خبر
«ابوالحسن نجفی»، مترجم و زبان‌شناس برجسته ایرانی درگذشت
- خبر
- نمایش از جمعه, 02 بهمن 1394 17:51
برگرفته از تابناک
ابوالحسن نجفی در سن 86 سالگی درگذشت.ابوالحسن نجفی زبان‌شناس و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. مهم‌ترین بخش فعالیت‌های ادبی و علمی او در حوزه ترجمه متون ادبی، ویرایش، زبان‌شناسی و وزن شعر فارسی بود. او یکی از دقیق‌ترین دایره‌ها برای طبقه‌بندی وزن شعر فارسی را تدوین کرده که به دایره نجفی معروف است.
ساعت ۱۴:۴۰ امروز مردی روی یکی از تخت‌های بیمارستان مهر تهران جان به جان آفرین تسلیم کرد که سال‌های طولانی عمر خود را وقف زبان فارسی کرده بود و از این رهگذر در زنده و بالنده‌تر شدن آن تاثیر فراموش نشدنی داشت. اگرچه امروز مستقیم یا غیرمستقیم خیلی‌ها از محل تلاش‌های و پژوهش‌های او در تکلم و نگارش بهره می‌برند اما شاید بسیاری حتی یک بار هم نام بلندآوازه ابوالحسن نجفی را نشنیده باشند. دانشی مردی که بعدازظهر دومین روز بهمن سال ۹۴ در هشتا و شش سالگی رخ در نقاب خاک کشید اما دسترنجش در قالب کتاب‌های فراوانی جاودانه شد.
به گزارش تابناک، در تاریخ فرهنگ و هنر ایران بزرگانی هستند که حجم آثار و تالیفاتشان بیش از عمر مفیدی است که برای یک اندیشمند تصور می‌شود و بی‌شک ابوالحسن نجفی یکی از آنان است. نگاهی به کارنامه پژوهش‌ها و تالیفات و ترجمه‌های ابوالحسن نجفی بی‌شک این مسئله را مشخص می‌کند. یکی از بزرگترین مترجمان زبان فارسی که برخی از ترجمه‌های او مانند ترجمه رمان بزرگ «خانواده تیبو» را می‌توان حتی فراتر از یک رمان و به عنوان الگوی مناسبی برای فارسی نویسی درست و اصولی مطالعه کرد. بنیانگذار ویراستاری فنی در ایران که همه اسلوب‌ها و فنونی که اکنون به عنوان متد و روش در این حوزه جمع‌آوری شده حاصل تلاش‌های ایشان در انتشارات فرانکلین است. علاوه بر همه این‌ها می‌توان به ابداعات بی‌نظیر او در عروض فارسی اشاره کرد که انقلابی در این زمینه به حساب می‌امد و منشا بسیاری از اتفاقات و پژوهش‌های فراوان شد و حتی تحسین مدعیان سنتی آن زمان چون پرویز ناتل خانلری را هم در پی داشت همچنین او یکی از دقیق‌ترین دایره‌ها برای طبقه‌بندی وزن شعر فارسی را تدوین کرده که به دایره نجفی معروف است.
ضیا موحد یک بار بخشی از اقدامات و پژوهش‌های نجفی را چنین برشمرده بود:
اهمیّت و مقام انسان فرهنگی را باید در سهمی دانست که در پیشرفت فرهنگ مملکت خود داشته است، از خلاقیّت گرفته تا تعلیم و تبادل‌های فرهنگی و تشویق جوانان و راهنمایی‌های سازنده و میراثی که از خود به جا نهاده است. در مورد آقای نجفی به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنم، کوتاه:
۱. «فرهنگ فارسی عامیانه» آقای نجفی که طی بالغ بر بیست سال کار مداوم فراهم آورده‌اند، با اسلوب‌ترین و روشمندترین فرهنگی است که تاکنون در زبان فارسی در این موضوع داشته‌ایم؛
٢. ترجمه‌هایی که به‌قول زنده‌یاد محمد قاضی گل سرسبد ترجمه‌ها از فرانسه به فارسی است؛
٣. اولین پایه‌گذار ویرایش علمی و فنی در ایران. ویرایشگری در انتشارات فرانکلین، ادامه کار آقای نجفی در انتشارات نیل بود نه پایه‌گذاری آن؛
٤. پرورش‌دهنده نویسندگان فراوانی که بهرام صادقی و تقی مدرسی و هوشنگ گلشیری تنها مشهورترین آنها هستند؛
٥. معرف صادق و امین بسیاری از بهترین چهره‌های داستان‌نویسی فرانسه در ایران؛
٦. تألیف کتاب «مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن» که تاکنون بیش از ده چاپ از آن منتشر شده است؛
٧. تألیف کتاب «غلط ننویسیم» که حساب چاپ‌های آن از دست من در رفته، اما می‌دانم آقای نجفی برای ویرایش دوم آن مطالب فراوانی فراهم آورده‌اند که حجم کتاب را سه برابر می‌کند و به گفته ایشان کتابی می‌شود کاملا متفاوت؛ با تغییرهایی در مواضع قبلی آقای نجفی؛
٨. و از همه مهم‌تر کشف‌ها و ابداع‌های اوست در عروض فارسی. آقای نجفی عروض فارسی را بر پایه علمی تازه‌ای بنیاد نهاد و انقلابی در عروض فارسی پدید آورد که موضوع پژوهش‌های بدیع فراوان شد. متن این پژوهش‌ها را می‌توانید در مجموعه‌مقاله‌های آخرین سمینار عروض پیدا کنید.
ابوالحسن نجفی به سال ۱۳۰۶ شمسی در نجف عراق دیده به جهان گشود. او تنها عضو خانواده نجفی بود که در شهر نجف متولد شده بود چه اینکه پدرش برای تحصیل علوم دینی به عراق آمده بود و در حوزه نجف تحصیل می‌کرد. ابوالحسن نجفی کمی بعد با خانواده به ایران می‌آید و بعد از اخذ دیپلم ادبیات در اصفهان برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته زبان‌فرانسه مشغول به تحصیل شد. در دوران دانشگاه، از استادانی مثل پرویز ناتل خانلری تأثیر پذیرفت. او به دلایلی دو سال ترک تحصیل کرد و در سال ۱۳۳۲ با ارائه رساله‌ای به زبان فرانسه درباره صادق هدایت فارغ‌التحصیل شد.
در سال ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و تحصیلات خود را تا مقطع فوق‌لیسانس در رشته زبان‌شناسی در دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد. در دوران تحصیل، از کلاس‌های آندره مارتینه بهره برد و قرار بود رساله دکترای خود را نیز دربارهٔ «ساخت‌های حروف اضافه در زبان فرانسه» زیر نظر او بنویسد، اما به دلایلی در سال ۱۳۴۴ به ایران برگشت، البته با این هدف که به فرانسه بازگردد و کار رساله را ادامه دهد.
نجفی در جمع حلقه ادبی جنگ اصفهان
در بازگشت به ایران او به حلقه ادبی جنگ اصفهان پیوست و از شماره سوم مجله جنگ اصفهان با آن همکاری کرد. مجله‌ای که بعدها از دل آن نام‌های بزرگی چون بهرام صادقی، محمد حقوقی و هوشنگ گلشیری در آسمان ادبیات ایران درخشیدند. نجفی همچنین تا سال ۱۳۴۹ در گروه ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول بود. در مهرماه سال ۱۳۴۹، به تهران آمد و کار در مؤسسه فرانکلین را آغاز کرد. در همین حال، به عنوان استاد مدعو در گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران تدریس می‌کرد. از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷، در کار سرپرستی، تنظیم و ویرایش متون برای دانشگاه آزاد ایران شرکت داشت و در همین زمان کتاب مبانی زبان‌شناسی را تألیف کرد. ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۶۹ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و در سال ۱۳۸۳ مدیر گروه ادبیات تطبیقی شده است. انتشار شش ماه یک بارِ مجله ادبیات تطبیقی با مقالات، گزارش‌ها و نقدهایی در این حوزه، از فعالیت‌های این بخش است که زیر نظر ابوالحسن نجفی و با نظارت او انجام می‌شدند. پیش از ایشان، دکتر جواد حدیدی مدیریت بخش ادبیات تطبیقی را بر عهده داشت، و ابوالحسن نجفی در این بخش با ایشان همکاری می‌کرد.
آثار تالیفی او، «مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی»، «وظیفه ادبیات»، «غلط ننویسیم (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی)» و «فرهنگ فارسی عامیانه» است. نجفی همچنین ترجمه‌های متعددی دارد که این عنوان‌ها هستند: شازده کوچولو (آنتوان دو سنت اگزوپری)، «شیطان و خدا» (ژان پل سارتر)، گوشه‌نشینان آلتونا (ژان پل سارتر)، ضدخاطرات (آندره مالرو)، خانواده تیبو (روژه مارتن دوگار)، بیست و یک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، بچه‌های کوچک قرن (کریستیان روشفور)، شنبه و یکشنبه در کنار دریا (روبر مرل)، کالیگولا (آلبر کامو)، ادبیات چیست؟ (ژان پل سارتر)، استادکاران (آرتور آدامُف)، همان طور که بوده‌ایم (آرتور آدامُف)، پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند (رومن گاری)، ژان پل سارتر (هِنری پیر)، درباره نمایش (ژان پل سارتر)، نژاد و تاریخ (کلود لوی استروس)، نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیده داستان‌های کوتاه)، وعده‌گاه شیر بلفور (ژیل پرو)، عیش و نیستی (تیری مونیه) و گم‌گشته (ژیل پرو).
