ایران‌بوم

سالواتور سیانو محقق فیزیک کاربردی موسسه CNR در فلورانس ایتالیا در گفتگوی ویژه با خبرگزاری مهر به معرفی فناوریهای جدیدی که در پاکسازی و مرمت آثار باستانی به ویژه نقاشیهای دیواری و مجسمه ها مورد استفاده قرار می گیرند پرداخته است.
به گزارش خبرنگار مهر، جهان در تمامی زمینه های علمی و فناوری به پیشرفتی فزاینده دست یافته است و از فناوریهای خود در هر زمینه ای حتی در حفظ و مرمت آثار ارزشمند تاریخی و هنری که شاید نزدیکی چندانی با تکنولوژی نداشته باشند استفاده می کند.
استفاده از فناوریهای جدید در مرمت و نگهداری از آثار باستانی به تازگی در جهان رواج زیادی یافته است و در این میان غم انگیز است ببینیم آثار باستانی یکی از کهن ترین سرزمینهای جهان که از نظر پیشرفتهای فناورانه خود را در میان برترینهای منطقه می بیند با طی کردن مسیری قهقرایی رو به نابودی گذاشته اند. مسیری که خبری به جز غارت، تخریب، ناکارآمدی، ویرانی و ویرانی در آن شنیده نمی شود. مسیری که طی سالهای آینده و با ادامه یافتن شیوه های کنونی مدیریتی شاید دیگر هرگز خبری از آن شنیده نشود.

"سالواتور سیانو" محقق فیزیک کاربردی موسسه CNR در فلورانس ایتالیا با اشاره به اینکه تجربه و اطلاعاتی از آثار باستانی ایران و شرایطی که این گنجینه های فرهنگ کهن ایران در حال حاضر در آن به سر می برند ندارد به معرفی فناوری شستشوی لیزری و فناوری مرمت نانویی که امروزه در کشورهای زیادی برای مرمت، شستشو و نگهداری از آثار باستانی و آثار هنری مورد استفاده قرار می گیرند پرداخته است.

* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: شرایط آثار باستانی در ایران و شیوه های مرمت و پاکسازی این آثار را در ایران چگونه دیده اید؟

- سالواتور سیانو: متاسفانه اطلاعات چندانی از آثار باستانی ایران و شیوه ایرانی ها در ترمیم این آثار ندارم.

* آیا هنوز استفاده از شیوه های مرمت، بازسازی و شستشوی شیمیایی و مکانیکی در کشورهای مختلف جهان رواج دارد؟

- بله، تکنیکهای شیمیایی و مکانیکی تقریبا همه جا استفاده می شوند. در واقع این شیوه ها نسبت به شیوه های پاکسازی لیزری از رواج بسیار بیشتری برخوردارند.

* آیا فناوریهای جدید مرمت و شستشوی آثار باستانی از جمله فناوری لیزری تاثیر مخربی بر روی آثار هنری قدیمی به جا می گذارند؟

- در پاسخ به این سئوال می توانم بگویم استفاده درست و به جا از این فناوریهای جدید و ترکیب مناسب آنها با شیوه های سنتی شیمیایی و مکانیکی می تواند آثار جانبی و مخرب شیوه های بازسازی و پاکسازی را به حداقل کاهش دهد.

* تا به حال حین استفاده از فناوری شستشوی لیزری با آسیب رسانی به بافت یا رنگ اثر مواجه شده اید؟

- پاکسازی لیزری در واقع تنها زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که بتواند تاثیری بسزا بر روی تمیزی اثر از خود به جا بگذارد و نسبت به شیوه های رایج کارایی بالاتری از خود نمایان سازد. از این رو زمانی که احتمال تخریب اثر هنری در نتیجه استفاده از پرتوهای لیزری وجود داشته باشد هرگز از آن استفاده نخواهد شد.

تصویر بخشی از اثر "دروازه بهشت" قبل از شستشوی لیزری

تصویر بخشی از اثر "دروازه بهشت" پس از شستشوی لیزری

* می توانید عملکرد دقیق فناوری شستشوی لیزری آثار هنری و باستانی را توضیح دهید؟

- فرایند زدایش لیزری که "سایش لیزری" نیز گفته می شود بسیار گسترده تر از چیزی است که بتوان آن را در قالب چند واژه توضیح داد. به طور کلی می توانم بگویم که این شیوه بر اساس حرارت دهی متمرکز سطح ابداع شده است. این حرارت باعث می شود مواد موجود بر روی سطح به صورت متمرکز منبسط شده و به این شکل فرایند شستشو صورت گیرد. برای سطوح سنگی، فلزی و نقاشی های دیواری ابتدا با کمک اسپری آب، سطح اثر مرطوب می شود که این کار باعث می شود تبخیر متمرکز آب رخ دهد. پدیده ای بسیار تاثیرگذارتر و ایمن تر از فرایند سایش لیزری خواهد بود.

* چه عواملی شستشوی لیزری را به شیوه ای ابزاری و کاربردی برای پاکسازی و زدودن آلودگیهای تاریخ از سطح آثار باستانی تبدیل کرده است؟

- تواناییهای این شیوه در شستشوی ایمن و دقیق سطوح آثار هنری و باستانی و کیفیت بالای آن در حفظ اثر اصلی باعث شده است تا این فناوری به عنوان شیوه ای موثر در شستشوی آثار تاریخی معرفی شده و مورد استفاده قرار گیرد.

* جدیدترین و پیشرفته ترین شیوه ای که هم اکنون برای شستشو یا مرمت آثار باستانی مورد استفاده قرار می گیرد چیست؟

- پیشرفته ترین شیوه محافظت و مرمت علاوه بر شستشوی لیزری مرمت آثار بر اساس فناوری نانو است. این شیوه که بر خلاف فیزیکی بودن شیوه لیزری، شیوه ای کاملا شیمیایی به شمار می رود یکی از قدرتمندترین دستاوردها در حفظ و مرمت آثار باستانی به شمار می رود.

* فناوری نانو چگونه به کمک مرمت آثار باستانی می آید؟

- در شیوه نانو ذرات با ویژگی هایی خاص در محلول یا ژلهایی ویژه مخلوط شده و سپس بر روی سطح آثار هنری یا باستانی قرار می گیرند. این مواد با سه هدف متفاوت پاکسازی، مقاوم سازی و محافظت بر روی سطوح آثار مورد استفاده قرار می گیرند.

* رایج ترین شیوه که برای محافظت از مناطق باستانی یا آثار هنری قدیمی مورد استفاده قرار می گیرد کدام است و آیا استفاده از آنها نیازمند تخصص و مهارتهای ویژه است؟

- رایج ترین شیوه فناوری لیزری پالسهای لیزری "نئودیمیوم" است که به طور قطع استفاده از آن نیازمند افراد کارآزموده و حرفه ای است. در واقع استفاده از تمامی انواع فناوریهای لیزری برای مرمت یا شستشوی آثار باستانی نیازمند تخصص و مهارت ویژه هستند زیرا ناتوانی در استفاده یا استفاده نادرست از این سیستمها می تواند نتایج غیر قابل بازگشتی را بر روی آثار تاریخی از خود به جا بگذارد.

* هزینه استفاده از فناوری شستشوی لیزری چقدر است؟ شستشوی اثر هنری مانند "دروازه بهشت" به چه مقدار زمان نیاز دارد؟

- هزینه استفاده از این فناوری کاملا به قدرت سیستم لیزری بستگی دارد که معمولا از 20 یورو آغاز می شود. همچنین شستشوی این بخش از "دروازه بهشت" که تصویر آن را مشاهده می کنید با قطری در حدود 10 سانتیمتر و با انرژی و تعداد پالسهای لیزری کم به سه ساعت زمان نیاز دارد.