ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی - یونسکو با دعوت از کشورهای مختلف برای معرفی آثار و دستنوشته ها در فهرست حافظه جهانی اعلام کرد که فرصت ثبت نام برای فهرست مجموعه های کتابخانه‌ای و آرشیوی معتبر و مهم جهان 31 ماه مارچ، (11فروردین 89) به پایان می رسد.

فهرست حافظه جهانی که از سال 1997 با هدف حفاظت و ارتقای میراث مستند با ارزش های جهانی تاسیس شده، هر سال آثار و دست نوشته ها و نیز اسناد و مدارک آرشیوی متعلق به شخصیت ها و مفاخر علمی ، فرهنگی و هنری جهان را پس از ارزیابی های کارشناسی در این فهرست ثبت می کند.

این آثار که معمولا از سوی مقامات فرهنگی کشورها به کمیسیون های ملی یونسکو و یا کمیسیون محلی حافظه جهانی مستقر در کشورهای مختلف معرفی و تسلیم می شود، مورد ارزیابی کارشناسان قرار گرفته و پس از تصویب از نظر برخورداری از معیارهای تعیین شده در راهنمای عمومی برای حفاظت از میراث مستند، در فهرست این آثار قرار می گیرد.

دراطلاعیه منتشر شده ازسوی یونسکو تاکید شده است که اسناد و مدارک مورد نظر به صورت الکترونیک نیز قابل ارائه به یونسکو خواهد بود.

اسناد و مدارک انتخاب شده ،پس از ارزیابی و تصویب درکمیسیون ویژه حافظه جهانی به عنوان آثار منتخب سال 2011 اعلام خواهد شد.

دفتر اطلاع رسانی و انفورماتیک یونسکو به منظور ْآگاهی کشورهای عضو برای شرکت در برنامه فهرست خاطرات جهانی، شرایط و معیارهای مورد را در ارزیابی و سنجش ارزش فرهنگی آثار مکتوب مورد نظر در فهرست خاطرات جهانی اعلام کرده است.

این معیارها به هفت ویژگی مشخص اشاره دارد و هر اثر مستند و مکتوب که از سوی کشورهای داوطلب پیشهاد می شود، متناسب با این معیارها از سوی کارشناسان مربوطه ارزیابی و بررسی قرار می گیرد. معیارهای اعلام شده به منظور بررسی آثار و اسناد مکتوب برای ثبت در فهرست خاطرات جهانی به این شرح است:
- آثاری که دارای نفوذ و تاثیر فرهنگی جدی و ماندگار در سطح جهانی بوده و مرز فرهننگ های ملی را درنوردیده و کارکرد بین المللی یافته باشند.
-آثاری که نقش مهمی در شکل گیری روش ها یا ایجاد تغییرات با اهمیت در امور جهانی داشته باشند.
-آثاری که سهم برجسته ای در درک بشر از جهان به ویژه در یک مقطع مهم و تعیین کننده تاریخی داشته باشند.
-آثاری که در بردارنده اطلاعات مهم درباره یک مکان ویژه باشند و آن مکان، دارای نقش قاطعی درزمینه رشد، توسعه، تاریخ و فرهنگ جهان بوده است.
-اسناد و مدارک مرتبط با رندگی،‌ آثار، جمعیت ها و یا شخصیت های بنام که سهم برجسته ای در فرهنگ و تاریخ بشری داشته اند.
- آثاری که واجد اطلاعات ارزشمند درباره موضوعی مهم یا حادثه ای بزرگ در تاریخ و فرهنگ جهان باشند.
-آثار و اسنادی که مشخصا نمونه بارز یک شکل یا سبک ویژه در حیات، فرهنگ و نگرش بشری باشند که از محدوده مرزهای ملی در گذشته و جنبه جهانی و بین المللی یافته باشند.

دراین اطلاعیه تاکید شده است علاوه بر این هفت معیار اصلی، توجه به دو نکته جانبی نیز در بررسی آثار معرفی شده مورد توجه است این دو نکته مربوط به برخی از آثار مستند و مکتوبی است که اگرچه به تنهایی ارزش حهانی ویژه ای ندارند اما در صورت ثبت در مجموعه گنحینه خاطرات جهانی سبب غنا و یا تکمیل این مجموعه خواهند شد.

همچنین آثاری که واجد درجه بالایی از جامعیت و تمامیت بوده و درنوع خود اثری یگانه و منحصر به فرد در جهان محسوب می شوند، می توانند از سوی کشورهای مربوطه به این دبیرخانه معرفی شوند.

ارزیابی و بررسی اسناد و آثار معرفی شده از سوی کشورهای مختلف توسط کارشناسان هیات داوری انجام می شود. نظر و توصیه اعضای کمیته ثبت نام آثار و کمیته مشاوران بین المللی (IAC) برای تصمیم گیری نهایی به هیات رئیسه عمومی تسلیم می شود.

مطابق برنامه ریزی های صورت گرفته نه تنها دولت ها بلکه موسسات ملی - منطقه ای، NGها، کمیسیون های تخصصی بین المللی و یا هیات های تخصصی در سطح ملی و منطقه ای می‌توانند نسبت به معرفی آثار مکتوب مورد نظر برای شرکت در برنامه بین المللی خاطرات جهانی اقدام کنند.
در عین حال امکان فعالیت و عملیات مشترک در سطح منطقه ای و با شرکت چند کشور نیز در معرفی آثار و اسناد جهانی، وجود دارد. دراین زمینه نسبت به بازسازی حافظه جهانی درمواردی که آثار یا گنجینه های موزد نظر جابجا ویا در کشورهای مختلف پراکنده شده اند ، توجه و همکاری های لازم از سوی یونسکو انجام خواهد شد.

دفتر حافظه جهانی یونسکو که با هدف ثبت و نگهداری آثار و اسناد مکتوب تشکیل شده است، از سال 1992 تاکنون ازمیان آثار و اسناد و گنجینه های مکتوب در آرشیو و کتابخانه های جهان، آثاری را که واجد ارزش های بین المللی هستند به عنوان گنجینه خاطرات جهانی به ثبت رسانده است. هدف از تشکیل این دبیرخانه نه تنها نگهداری دقیق از این اسناد و یادگارهای جهانی، بلکه توجه و احترام به تنوع جمعیتی، زبان ها و فرهنگ ها است. همچنین نگهداری از این اسناد در برابر خطر فرسودگی و فراموشی و اقدام در راستای انتشار و معرفی بیشتر این قبیل آثار فرهنگی در سطح جهان از دیگر اهداف مورد نظر در اجرای این برنامه بین المللی است.

از سال 1991 تاکنون کشور های مختلفی در این برنامه شرکت کرده و به معرفی آثار پرداخته‌اند که از جمله آن ها نام چند کشور عربی نیز جلب نظر می کند کشورهایی چون عربستان سعودی با معرفی قدیمی ترین نسخه و دستنوشته قرآن به خط کوفی در سال 2003 ، کشور مصر با معرفی اسناد و خاطرا ت مربوط به کانال سوئز در سال 1993 و همچنین اسناد و مدارک مربوط یه سلاطین و شاهزادگان این کشور در سال 2005، ستون سنگی یادبود نحرالکلب نصب شده در لبنان برای سال 2005 و همچنین الفبای فنیقی از همین کشور که در سال 2005 به این دبیرخانه معرفی شده است. کشور هند نیز مجموعه ای از آثار و نسخ عربی و فارسی در هندوستان و آسیای مرکزی در دوره معول و نقاشی، مینیاتورها و مکاتب نقاشی ایرانی را برای سال 2004 و 2005 به دبیرخانه حافظه جهانی یونسکو معرفی کرده است. کشور آذربایجان نیز در سال 2005میلادیبه معرفی مجلات و روزنامه های قدیمی درتاریخ این کشور اقدام کرده است.

ایران پس از 14 سال تاخیر در این زمینه، در سال 84 نخستین بار با انتخاب سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان دبیرخانه کمیته ملی میراث مکتوب، رسما از 25 بهمن ماه کار بررسی و انتخاب اثر برگزیده ایرانی برای ثبت در فهرست حافظه جهانی را آغاز کرد.

کمیته حافظه جهانی ایران از زمان تشکیل تا سال 87 توانست دو اثر را در این کمیته به ثبت برساند. اعضای کمیته یک بار در ماه تشکیل جلسه می دهند و پس از بررسی کمیته های تخصصی در خصوص انتخاب اثر تصمیم می گیرند.

این کمیته با مراکز و نهادهایی که احتمالا اسناد با ارزشی را دراختیار دارند به شیوه های گوناگون تماس می گیرد و پس از بررسی های اولیه تیم کارشناسی برای بررسی دقیق تر اثر به محل مربوطه فرستاده می شوند. در نهایت اثر انتخاب شده در جلسه کارشناسان این کمیته به تایید نهایی می رسد.

"چون لی هان"، رییس دفتر منطقه ای یونسکو در تهران که درسال 87 به مناسبت برگزاری کارگاه آموزشی حافظه جهانی به ایران سفر کرده بود، با بیان اینکه ایران آگاهی ویژه ای نسبت به ثبت آثار میراث معنوی و غیرملموس دارد، افزود:« من از شاهنامه بایسنقری که هم اکنون در حافظه جهانی به ثبت رسیده است، دیدن کردم. این اثر ازنظر لطافت و زیبایی بی نظیر است. ایران به عنوان یکی از منابع فرهنگی در سطح جهان مطرح است و از این جهت وظیفه ماست که برای حفظ این آثار فرهنگی و اجتماعی تلاش کنیم.»

رییس دفتر منطقه ای یونسکو در تهران افزود:« ایران دارای شخصیت های برجسته ای مثل مولانا، ابن سینا و فردوسی است که آثاری بزرگ تر از خودشان خلق کرده اند و حفظ از این آثار نه فقط وظیفه کمیته ملی، بلکه وظیفه تمامی ماست.»

"جویی اسپرینگر" کارشناس ارشد برنامه حافظه جهانی یونسکو نیز در این نشست عنوان کرد:« کمیته ملی حافظه جهانی در ایران کمتر از 3 سال است که تشکیل شده، اما در این مدت بسیار فعال عمل کرده است. کمیته جهانی یونسکو نیز که از سال 1992 تشکیل شده است، با وجود قدمت کوتاهی که نسبت به کمیته میراث فرهنگی یونسکو دارد، تاکنون بیش از 140 اثر را به ثبت رسانده است.»

وی ادامه داد:« این آثار در زمینه های مختلفی هستند که قدیمی ترین آنها مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است. علاوه بر تصویر، نقاشی و خطوط نوشتاری آثاری همچون سنگ نوشته در میان این آثار به چشم می خورد. البته برای ما رسانه حامل چندان مورد توجه نیست، بلکه مفاهیمی که انتقال داده می شود، متمرکز هستیم.»
با توجه به تلاش های گسترده ایران در زمینه ثبت ونگاهداری از آثار و مفاخر مرتبط با حافظه جهانی، دو نشان فرهنگی سازمان یونسکو نیز به دو اثر " شاهنامه بایسنقری" و "وقف‌نامه ربع رشیدی" اهدا شده است.