهای تزیینی است که معمولاً قسمت اعظم تولیدات آن در بوشهر و استان‌های مجاور به فروش می‌رسد و بخشی از تولیدات نیز به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر میشود.
در دسترس بودن صدف در حاشیه شهرهای گناوه، بوشهر، کنگان و دیر این مناطق را به مراکز اصلی تولید کارگاهی صنایع دستی دریایی در سطح استان بدل کرده است.
حصیربافی
حصیربافی در استان بوشهر به دلیل فراوانی برگ و الیاف درخت خرما و گیاهان خودرو در مناطق باتلاقی و شوره‌زار از دیرباز رایج بوده است و تقریباً اکثر روستاییان به ویژه مردان در دوران فراغت از فعالیت‌های کشاورزی به آن اشتغال دارند.
فراوانی مواد اولیه مورد نیاز و کاربرد گسترده محصولات حصیری موجب افزایش بازدهی اقتصادی این حرفه و عمومیت آن شده است. مهم‌ترین محصول حصیری استان بوشهر که علاوه بر جنبه مصرفی از نظر اقتصادی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است نوعی فرش حصیری به نام تک است که معمولآً با 8 ساعت کار یک بافنده ماهر در ابعاد 200 در200 سانتی‌متر بافته میشود و بهترین وسیله برای پوشش سقف خانه‌های روستایی است.
