ایران‌بوم

« طبق مصوبه شورای عالی ترافیک مسیر مترو از پیاده رو غربی چهارباغ تغییر داده شده و پس از عبور از غرب سی و سه پل به سمت خیابان چهارباغ بالا حرکت و بقیه مسیر را طی می کند...». این گفته رییس شورای شهر اصفهان در تاریخ 27 شهریور ماه سال جاری کافی بود تا دوباره آتش زیر خاکستر را شعله ور نماید.
عباس حاج رسولیها با این اظهار نظر موضوع درگیری متروی اصفهان و خیابان تاریخی چهارباغ عباسی را بار دیگر در صدر اخبار رسانه ها نشاند. از آن تاریخ اعتراضات نهادهای مردمی و NGO های حامی میراث فرهنگی و محیط زیست، نهادهای علمی و دانشگاهی، کارشناسان و صاحب نظران فن و دوستداران میراث فرهنگی دیگر بار بالا گرفت.
نارضایتی های عمومی تا بدان جا پیش رفت که در روز شنبه 20 مهر ماه سال جاری، جمعی از شهروندان اصفهانی در مقابل دبیرخانه شورای شهر اصفهان گردهم آمدند تا در تجمعی آرام، اعتراض خود را نسبت به این اظهار نظر و تفسیر از مصوبه شورای عالی ترافیک مبنی از گذر مترو از خیابان چهارباغ عباسی اعلام کنند.
شورای عالی ترافیک کشور در چهل و دومین نشست خود در سال 81 در رابطه با مسیر قطار شهری اصفهان چنین مصوب کرد:«در خصوص امتداد مسیر قطار شهری اصفهان، به استناد بررسی های صورت پذیرفته و سوابق موجود از جمله صورت جلسه سی و پنجمین جلسه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور و نامه شماره 9190- 1/1 مورخ 24/ 9/ 81 رییس سازمان میراث فرهنگی کشور، پیشنهاد شماره 46006/1 مورخ 5/9/81 شهردار محترم اصفهان، متضمن اعلام نظر مشاور فرانسوی سیسترا در خصوص به صرفه و صلاح بودن امتداد یافتن مسیر قطار شهری اصفهان در زیر محور شهید شمس آبادی، با ملحوظ داشتن جنبه های ترافیکی، فنی، اقتصادی، اجرایی، زیست محیطی، و حفظ بافت فرهنگی – تاریخی هسته مرکزی شهر اصفهان تصویب شد.» عدم اجرای این مصوبه از سوی مجریان طرح پروژه متروی اصفهان سبب شد تا در واپسین روزهای بهار85، 1500 تن از شهروندان اصفهانی از مسئولین درگیر در این پروژه شکایت کرده و وکالت آن را به محمدعلی دادخواه بسپارند تا پی گیری این پرونده را در شعبه پنجم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب اصفهان بر عهده بگیرد. پس از چندی بازپرس پرونده، محمدرضا محمدی جرقویه با استناد به نظر اداره‌ کل امور حقوقی قوه‌ قضاییه مبنی بر این که « با عنایت به بعضی اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی و برخی مواد قوانین موضوعه، آن چه که دولت به صورت مالکیت عمومی در اختیار دارد، متعلق به عموم مردم یعنی ملت است. به بیان دیگر، دولت به نمایندگی از ملت آن را در اختیار دارد و توسط دولتمردان آن را تصدی و اداره می‌کند و چنانچه هر یک از دولتمردان در اداره و تصدی اموال عمومی مرتکب تعدی یا تفریط شود، هر یک از افراد ملت من باب امر به معروف و نهی از منکر، حق اعتراض دارد و بر این اساس اختیار دارد به دادستان مراجعه و دادخواهی کند. دادگستری مرجع تظلمات عمومی است و هریک از متضرران از اقدامات غیرقانونی مسئولان مملکتی و سایر افراد جامعه می توانند به دادگستری مراجعه و شکایت کنند.بنابراین چنانچه شهرداری بر اساس اجازه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرتکب اقداماتی شده باشد که سبب تزلزل بنیان آثار فرهنگی تاریخی گردد، بنا به دادخواهی هر یک از افراد ملت، دادستان مکلف به رسیدگی و تعقیب متهمین به ارتکاب جرم- اعم از مباشر و معاون- بر اساس ماده 560 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 خواهد بود» دستور تعطیل و توقف عبور مترو را صادر کرد. اما چیزی نگذشت که بنا به گفته شاکیان پرونده، با یک تغییر و تحول دررده مدیران سازمان قطار شهری اصفهان، اجرای این حکم قضایی به فراموشی سپرده شد.
در پی این تغییرات مدیریتی و نیز هم زمان با ورود منتخبین جدید مردم به سومین دوره شورای شهر اصفهان، شورای عالی ترافیک نیز در اسفند ماه 85 مصوبه جدیدی در رابطه با مسیر قطار شهری اصفهان در شصت و ششمین نشست خود به تصویب رساند: «به لحاظ ضرورت استمرار وضعیت آمد و شد در محور چهارباغ و لزوم حفظ سیمای شهری به ویژه بافت تاریخی و منحصر به فرد این محور و ابنیه های موجود در بدنه پیرامون آن و با توجه به مصوبه مجلس محترم در خصوص طرح حمایت از سامانه های حمل و نقل ریلی مقرر گردید خط یک قطار شهری اصفهان در مسیر شمالی – جنوبی حد فاصل میدان امام حسین تا میدان انقلاب با فاصله گرفتن از محور چهارباغ به سمت خیابان شمس آبادی عبور نماید».
اما آنچه که عباس حاج رسولیها به عنوان تفسیری جدید از مصوبه مورد اشاره مبنی بر عبور مترو از پیاده رو خیابان چهارباغ عباسی ارایه نمود، سبب شد تا به سراغ برخی از اعضای شورای شهر اصفهان رفته و نظرات و دیدگاه های آن ها را نیز در رابطه با این چالش و معضل پیش روی نگین فیروزه فام ایران زمین جویا شویم.

تونل مترو در چهارباغ باید پر شود
محمود محمدی، استاد شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان و یکی از اعضای شورای شهر در این رابطه به اسپادانا گفت: من تا چندی پیش از ادامه مسیر مترو کاملا بی اطلاع بودم و گمانم بر این بود که بر اساس گفته ها و تصمیمات، کار مطالعاتی مبنی بر اجرای مصوبه شورای عالی ترافیک کشور و گذر مترو از خیابان شمس آبادی در حال انجام است. ولی گویا دوستان ما در شهرداری و سازمان قطار شهری اصفهان به این نتیجه رسیده اند که منظور از این مصوبه گذر مترو از زیر پیاده رو چهارباغ است که این به نظر من یک مقدار لفاظی وسبک کردن تصمیمات گرفته شده است.
محمدی ادامه داد: وقتی ما می گوییم خیابان چهارباغ، منظور بخش سواره رو، پیاده رو و نیز بخش میانی چهارباغ است که همگی جزیی از این خیابان به شمار می روند و از این بدنه تا بدنه دیگر را در بر می گیرد.
استاد شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان در ادامه با اشاره به فاصله و قوس 180 تا 200 متری مطرح شده از سوی کارشناسان جهت عبور مترو از کنار سی و سه پل گفت: نظر من به عنوان یک شهرساز و سایر کارشناسان این بود که اگر قرار بر این است که چنین فاصله ای ایجاد شود بهتر است از دروازه دولت به سمت شمس آبادی این قوس ایجاد شود که هم شیب کمتری داشته باشد و هم در نهایت به چهارباغ و سی و سه پل آسیبی وارد نشود چرا که فاصله خیابان چهارباغ تا شمس آبادی نیز چیزی در همین حدود است.
وی با انتقاد از دیدگاه موجود در میان برخی مدیران شهری و کشوری گفت: متاسفانه برخی از مدیران ما بر این باورند که هر چه یک پروژه عظیم تر و پیچیده تر اجرا شود میزان توسعه یافتگی آن شهر و کشور بیشتر خواهد بود.
دکتر محمدی ادامه داد: ما اگر ریسک عبور مترو از شهر اصفهان را بررسی کنیم خواهیم دید که گذر آن از چهارباغ بالاترین ریسک را دارد. پس مسلم است که هر چه مترو از این محدوده فاصله بگیرد خطر و ریسک کمتری خواهد داشت.
این عضو شورای شهر با اظهار تاسف از این که هیچ گاه بحث متروی اصفهان در یک فضای کارشناسی بی طرف مورد بررسی قرار نگرفت گفت: هنگامی که قضیه مترو میان سازمان میراث فرهنگی و شهرداری دچار کشمکش شد از حالت کارشناسی خود نیز خارج شد. در این میان اگر هر کارشناسی نظری ارایه می داد متهم به حمایت و پشتیبانی از این دستگاه یا آن دستگاه می شد.به گفته محمدی در رابطه با اصفهان نباید ریسک کنیم چرا که اگر می خواستیم چنین کنیم این اصفهانی را که امروز داریم هرگز نداشتیم. وی افزود: اگر امروز تونل مترو وارد چهارباغ شده باشد، تا هر نقطه ای که پیشروی داشته باشد باید پر شود و مسببین و مسئولین امر باید پاسخگوی این مساله باشند.
این استاد شهرسازی در ادامه با اشاره به این که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته پس از طراحی هر طرح شهری، مردم آن محله یا منطقه را در جریان جزییات آن طرح قرار می دهند بیان داشت : همین امر سبب می شود تا هیچ گونه رانتی به وجود نیاید که متاسفانه در کشور ما و در دید مدیران شهری ما هنوز این فرهنگ ایجاد نشده و مسئولین بر این باورند که طرح ها باید پشت درهای بسته و بدون آگاهی مردم طراحی و اجرا شود.

متاسفانه میزان آگاهی اعضای شورا در این رابطه بیشتر از مردم نیست
علیرضا نصر دیگر عضو شورای شهر نیز با ابراز بی اطلاعی از وضعیت مترو به ویژه گذر آن از خیابان چهارباغ، به مطرح نشدن این موضوع در جلسات شورا اشاره کرد. وی گفت: در جلسه علنی گذشته شورای شهر پس از آن که من خواستار حضور مهندس زعفرانی، مدیر عامل سازمان قطار شهری اصفهان جهت ارایه گزارش از روند فعالیت مترو و نیز گذر آن از چهارباغ شدم، سایر دوستان نیز موضع گرفتند و به سبب بی اطلاعی از این مقوله، ابراز گلایه کرده و از این پیشنهاد حمایت کردند.به هر حال ما به عنوان نمایندگان مردم باید پاسخ گوی آنها باشیم و متاسفانه با صراحت اعلام می کنم که میزان آگاهی اعضای شورا در این رابطه بیشتر از مردم نیست.
وی با یادآوری مساله جهان نما و خدشه دار شدن چهره فرهنگی ایران در این رابطه گفت: متاسفانه در باب بحث مترو و گذر آن از خیابان چهارباغ و نیز نارضایتی مردم در این باره در هیچ یک از جلسات علنی یا غیرعلنی با اعضای شورای شهر مشورت و هم اندیشی نشده و ارایه تفسیر از مصوبه شورای عالی ترافیک مبنی بر عبور از پیاده روی غربی چهارباغ نظر شورای شهر نیست.
نصر با تقدیر از حرکت شهروندان اصفهانی در برگزاری تجمع اعتراضی آرام در مقابل دبیرخانه شورای شهر گفت: باید به این نوع فعالیت ها و حساسیت های مردم افتخار کرد و آن را به فال نیک گرفت و مسئولین نیز باید به طور جدی به نظرات آن ها توجه کنند، چرا که بی توجهی به این نظرات و هشدارها می تواند لطمات جبران ناپذیری برای شهر و آثار باستانی آن در پی داشته باشد.
وی اظهار داشت: اگر قرار باشد با گذر مترو از چهارباغ، در بستر زمان لطمه ای به این خیابان و آثار تاریخی آن وارد شود قطعا نسل های آینده ما را نخواهند بخشید.
این عضو شورای شهر از سازمان میراث فرهنگی خواست تا تعارفات را کنار گذاشته و اگر بر اساس نظرات کارشناسی به این نتیجه رسیده اند که گذر مترو از چهارباغ می تواند به حیات آن و مدرسه چهارباغ و سایر آثار باستانی این محدوده لطمه ای وارد آورد، از هم اکنون محکم جلوی آن را بگیرد.
علیرضانصر از اعضای شورای شهر خواست تا کمی جدی تر وارد این قضیه بشوند و حتی اگر کاری از آنها ساخته نیست، موضع خودشان را در قالب نامه یا بیانیه ای رسما اعلام کنند.وی افزود: اگر حتی احتمال پنج درصد آسیب و ریسک برای گذر مترو از چهارباغ وجود داشته باشد هرگز نباید این اتفاق روی دهد و به شخصه با آن کاملا مخالفم.

از مدیر عامل مترو بپرسید
در این میان نایب رییس شورای شهر، در جمع خبرنگاران که پس از پایان یافتن نشست علنی شورا به گرد او جمع شده بودند به متوقف نبودن فعالیت مترو اشاره کرد و خبرنگاران و اصحاب رسانه را دعوت به مطالعه و تحقیق در رابطه با قضیه مترو کرد. داوودی به این پرسش که چرا مصوبه شورای عالی ترافیک جنبه اجرایی به خود نگرفته و نیز بر اساس دستور قضایی جلوی فعالیت پروژه مترو گرفته نشده است پاسخی نداد و گفت: شما الحمدلله هم دارای سواد هستید و هم اینترنت وجود دارد. بروید و تحقیق کنید و ببینید که در تمام کشورهای پیشرفته دنیا پروژه های متروی خود را چگونه ایجاد کردند.
وی با انتقاد از افراط و تفریط ایرانیان و ارایه برخی نظرات غیر کارشناسی گفت: ما عادت داریم یا چهلستون می سازیم یا بیستون. امروز ما از تکنولوژی برتر جهان برای پروژه متروی خودمان استفاده می کنیم و هیچ جای نگرانی نیست و کارشناسان ما تضمین داده اند که صد در صد خطری خیابان چهارباغ و مدرسه چهارباغ را تهدید نمی کند.
نایب رییس شورای شهر سایر پرسش های مطرح شده را به مدیرعامل مترو ارجاع داد.

مدیران شهری دوست دارند تا در دید مردم باشند
غلامرضا شیران دیگر عضو شورای شهر، پروژه متروی اصفهان را به طور کلی یک طرح صرفاً سیاسی دانست و گفت: برای حل مشکل ترافیک در منشور شورای شهر اصولی مثل مدیریت پیشرفته ترافیک، استفاده از فناوری‌های روز (سامانه‌های هوشمند ترافیک و ...) تا بتوان با تکیه بر این اصول و اجرای آن مشکل ترافیک اصفهان را حل کرد. متأسفانه شهرداری اصفهان همچنان با توسل به کارهای فیزیکی سخت و بتونی سعی در حل مشکلات ترافیکی دارد.
این دکترای ترافیک در ادامه به راهکارهای حل این مشکل اشاره و تصریح کرد: شهر اصفهان باید به دو محدوده درون شهر و اطراف شهر تقسیم شود تا در هر قسمت بر حسب محدوده، مدیریت خاص اعمال شود و از مدیران باتجربه، خبره و متخصص استفاده کرد. باید مدیران ما در بحث ترافیک شهری آگاهی فنی داشته باشند نه اینکه به لحاظ تخصصی علاقه‌ای به کار نداشته باشند، باید در بکارگیری مدیران حمل و نقل و ترافیک شهری دقت شود و باید مشورت کرد و در بکارگیری این نیروها با خود من که متخصص و عضو شورای اسلامی شهر اصفهان است هماهنگ نمی‌شود و حتی لجبازی می‌شود.
وی ادامه داد: مترو یک مقوله ترافیکی 25 ساله است. اگر به آن در زمان خودش اهمیت داده می شد در زمان لازم به بهره‌برداری می‌رسید ولی الان متروی اصفهان یک طرح صرفاً سیاسی است و این که پیش نمی رود سیاسی‌کاری است. دوستان ما در اجرای طرح‌های شهر اصفهان دوست دارند کارهایی بکنند که مردم ببینند، کارهای روبنایی، تا در دید مردم باشند و با آن کارها، رأی جمع کنند. امیدوارم و شهردار، مشاوران و کارمندان متخصص را به آنجا برساند که به نفع شهر گام بردارند و شورای شهر دست از حمایت بی چون و چرای خودشان بردارند، اگر قرار بود در بحث ترافیک بهینه کار شود حرف‌های متخصصان را اجرایی می‌کردند. تا زمانی که مشکلات اصلی مردم مثل حمل و نقل و ترافیک، مشکل اصلی شهرداری و شورای شهر نباشد این مشکلات پابرجاست. من به جرأت می‌توانم بگویم که دغدغه‌های مردم در بحث ترافیک، حمل و نقل، اتوبوسرانی، فضای سبز و هوای پاک دغدغه‌های مسئولین شهر ما نیست. چون از این مشکلات درک درستی ندارند، این مشکلات پابرجاست. طرح‌های مهم مثل مترو هر چه زودتر به بهره‌برداری برسد و مدیریت ترافیک مرکز شهر عملی شود.

باید مسیر دیگری برای مترو انتخاب شود
«تعیین مسیر مترو نه جزو وظایف شورای شهر است و نه تا کنون بحثی در باره مسیر مترو در شورای شهر انجام شده است». این نخستین جمله فتح الله معین بود. وی یکی دیگر از اعضای شورای شهر اصفهان است که در شورای مترو نیز حضور دارد و از اطلاعات بیشتری نسبت به سایر همکاران خود در شورای شهر از وضعیت کنونی مترو اگاه است.
معین در گفتگو با اسپادانا در رابطه با گذر مترو از چهارباغ اظهار داشت: قطعا احداث هرنوع سازه و بنایی در هر نقطه از شهر و یا کشور نیازمند رعایت مقررات مربوط به احداث بنا است که یکی از این مقررات حفظ حریم آثار تاریخی و میراثی است که در این زمینه هم می بایستی علی القاعده مجری طرح مقررات آن را رعایت کند. وی ادامه داد: صحبت ها و مباحثی که شورای شهر تا به حال در این زمینه داشته است تنها بحث رعایت مقررات و تسریع در کار بوده است.
نماینده شورای شهر در شورای مترو با اشاره به مطالعات انجام پذیرفته در رابطه با تمام طول مسیر مترو افزود: برای ما حفظ میراث فرهنگی در اصفهان یک اصل است.
معین سپس با تاکید بر این که میراث فرهنگی بایستی برای موارد این چنینی ناظر دایمی داشته باشد، گفت که «در بین مسئولین مترو هم بحثی در این باره که نخواهند حریم میراثی را در نظر نداشته باشند اصلا وجود ندارد».
وی توجیه طراحان نقشه مترو جهت گذر قطار شهری از خیابان چهارباغ را چنین برشمرد: استدلال عمده آنها این بود که اگر این محورهای تاریخی به گونه ای درون زندگی مردم واقع شوند و مردم به طور روزمره در این فضا زندگی کنند، تنفس کنند و یا تردد کنند، این مجموعه ها حفظ خواهند شد، در غیر این صورت یک مجموعه متروکه هیچ گاه باقی نخواهد ماند. او ادامه داد: چهارباغ مکان مقدسی برای مردم است. این است که در برنامه ریزی اولیه مقصود چیزی بود که اشاره کردم نه تخریب آن. خواست مردم هم همین حفظ حریم آثار تاریخی است و ما نیز به عنوان نمایندگان مردم همین خواست را دنبال می کنیم.
مهندس معین در ادامه بر پایه قوانین موجود کشور، سازمان میراث فرهنگی را فصل الخطاب دانست و گفت : بر پایه قوانین، این سازمان می تواند راساَ وارد گود شود و دستگاه قضایی نیز باید به حمایت از آن برخیزد.
عضو شورای شهر اصفهان با تاکید بر حفظ و پاسداری از مواریث تاریخی و فرهنگی کشورمان گفت: برای ما اولویت نخست حفظ میراث است. اگر اصفهان، امروز اصفهان است یکی از آیتم های عمده و اصلی آن میراث تاریخی اش است. این ها متعلق به فرهنگ اسلامی و فرهنگ ایرانی ماست. این ها چیزهایی است که شما امکان ندارد بتوانید مشابه آن را پیدا کنید ولی اگر مترو دچار مشکلی شد می توان تونل دیگری و با مخارج دیگری زد.
معین در پایان نظر شخصی خود را در ارتباط با گذر مترو از زیر خیابان چهارباغ عباسی چنین ارایه کرد: اگر این احتمال را بدهیم که عبور مترو مشکلی برای بناهای تاریخی چهارباغ دارد که تا کنون نظر میراث فرهنگی هم چنین بوده و یا دست کم تا کنون موافقت خود را با عبور مترو از چهارباغ اعلام نکرده است، من به طور جدی بر این باورم که باید مسیر دیگری برای مترو انتخاب شود.

در دوره سوم شورای شهر بحث مترو مطرح نشده است
وحید فولادگر نیز در گفتگویی کوتاه ضمن اشاره به مطرح نشدن بحث مترو در سومین دوره شورای شهر اصفهان گفت: مسایل مربوط به مترو و مصوبه شورای عالی ترافیک در دومین دوره شورا مطرح شده و در این دوره هیچ گونه صحبتی در رابطه با مترو و یا مسیر آن به بحث و بررسی گذاشته نشده است.
این عضو شورای شهر نظرات اکثریت شورای شهر را نظر خود دانست و گفت « هرچه کارشناسان بگویند نظر من هم همان است.»

پیشنهاد بازدید خبرنگاران از تونل مترو
و اما رییس پر حاشیه شورای شهر نیز در گفتگو با اسپادانا در رابطه وضعیت کنونی مترو اظهار داشت: حفاری و پیشبرد مترو در خیابان چهارباغ اصفهان براساس نظرات کارشناسان و مصوبه شورای عالی ترافیک در حال انجام و پیگیری است.
وی در پاسخ به این پرسش که مصوبه شورای عالی ترافیک به گونه ای صریح بر دور شدن مترو از چهارباغ تاکید دارد گفت: هم اکنون نیز مترو از چهارباغ دور شده است ولی میزان دور شدنش از چهارباغ را باید از مسئولین قطار شهری جویا شوید.
حاج رسولیها با این پیشنهاد اسپادانا که دیداری از تونل حفر شده مترو برای خبرنگاران و اصحاب رسانه جهت تنویر افکار عمومی و پایان دادن به بسیاری از شایعات از سوی مسئولین مربوطه برگزار شود بسیار استقبال کرد و گفت: به مسئولین مترو به ویژه آقای زعفرانی این پیشنهاد را خواهم داد و حتما آن را پی گیری می کنم.
رییس شورای شهر اصفهان روند اجرای متروی اصفهان را کاملا زیر نظر سازمان مراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دانست و اظهار کرد: آقای دولت آبادی ( معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور ) و سایر مسئولین این سازمان در جریان روند اجرایی مترو هستند.
حاج رسولیها در پایان نظر شخصی اش پیرامون گذر مترو از چهارباغ را منطبق بر نظر کارشناسان دانست و بر اجرای مصوبه شورای عالی ترافیک تاکید کرد