ایران‌بوم

امروز بیستمین سالمرگ غلامحسین بنان، استاد موسیقی سنتی ایران است. در کارنامه هنری بنان، ۳۵۰ اثر به ثبت رسیده که در برنامه های موسیقی ایرانی، گل های جاویدان، گل های رنگارنگ، گل های صحرایی و گل های تازه اجرا شده است.

بنان به اجرای ترانه تمایل نداشت و بیشتر آوازخواندن را دوست داشت، اما به تشویق روح الله خالقی، کم کم به تصنیف و قطعات ضربی روی آورد. از آثار این خواننده محبوب ایرانی می توان به آتشین لاله، آتش جاودان، حالا چرا، از یاد رفته، اشک و آه، امید زندگانی، ای ایران، بهار دلنشین، بوی جوی مولیان، کاروان و گریه شمع اشاره کرد که برای ارتباط با آنان نیاز به دانستن نت ، سولفژ، هارمونی ، آکورد یا هرنوع دانش موسیقی نیست .

بنان در سال ۱۲۹۰ در خانواده ای هنرمند در تهران به دنیا آمد. مادرش - دختر محمد تقی رکن الدوله ، برادر ناصرالدین شاه - ارگ می نواخت. پدرش کریم خان بنان الدوله ، فرزند میرزاالله مستوفی از صدایی خوش برخوردار بود و خواهرش نیز نزد مرتضی نی داوود تار می نواخت .

خانه بنان محل آمد و شد هنرمندان مختلف بود و اولین کسی که به استعداد بنان پی برد، مرحوم مرتضی نی داوود بود و از بنان الدوله خواست تا اجازه دهد با غلامحسین موسیقی کار کند.بدین ترتیب غلامحسین از ۱۱ سالگی به فراگیری موسیقی پرداخت. بعدها فن تلفیق و طرز ادای شعر را از میرزا طاهر رسایی (ضیاءالذاکرین ) آموخت و مدتی هم از ناصر سیف کسب فیض کرد.این دو از روحانیون مطلع به موسیقی بودند که سهم به سزایی در رشد هنری بنان داشتند.صدای بنان بم ، کوتاه و دارای حالتی بود که برای ظرافت های آواز ایرانی بسیار مناسب است .

شادروان حسین ملاح در مورد کیفیت صدای بنان می نویسد:ازدیدگاه زیباشناسی ،صوت خوش بنان را می توان به خطی منحنی تشبیه کرد که عاری از هرگونه زاویه است و شنونده مطلقا زبری ، درشتی و عدم نرمش در آن حس نمی کند. زنده یاد روح الله خالقی می نویسد: صدای بنان بسیار لطیف ، شیرین ، زیبا وخوش آهنگ است . کوتاه می خواند، ولی در همین کوتاهی، ذوق و هنر بسیار نهفته است .

غلت ها وتحریرهای او چون رشته های مروارید غلتانی به هم پیوسته و مانند آب روان است .وی بنان را گوهر گرانبهای موسیقی ایران می داند و می افزاید: من ازصدای بنان مسحور می شوم؛ لذتی بی پایان می برم که فوق آن متصور نیست . تصور نمی کنم خواننده ای به ذوق ولطف و استعداد بنان در قدیم داشته باشیم و به این زودی ها هم پیدا کنیم .

بنان از سوی علینقی وزیری و عبدالعلی وزیری به خالقی معرفی شد و برای امتحان آواز به رادیو رفت و قطعه ای را در سه گاه با ویلن ابوالحسن صبا اجرا کرد که تسلطش مورد تأیید حاضران قرار گرفت .استاد بنان ، با راه اندازی انجمن موسیقی در سال ۱۳۲۳ و تأسیس هنرستان موسیقی در سال ۱۳۲۸ به فعالیت دراین دو مرکز پرداخت .

درسال های فعالیت حرفه ای، بیشتر به شیوه آواز ادیب خوانساری متمایل شد و در ردیف ، از استاد صبا تأثیر پذیرفت و سرانجام شیوه و روش خاصی برای خود ابداع کرد.مهارت در تلفیق شعر و موسیقی ، انتخاب دستگاه مناسب با شعر و قدرت در انتقال مفاهیم ، از ویژگی های بارز شیوه آواز استاد بنان بود.او هنگامی شعری را به تغنی می گرفت که تمامی معانی و دقایق آن را درک و آنگاه دستگاه مناسب با آن را انتخاب کرده ومی خواند، لذا تمامی حالات جمله از قبیل استفهام ، تمنا، اعتراض ، توصیف ، شکایت و غیره را به خوبی ادا می کرد.پس از شروع برنامه گلها در سال ۱۳۳۴ دومین برنامه با صدای بنان با غزل من مست و تو دیوانه ، ما را که برد خانه اجرا شد و از آن پس پای ثابت این گونه برنامه ها شد.

در سال ۱۳۳۶ در اثر تصادف اتومبیل چشم راست خود را از دست داد و از آن پس از عینک دودی استفاده می کرد.

شادروان غلامحسین بنان، ۲۸ سال بعد را با یک چشم به زندگی ادامه داد و سرانجام در هشتم اسفند ،۱۳۶۴ پس از یک دوره بیماری درگذشت. مزار وی در امامزاده طاهر کرج واقع است.