زیست بوم
سیستان و بلوچستان منتظر احیای هامون
- زيست بوم
- نمایش از سه شنبه, 18 شهریور 1393 09:10
- بازدید: 2685
برگرفته از خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)
سیستان و بلوچستان از حدود ۱۳ سال پیش تاکنون به دلیل قطع رودخانه آب هیرمند و خشک شدن بستر دریاچه هامون با بحران خشکسالی روبرو شده است و منطقه‌ای که در گذشته به انبار غله ایران معروف بود، اکنون با از بین رفتن کشاورزی، دامپروری و صید و صیادی دست به گریبان است. اکنون سیستان و بلوچستان چشم انتظار احیای هامون است.
سیستان و بلوچستان زمانی انبار غله ایران بود و از مراکز مهم سیاسی و اقتصادی ایران. اما اکنون بادهای ۱۲۰ روزه، قد کشیده‌اند و هر بار چند ماه این بخش از خاک ایران را در می‌نوردد. قطع آب این رودخانه مهم این منطقه و خشک شدن دریاچه هامون به سبب قطع آب هیرمند به سبب دستبرد افغانستان در آن، موجب افزایش بادهای آزاردهنده و حرکت شن‌های روان و گرد و غبار شده و تاکنون خسارات زیادی به بخش‌های مختلف وارد کرده است.
سیستان و بلوچستان از حدود ۱۳ سال پیش تاکنون به دلیل قطع رودخانه هیرمند و خشک شدن بستر دریاچه هامون با بحران خشکسالی روبرو شده است و منطقه‌ای که در گذشته به انبار غله ایران معروف بود، اکنون با از بین رفتن کشاورزی، دامپروری و صید و صیادی دست به گریبان است.
شاید اگر مطالعه دقیقی صورت می‌گرفت و دولت گذشته توجه بیشتری به این مساله اساسی می‌کرد، مشخص می‌شد که نابودی هامون، بزرگ‌ترین پدیده پناهندگی و آوارگان زیست محیطی در کشور را رقم زده است.
خشکسالی‌های سال‌های اخیر و عدم پایبندی افغان‌ها به رای کمیسیون دلتا (کمیسیون دلتا متشکل بود از کار‌شناسان سه کشور کانادا، آمریکا و شیلی که روی رودخانه هیرمند کار کار‌شناسی انجام دادند) و قرارداد ۱۳۵۱ دولت ایران و افغانستان مبنی بر آزادسازی ۲۶ متر مکعب آب در هر ثانیه در رودخانه هیرمند و ضعف روابط دیپلماتیک دولت قبل در حل این معضل، جملگی باعث شد تا امروز هامون چشم انتظار قطره‌ای از آب هیرمند باشد.
اگرچه بیشتر کار‌شناسان معتقدند عدم تأمین حقابه هامون از رودخانه هامون مهم‌ترین علت خشک شدن این دریاچه است، اما بعضی گزارش‌ها حاکی از این است که اجرای طرح انسداد مرز در سال‌های گذشته و ایجاد موانعی در بستر خشک دریاچه، برای جلوگیری از تردد قاچاقچیان و در نتیجه ایجاد ۷۰ کیلومتر خاکریز در بستر دریاچه نیز نقش عمده‌ای در خشک شدن هامون دارد، چرا که فراه رود و خاش رود از سمت شمال و در خاک افغانستان و رودخانه سیستان از سمت جنوب و داخل خاک ایران به دریاچه هامون می‌ریزد و خاکریز ایجاد شده در بستر دریاچه هامون در سال‌های اخیر موجب شده تا آب در پشت خاکریز و در واقع در خاک افغانستان بماند و وارد محدوده ایران نشود.
اهمیت دریاچه هامون برای استان سیستان و بلوچستان
در سیستان دریاچه و رودخانه فصلی هامون و ذخایر چاه نیمه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حوضه هامون هیرمند، دارای وسعت ۳۴ هزار و ۲۷۳ کیلومترمربع است که ۵. ۷۴ درصد سطح حوضه آب ریز در سطح استان است.
رودخانه هیرمند و چاه نیمه، منبع اصلی تامین آب دشت سیستان و در حقیقت شاهرگ حیاتی منطقه سیستان است که از کوه‌های هندوکش و ارتفاعات بابایغما در چهل کیلومتری غرب کابل، در افغانستان، سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت ۱۰۵۰ کیلومتر، وارد خاک ایران می‌شود. این رودخانه در مرز جریان پیدا می‌کند و پس از انشعاب شاخه‌های شیردل و نیاتک از آن، وارد خاک افغانستان می‌شود، شاخه دیگر در ناحیه جنوب شرقی خاک سیستان پس از انشعاب از طریق سد کوهک در جهت شرقی غربی، مستقیماً وارد خاک این منطقه می‌شود و در محل سد زهک دو شاخه اصلی، در همان جهت ادامه مسیر می‌دهد.
سد سیستان و پل نهر آب بر این شاخه "که از طریق چاه نیمه تامین می‌شود" تعبیه شده است. این رودخانه، نهایتا در محل لورگ باغ وارد دریاچه هامون می‌گردد. کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و زمین‌شناختی فلات ایران از تعداد و تنوع بسیار بالای اکوسیستم‌های تالابی برخوردار است، به طوری که از ۳۹ محیط تالابی تعریف نشده به جز یک مورد، مابقی در ایران یافت می‌شود.
بالغ بر ۲۷۰ تالاب در کشور ما وجود دارد که ۸۰ مورد آن‌ها از وسعتی درخور توجه برخوردار هستند که می‌توانند در سطح بین‌المللی نیز مطرح باشند، اما تنها ۲۲ تالاب کشور در سایت رامسر به عنوان مهم‌ترین تالاب‌های بین‌المللی به ثبت رسیده است که به رغم اهمیت بالای این ۲۲ منطقه در سطح جهان و قرار گرفتن اکثر این مناطق در فهرست مناطق چهارگانه و تحت‌الحفظ سازمان حفاظت محیط زیست، هیچ‌یک از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. ۷ تالاب از سوی دبیرخانه کنوانسیون رامسر در فهرست مونتروی کنوانسیون به عنوان تالاب‌های در معرض تهدید و تخریب ثبت شده است، در حالی که تعداد واقعی تالاب‌های در شرف نابودی کشور رقمی بیش از این است.
