ناتو؛ پیمان تدافعی یا تهاجمی؟
برگرفته از روزنامه اطلاعات
ابوالقاسم ـ قاسم زاده
28 کشور عضو ناتو (سازمان نظامی آتلانتیک شمالی) برای نشست سالانه این سازمان در شیکاگو آمریکا حضور یافتند. دستور کار این نشست دو محور اصلی دارد. آینده ناتو و تأمین بودجه عظیم آن ازسوی کشورهای عضو و دوم موضوع افغانستان و چگونگی پایان مأموریت ناتو در این کشور تا سال 2014 میلادی.
تظاهرات مردمی در شیکاگو که خواهان انحلال ناتو شده‌اند، توجه رسانه‌های خبری را به خود جلب کرده است. مردم آمریکا به دولت خود اعتراض دارند که بیش از 80 درصد بودجه این سازمان نظامی از مالیات آنها تأمین می‌شود و بیشترین نیروی نظامی را آمریکا در ناتو دارد. آمریکایی‌ها می‌گویند ناتو از جامعه آمریکا، هم مال می‌گیرد هم جان. بودجه و هزینه‌های مالی ناتو از مالیات عمومی مردم آمریکا به بهانه سازمان دفاعی برای آمریکا تأمین می‌شود. درحالی که علاوه بر ناتو مردم آمریکا وظیفه دارند بودجه عظیم ارتش آمریکا را نیز تأمین کنند. جان فرزندان خانواده‌های آمریکایی در ناتو گرفته می‌شود و از سربازان آمریکایی بیشترین کشته و زخمی در عملیات ناتو در افغانستان و در دیگر مناطق جهان برجای گذاشته می‌شود. کشورهای دیگر، به خصوص کشورهای غیراروپایی در ناتو حضور غیرفعال دارند و سهم آنها از جان باختن در این سازمان نظامی نسبت به آمریکا بسیار اندک است. آمریکایی‌ها دریافته‌اند که برای بقاء ناتو جان و مال می‌دهند. اعتراض‌های مردمی در شیکاگو حکایت از عصبانیت مردم آمریکا از چنین واقعیتی دارد.
دولت‌های اتحادیه اروپا با بهانه بحران مالی خواهان کاستن بودجه‌های اختصاصی خود در ناتو هستند. دولت‌های دیگر از شرق اروپا تا مناطق دیگر تنها نامی در عضویت در ناتو دارند و میدان را برای استقرار پایگاه‌های ناتو در کشور خود باز کرده‌اند. عملکرد ناتو در سال‌های اخیر مخالفت دو کشور قدرتمند چین و روسیه را برانگیخته است. این کشورها معتقدند ناتو بازوی نظامی آمریکا است و به جای تعریف دفاعی، تعریف تهاجمی گرفته است. آنها معتقدند ناتو علاوه بر سکانداری نظامی‌گری برای غرب (اروپا و آمریکا) سازمان اطلاعاتی شده است که قدرت نظامی خود را برای سیطره غرب به کار می‌گیرد.
آینده ناتو در تلاطم بحران اقتصادی در غرب دچار مشکل شده است. «اوباما» می‌خواهد همه کشورهای عضو سهمی از هزینه‌های آینده ناتو را تقبل کنند. مشکل این است که اولاً، دولت‌های اروپایی در بحران مالی غوطه‌ورند، ثانیاً چرخش از راست به چپ در اروپا تعریف جدیدی از ناتو را طلب می‌کند که نه تنها خواهان گسترش آن نیستند، بلکه مأموریت‌های آنها را محدودتر می‌سازد. با این همه دولت اوباما در نشست شیکاگو همچنان سازمان ناتو را در برابر دو قطب چین و روسیه حفاظت خواهد کرد تا در آینده همچنان قدرتمند باقی بماند.
آمریکا چتر نظامی‌گری ناتو را در آسیا باز کرده است و در خاورمیانه در حال تحول، بخش عمده مسئولیت نظامی و قدرت‌نمایی غرب را به حضور و عملکرد این سازمان محول کرده است. سازمان نظامی ناتو بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از یک پیمان محدود چند کشور اروپایی و آمریکا به سازمان گسترده‌ای مبدل شد. در جهان دو قطبی مسکو، پیمان ورشو را داشت که کشورهای وابسته در اروپای شرقی عضو آن بودند. در برابر پیمان ورشو، پیمان ناتو بود که با فرماندهی آمریکا کشورهای اروپای غربی از اعضاء آن بودند. پیمان ورشو منحل شد و پیمان ناتو به سازمان ناتو تغییر کرد که امروز 28 کشور جهان عضو آن هستند. عملیات نظامی ناتو در لیبی و بمباران‌های پی در پی در این کشور را اصلی‌ترین عامل سرنگونی قذافی می‌شمارند. پایگاه‌های نظامی این سازمان چنان گسترده شده است که در عمل ارتش‌های کشورهای عضو را در چتر فرماندهی خود گرفته است.
دستور کار دیگر در نشست ناتو در شیکاگو، موضوع افغانستان است. خروج کامل نیروهای ناتو از افغانستان تا سال 2014 میلادی، دو سال آینده و سپردن اداره امنیتی افغانستان به دولت این کشور، موضوع روز و مهم برای کشورهای عضو ناتو شده است.
کرزای اعلام کرده است برای این تغییر و پذیرش مسئولیت بعد از خروج کامل ناتو حداقل 4 میلیارد دلار بودجه می‌خواهد. اختصاص این بودجه برای کشورهای عضو، به خصوص برای دولت‌های اروپایی مشکل‌آفرین شده است. فعلاً آمریکا پرداخت یک میلیارد دلار آن را پذیرفته است و دولت آلمان نیز تا سقف نزدیک به همین مبلغ را وعده داده است. جمع‌آوری چنین بودجه‌ای از کشورهای عضو و قبول سهم پرداختی آن موضوع نشست ناتو در شیکاگو شده است. قرار بود که خروج نیروهای نظامی کشورها که در افغانستان مستقر هستند به تدریج و با برنامه‌ریزی مشخصی صورت پذیرد.
«اولاند» رئیس‌جمهور جدید فرانسه می‌خواهد نیروهای فرانسوی را تا پایان امسال (سال میلادی) یعنی تا هشت ماه دیگر از افغانستان خارج سازد. خروج فوری نیروهای فرانسه برای آمریکا و دیگر کشورها مشکل‌آفرین شده است. اوباما تلاش دارد تا رئیس‌جمهور جدید فرانسه را متقاعد کند که خروج نیروهایش را تابع برنامه زمان‌پذیر مورد توافق همه قرار دهد. اما «اولاند» همچنان بر خروج فوری نظامیان فرانسه از افغانستان اصرار دارد. «اوباما» می‌گوید ما افغانستان را تنها نخواهیم گذاشت و فرمانده ناتو در مصاحبه‌ای در شیکاگو اعلام کرد، حتی بعد از سال 2014، ناتو همچنان در کنار دولت افغانستان برای آموزش نظامی نیروهای افغان باقی خواهد ماند. در افغانستان این ترس وجود دارد که بعد از خروج نیروهای ناتو، کشور دوباره دچار آشوب و جنگ‌های داخلی گردد. افغانستان امروز دارای امنیتی نسبی ولی شکننده است. نشست شیکاگو برنامه‌ریزی تا سال 2014 برای افغانستان بعد از حضور ناتو را دنبال می‌کند.
این نشست دو روزه در آمریکا که در روزهای مبارزه انتخاباتی برای دور جدید ریاست جمهوری بسر می‌برد، بسیار حساس شده است. مخالفان اوباما از حزب جمهوریخواه و رقیب اصلی او، نشست شیکاگو را نقد کرده‌اند و مأموریت ناتو در افغانستان را شکست خورده می‌خوانند. نتایج نشست می‌تواند بر موقعیت «اوباما» نامزد حزب دمکرات برای یک دوره دیگر از ریاست جمهوری تأثیر بگذارد. اگر «اوباما» رئیس‌جمهور جدید فرانسه را متقاعد و همراه سازد، از این نشست پیروزی به دست خواهد آورد. ایران و افغانستان محوری‌ترین موضوع سیاست خارجی در دوره انتخابات جدید ریاست‌جمهوری آمریکا شده است.
