جشن‌ها و گردهمایی‌ها
امرداد، نامیرایی که مردنی شد
امتیاز کاربران
- امرداد ماه
- زیر مجموعه: جشن‌ها و گردهمایی‌ها
- چهارشنبه, 03 مهر 1392 08:02
- آخرین به روز رسانی در چهارشنبه, 29 آبان 1392 17:55
- نمایش از چهارشنبه, 03 مهر 1392 08:02
- بازدید: 3659
امرداد را به اشتباه مرداد می‌گویند و این‌گونه است که واژه‌ای با معنای نامیرایی، به مرگ ختم می‌شود.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ در زبانشناسیِ تاریخی پدیده‌ای وجود دارد به نام "قیاس" که سرآغاز دگرگونی در بسیاری از واژه‌ها است. مثلاً واژه "زمین" در اصل "زمی" بوده اما چون معمولا همرا با "آسمان" که آخرش "ن" دارد، به کار می‌رفته، از این همجواری تأثیر گرفته و در قیاس با این کلمه یک "ن" به آخرش اضافه شده و شده "زمین" اما این نون در ریشه‌اش وجود و معنا ندارد.
برای اَمِرداد بیچاره نیز چنین اتفاقی افتاده؛ زیرا در کنار واژه خرداد قرار گرفته و این همجواری او را از جاودانگی و نامیرایی به میرایی و مردنی تبدیل کرده است!
واژه "امرداد" (اَمِرِتات) از سه بخش تشکیل شده: 1- پیشوند "اَ" که سر هر وایه‌ای بیاید، معنیآن را متضاد می‌کند. 2- ریشه اوستایی مَر به معنی مرگ و مردن 3- پسوند "تات".
بنابراین "مرتات" که در زبان امروز به مرداد بدل شده، یعنی میرا و مردنی، در حالی که امرتات (امرداد) یعنی نامیرا، بیمرگی و جاودان.
شاید برای بسیاری این پرسش پیش بیاید که نام‌های خرداد و مرداد به عنوان دو تا از ماه‌های سال خورشیدی، در پی هم و در کنار هم نیستند و با وجود ماه تیر که در میانه آنها قرار می‌گیرد چطور تا این حد همجوار شده‌اند که امرداد چنین تأثیری پذیرفته است؟
باید گفت که ماجرای امرداد و خرداد فراتر، ژرف تر و کهن‌تر از دو نام است و همنشینی آنها را باید در اسطوره‌های زیبای ایرانی جست و جو کرد.
امرداد و خرداد دو تن از امشاسپندانِ اهورامزدا هستند. امشاسپندان که جلوه‌های خداوند در جهان به شمار می‌آیند، جاودانان مقدسی هستند که هرکدام در رابطه با آفرینشِ یک یا چند پدیده از هستی وظیفه‌ای دارند.
امردادِ امشاسپند گیاهان را می‌رویاند و گله‌ها و رمه‌ها را افزایش می‌دهد. او می‌کوشد تا گیاهان پژمرده نشوند.
در اسطوره آفرینش، زمانی که اهریمن به آفرینش نخستین در جهان حمله‌ور شد، امرداد از جوهره وجودی گیاهان محافظت کرد؛ به این صورت که گیاهِ خشک شده و آسیب دیده از سوی اهریمن را برمی‌گیرد، می‌ساید و با یاری ایزد باران در جهان پراکنده می‌کند تا بدین ترتیب رستنی‌های گوناگون در همه دنیا سر از خاک بیرون بیاورند.
از سوی دیگر خردادِ امشاسپند آب را حمایت می‌کند، با ایزد باران یار و همکار است و شادابی گیاهان نشانه‌ای از وجود اوست.
بنابراین عملکرد او و امرداد با هم ارتباط تنگاتنگ دارند. این دو امشاسپند مؤنث هستند و در متن‌های کهن معمولاً به عنوان نمایندگان رویش و زندگی، نامشان در کنار هم می‌آید. این همنشینی، همان است که سبب شد امرداد به مرداد بدل و معنایش کاملاً متضاد شود.
نکته جالب توجه دیگر آن که در اسطوره‌ها، هر یک از این امشاسپندان، یک دشمن مستقیم دارند که این دشمنان از سوی اهریمن مأمور شده‌اند تا در کار آنها کارشکنی کنند و امرداد و خرداد دشمنانشان نیز وظایف مرتبط دارند.
دشمن خرداد دیوی است به نام "تَئیری" و دشمن امرداد دیو دیگری به نام "زئیری". زئیری وظیفه‌اش ساختن زهر است و تئیری باید گیاهان و دام‌ها را با این زهر بیامیزد و از بین ببرد.
البته خرداد و امرداد با همکاری هم، مانع از آن می‌شوند که جهان پژمرده و زهرآلود شود و همچنان که می‌بینیم زندگی در سراسر هستی همچنان جریان دارد.
سیمن دخت گودرزی
منابع:
- راهنمای زبان های باستانی؛ دکتر محسن ابوالقاسمی
- تاریخ اساطیری ایران؛ دکتر ژاله آموزگار
- فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ دیوید نیل مکنزی، ترجمه دکتر مهشید میرفخرایی
