ایران‌بوم

این روزها در سایه‌سار سرد و بی‌مهر عصر ارتباطات و جهانی شدن، رسم و رسوم‌های گذشته‌های نه چندان دور بیش از هر چیز دیگری رنگ می‌بازد و از کیفیت، کمیت و نظم ساختاری آن کاسته می‌شود؛ سنت شب یلدا و یا به تعبیری شب چله نیز که یادآور و تداعی کننده صلح، صفا و صمیمیت در بین کانون خانواده‌های ایرانی است، امروز دستخوش این رنگ باختن‌ها شده و دیگر آن صلح، صفا و گرمی گذشته‌ها را ندارد.

JmksportShops , Chaussures, sacs et vêtements , Livraison Gratuite | Nike Dunk Low Pro SB 304292 - 102 White Black Trail End Brown Sneakers – Ietp - nike sb mogan mid 2 white laces for sale in ohio

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در دنیای رسانه‌ای سده بیست و یکم که به تعبیر "هربرت مارشال مک لوهان" کانادایی، رسانه‌ها نوعی احساس بیگانگی و ناشناخته بودن در مردم ایجاد می‌کنند، روابط سنتی و میان فردی انسان‌ها نیز دستخوش تغییرات شگرفی شده و به عنوان مثال می‌توان به رفت و آمدهای فامیلی و شب نشینی‌ها اشاره کرد که اکنون تا حدود زیادی به فراموشی سپرده شده‌اند.

امروزه از بدعهدی ایام روزگار که همه ما آدم‌ها تسلیم محض رسانه‌ها شده‌ایم و اوقات خودمان را بیش از هرچیز دیگری با رسانه‌ها سپری می‌کنیم؛ از حال آشنایان، دوستان و حتی همسایه‌های خود بی‌خبریم و یا به قولی، دیگر سال دوازده ماه هم راه خانه‌های همدیگر را بلد نیستیم.

این روزها آدم‌ها با وجود امکانات حمل و نقل سریع و در دسترس، به جای اینکه از نزدیک در کنار یکدیگر بنشیند و از حس و حال خودشان بگویند و یاد و خاطره‌های شیرین گذشته را برای یکدیگر بازگو کنند، با پدیده‌ای جهان شمول به نام تلفن همراه و یا شبکه‌های اجتماعی مجازی سر و کله می‌زنند که بعضا از این سرکله زدن چیزی که بتواند به زندگی آنها معنا ببخشد و برایشان آرامش خاطری را فراهم کند، عایدشان نمی‌شود؛ بلکه برعکس به تبع استفاده نادرست از همین فناوری‌ها، بعضا با کمبود و خلاءهای عاطفی و مشکلات فزاینده‌ای نیز مواجه می‌شوند.

نفس رسانه و تکنولوژی به خودی خود پدیده‌های مخربی نیستند، بلکه یکی از ضرورت‌های دوران کنونی محسوب می‌شوند که دیگر به عنوان لازمه زندگی اجتماعی بشر شناخته می‌شوند، اما در این جا نحوه استفاده و تاثیرپذیری ما از رسانه‌ها و فناوری‌ها مدنظر است که امروز اجتماع سنتی را در قبال جامعه مدرن دستخوش تغییر قرار داده است.

شب یلدا با هرعنوان و منظوری که نام‌گذاری شده باشد، جزئی از خرده فرهنگ‌های عمومی نظام اجتماعی ما است که در درون آن جلوه‌هایی از کنش اجتماعی افراد که مبتنی بر مهربانی، صلح، صفا و گرمی است را به خوبی می‌توان مشاهده کرد .

شب چله‌های قدیم بهتر بود

نوستالژی شب چله در جای جای ایران زمین برای هرایرانی تداعی کننده خاطرات شیرین و لذت بخشی است که با مهر و مهربانی درآمیخته و شاید به همین خاطر است که وقتی از یک پیرمرد سمیرمی درباره شب چله‌های قدیم سمیرم سوال کردم، با تمام وجود آهی کشید و گفت: آخ از قدیما!

مشهدی عبدالحسین افشاری که اکنون در آستانه 90 سالگی زندگی می‌کند، گفت: شب چله‌های قدیم سمیرم بهتر از حالا بود، چون آن زمان مهربانی و صمیمت‌ها نسبت به همدیگر بیشتر بود.

وی افزود: قدیما شب چله که می‌شد همه اقوام و همسایه‌ها به خانه بزرگترها می‌رفتند و دور کرسی می‌نشستند تا صاحب خانه آش کشک و یا آش شله را آماده کند و بر سفره روی کرسی بگذارد.

این پیرمرد سمیرمی که در سینه‌اش خاطرات تلخ و شیرنی از گذشته‌های دور سمیرم برای گفتن دارد، ادامه داد: آن زمان‌ها برق نبود که مردم از سر شب بنشینند پای تلویویون و سرگرم فیلم و نمایش بشوند، به همین خاطر بزرگتر آن جمع که میزبان مجلس هم بود اگر سواد خواندن داشت که شاهنامه می‌خواند و اگر نداشت شخص دیگری این کار را انجام می‌داد.

پیرمرد در حالی که دستانش را در هم می‌فشرد سرش را به پایین انداخت و بیان کرد: آن زمان‌های قدیم که تلفن و برق نبود، انگار مردم بیشتر از حال یکدیگر خبر داشتند تا در مقایسه به این دوره که همه نوع امکانات فراهم است.

این پیرمرد سمیرمی که اشک در چشمانش حلقه زده است و سرش را تکان می‌دهد، افزود: قدیمی‌ها ناکام از دنیا رفتند و عمرشان تمام با زحمت و سختی گذشت.

یلدا یعنی ولادت و تولد

یک روزنامه‌نگار و پژوهشگر سمیرمی درباره معنا و وجه تسمیه یلدا، گفت: واژه یلدا ریشه سریانی دارد و به معنای ولادت و تولد می‌باشد که منظور از تولد نیز ولادت خورشید مهر یا میترا است.

علی افشار سمیرمی در گفت‌وگو با ایسنای اصفهان، افزود: یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است، مردم روزگاران گذشته که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد بر اثر تجربه و گذشت زمان ملاحظه می‌کردند که در بعضی روزها و فصل‌ها، روزها بسیار بلند می‌شوند و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند، استفاده کنند.

وی با بیان اینکه این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند، گفت: تاریکی، نماینده اهریمن بود و چون در طولانی‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر می‌پاید، این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند.

وی ادامه داد: در این حال مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفت‌وگو به سر می‌آوردند و خوانی ویژه می‌گستردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگهداری شده بود و میوه‌های خشک را در سفره می‌نهادند.

این شاعر و نویسنده سمیرمی با بیان اینکه امروزه به واسطه تغییر و تحولات اساسی در شیوه زندگی و رواج مدرنیسم به جای سنت، بسیاری از سنت‌های باستانی از جمله شب یلدا دستخوش تخریب قرار گرفته است، گفت: پیوندهای فامیلی و خانوادگی بریده شده است و خانواده‌های کم جمعیت و اغلب به دور از اولیای خویش در کلان شهرها، آپارتمان‌ها و خانه‌های استیجاری زندگی می‌کنند.

افشاری افزود: رسانه‌های جمعی از جمله ماهواره، اینترنت و تلویزیون به اندازه کافی وقت و فرصت مردم را پرکرده‌اند، از سوی دیگر بلای تورم اجازه نمی‌دهد تا مردم مثل گذشته به خرید میوه‌های شب یلدا روی بیاورند.

این نویسنده تصریح کرد: در نتیجه تمام این عوامل و عوامل دیگر، بعید نیست که تا چند سال آینده رسم پسندیده نکوداشت شب یلدا به فراموشی سپرده شده و از آن جز نامی و یادی در تاریخ و تقویم نماند.

وی، با بیان اینکه اکنون ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که این شب را گرامی می‌دارند، اظهار کرد: در شهرستان سمیرم نیز مانند سایر مناطق ایران، مردم در گذشته دور هم گرد آتش افروخته و می‌نشسته‌اند و میوه و تنقلات که به اندازه امروز هم فراوان هم نبوده، را به همراه خشکبار و تنقلات می‌خوردند.

افشاری ادامه داد: جمع آنها با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر بانشاط‌تر می‌شد؛ هم‌چنان نیز در شب یلدا، پیرترها، قصه و ماجرای سال‌های قدیم را تعریف می‌کنند، به خصوص واقعه جنگ سمیرم در سال 1322 و به یغما رفتن اموال و دارایی‌های خودشان توسط عشایر که اکنون در بین مردم سمیرم به نام سال غارتی شناخته می‌شود.

این روزنامه‌نگار خاطرنشان کرد: شرح محرومیت‌ها و نارسایی‌های مختلف مردم در روزگاران گذشته نیز نقل محفل و تفال با دیوان حافظ نیز حسن ختام شب نشینی‌ها است، اما باید گفت که اکنون دیگر انار، هندوانه و آجیل جزو مهم‌ترین ملزومات شب یلدا شده‌اند.

به گزارش ایسنا، هنوز هم در سمیرم آن هم در هنگامه‌ای که دانه‌های سفید برف کوچه‌ها و پشت بام‌ها را در سکوت شب زمستانی سفید پوش می‌کند، مردم شب چله را پاس می‌دارند، کوچک‌ترها از عصر روز شب چله به خانه بزرگترها می‌روند تا بساط شب چله را فراهم کنند، هنوز طعم و بوی دلنشین آش کشک و آش شله در کنار سیب‌های خوش طعم و رنگ سمیرم زینت بخش سفرهای شب چله است.

هنوز هم از سال غارتی گفتن و از درو کردن‌ها و پای پیاده رفتن از سمیرم تا شهرهای اطراف برای پیدا کردن یک لقمه نان آن هم به گفته سمیرمی‌ها در سیاه زمستان، ورد زبان پیرمردهای سمیرمی در شب چله برای فرزندان و نوه‌ها است، هنوز طنین شاهنامه و حافظ خوانی در شب چله بین خانواده‌های سمیرمی را می‌توان شنید و...

شب چله فرصت مغتنمی است برای همه ما که این روزها از گذشته‌ها فاصله گرفته‌ایم، برای چند ساعتی فرصت را مغتنم شمریم و با دور هم جمع شدن در خانه گرم بزرگ‌ترها، یاد و خاطره گذشته‌های دور را دوباره زنده کنیم.

گزارش از بهنام افشاری، خبرنگار ایسنا