عدل مظفر در کتابخانه مجلس پیدا شد
- ميراث معنوي
- نمایش از پنج شنبه, 05 خرداد 1390 08:29
- بازدید: 5073
برگرفته از آذرپادگان
فرزانه ابراهیم‌زاده«عدل مظفر»، نشانی که از آغاز کار مجلس بر سر در خانه ملت نقش بست، بیست و شش سال در اتاقی کنار مجلس مشروطه پنهان شده بود.
طی این سال‌ها اکثر محققانی که به دنبال نشان این پلاک بودند گمان می‌بردند یا در حوادثی که بر آن رخ داده از بین رفته است و یا در مکان دیگری نگهداری می‌شود. در واقع کمتر کسی تصور می‌کرد عدل مظفر از محدوده مجلس شورای اسلامی ملی خارج و توسط مسؤلان کتابخانه مجلس حفظ و حراست شده است.
این پلاک فلزی که بر آن ماده تاریخ اعطای مشروطه (عدل مظفر) نوشته شده است، پس از انتقال مجلس به ساختمان بهارستان (خانه سابق میرزا حسین‌خان سپهسالار) ساخته شد و بر سر در اصلی مجلس در میان دو شیر قرار گرفت، در حال حاضر قدیمی‌ترین یادگار عهد مشروطه است که در موزه مجلس جای می‌گیرد.
در روزهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی این پلاک را همراه دو شیر از سر در مجلس پایین آورده و پشت مجلس رها شد. عبدالحسین حایری نخستین رییس کتابخانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی درباره پیدا شدن این پلاک گفت: اوایل سال 58 خبردار شدیم مجسمه شیرها به همراه این پلاک پشت ساختمان مجلس رها شده‌اند. عدل مظفر شکسته شده بود. من و همکارانم تکه‌های آن را جمع‌آوری کردیم و آن‌ها را به مخزن کتابخانه مجلس انتقال دادیم.
حایری این تکه‌ها را در مخزن کتابخانه نگهداری کرد. سال گذشته مسؤلان کتابخانه مجلس پس از طرح راه‌اندازی موزه مجلس تصمیم گرفتند تا این نشان به عنوان یکی از یادگارهای مشروطه مرمت کنند. این طور بود که تکه‌های آن را پس از ترمیم در قابی کنار هم قرار دادند.
این یادگار روزهای تلخ و شیرین تاریخ 99 ساله مجلس، سال دیگر در صدمین سالگرد صدور فرمان مشروطه در موزه مجلس به نمایش درمی‌آید. 99 سال پیش، روز یک‌شنبه چهاردهم جمادی‌الثانی 1324 (13 رسد «امرداد» 1285 خورشیدی/ 7 اوت 1906 میلادی)، پس از یک دوره اعتراض گسترده مردم تهران، تبریز و سایر شهرهای ایران برای دارالشورا و تدوین قانون اساسی مظفرالدین شاه، پنجمین پادشاه قاجاریه در کاخ صاحبقرانیه فرمان اعطای مشروطه را امضا کرد. ماده تاریخ آن براساس حرف ابجد به «عدل مظفر» مشهور شد.
این عبارت در اولین روز افتتاح مجلس در روز یک‌شنبه 18 شعبان 1324، مطابق با ]14[ مهرماه 1285، با حضور مظفرالدین‌شاه در عمارت سلطنتی، اتاق برلیان کاخ گلستان و با شرکت سفرا و نمایندگان کشورهای مختلف در شعری اعلام شد.
پس از تشکیل مجلس، میرزا نصراله خان‌نایینی، (مشیرالدوله) دستور داد تا عمارت بهارستان را برای مجلس آماده کنند، اما نمایندگان گروه‌های مختلف مردم با اختصاص آن عمارت برای برگزاری جلسات مجلس مخالفت کرد. به همین دلیل تا مدتی جلسه نمایندگان در مدرسه نظام، از بناهای واقع در ارگ سلطنتی، تشکیل می‌شد. در تاریخ 27 شعبان 1324]23 مهر 1285[، نمایندگان مجلس طی نامه‌ای از صدراعظم خواستند که عمارت بهارستان را به طور موقت برای تشکیل جلسه‌های مجلس اختصاص دهند. سپس در 23 شوال 1324]18 آذر 1285[، لوح سر در مجلس با عنوان دارالشورای ملی ایران و عدل مظفر بر سر در عمارت بهارستان نصب شد. براساس اسناد موجود این لوحه فلزی را سید عبدالرزاق از شهدای مشروطه همان کسی که برای نخستین بار گراورسازی را به ایران آورد، با خط محمدرضا کلهر ساخت. عبدالرزاق در درگیری‌های پس از پیروزی مشروطه بین احزاب اعتدال و دموکرات به همراه علی‌محمدخان تربیت (خواهرزاده سیدحسین تقی‌زاده) ترور شدند. مهدی‌قلی خان‌هدایت در «خاطرات خطرات» می‌نویسد: «پس از آغاز به کار مجلس و انتقال آن به بهارستان عدل مظفر تاریخ تاسیس مجلس است به خط کلهر با آب طلا بالای درب مجلس نصب شد.»
این پلاک در درگیری‌های پس از مشروطه و جریان به توپ بستن مجلس آسیبی ندید و به تدریج مهم‌ترین عامل مشخصه‌ی مجلس شناخته شد. در دوره پهلوی اول به دلیل تضادی که رضاخان با قاجاریه داشت، عدل مظفر را از سر در مجلس به زیر آوردند. اما در 19 آبان 1320 به جای نخست خود بازگشت، تا شاهد زنده حوادثی باشد که تا سال 1357 بر مجلس رفت.
تا سال 1300 خورشیدی، جشن مشروطیت همیشه در 14 جمادی‌الثانی هر سال گرفته می‌شد. تا این که در این سال به پیشنهاد شادروان ارباب کی‌خسرو کارپرداز مجلس شورای ملی و 47 نفر دیگر، تاریخ جشن مشروطیت از 14 جمادی‌الثانی به 14 رسد (1 مرداد) تبدیل یافت. نقل از روزنامه رسمی مذاکرات مجلس شورای ملی – ص 54 (سردبیر فرایران)
