ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، کشور ایران و استان یزد را مهد قنات می دانند و مردان سختکوش این دیار از هزاران سال پیش با همت و تلاش و خلاقیت و پشتکار خود آب را در دل زمین به جریان در می آوردند و حیات را به مردم هدیه می کردند.

یزد گرچه در طول سالیان اخیر به دلیل خشکسالی های مستمر و طولانی بسیاری از رشته های حیات خود را از دست داده اما برخی از آنها همچنان زنده هستند و قنات زارچ نیز به عنوان طولانی ترین قنات دنیا امروز در مسیر جهانی شدن قرار گرفته است.

روزهای سخت قنات زارچ رو به پایان است

قنات زارچ در میان قنوات دیگر استان یزد از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است و اگر چه در طول سالیان اخیر با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کرده است اما به نظر می رسد روزهای سخت این قنات در حال پایان است و با ثبت جهانی قنات زارچ، این سازه حیات بخش جانی دوباره می گیرد.

یکی از ویژگی های قنات زارچ هفتاد پله بودن آن است و این ویژگی به اضافه طولانی بودن قنات همچنین قدمت آن، این قنات را به یکی از قنوات ارزنده دنیا تبدیل کرده است.

قدمت قنات زارچ را متعلق به دو تا سه هزار سال پیش و دوران پیش از اسلام و دوره ساسانی می دانند که در مسیری به طول ۸۰ کیلومتر در عمق ۲۳ متری زمین احداث شده است.

رئیس مرکز بین‌ المللی قنات و سازه های آبی در مورد قنات زارچ اظهار داشت: این قنات از نظر طول در ردیف طولانی ترین قناتهای استان یزد و کشور قرار دارد و تشکیل شده از دو رشته اصلی شور و شیرین است که با هدف بهره برداری از آبهای زیرزمینی برای مشروب کردن اراضی کشاورزی احداث شده است.

اصغر سمسارزاده با بیان اینکه این قنات هنوز کارایی گذشته خود را دارد، عنوان کرد: با ساخت پایاب ها و آسیابهای متعدد در مسیر قنات، از ظرفیت آن استفاده های بسیاری شده و در واقع این قنات، رگ حیات مردم بوده است و هنوز نیز این کارایی را دارد.

وی تصریح کرد: به طور قطع سابقه احداث این قنات از قدمت ابنیه ای که این قنات بر اساس مسیر آنها ایجاد شده، بیشتر است به عنوان مثال مسجد جامع در مسیر قنات زارچ احداث شده به همین دلیل به طور قطع قدمت قنات زارچ قدیمی تر از قدمت مسجد جامع است.

قنات زارچ یکی از قناتهایی است که به مقاومت خود در برابر افت شدید سطح آب زیرزمینی و تکنولوژی مدرن ادامه داده است و یکی از کهن ترین شاهکارهای تمدن بشری در امر آبیاری و آبرسانی شهر یزد استمعاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز در مورد قنات زارچ اظهار داشت: قنات زارچ یکی از قناتهایی است که به مقاومت خود در برابر افت شدید سطح آب زیرزمینی و تکنولوژی مدرن ادامه داده است و یکی از کهن ترین شاهکارهای تمدن بشری در امر آبیاری و آبرسانی شهر یزد است.

محسن ذاکری نیا عنوان کرد: جوی ربانی، جوی قدمگاه، جوی امام حسین (ع)، جوی وقت الساعت، جوی سیدرکن الدین، جوی کلیمیان و جوی محل تل از جمله پایابهای شاخه شیرین قنات زارچ است.

وی با بیان اینکه قنات زارچ از نظر طول در ردیف طولانی ترین قناتهای استان قرار دارد، عنوان کرد: این قنات به شماره ۱۴۸۳۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گرچه هزاران سال از اختراع قنات می گذرد اما هنوز هم این شیوه استفاده از آب در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی استان یزد معمول و متداول است و حتی رکن اصلی کشت و زرع در نواحی خشک به شمار می رود.

هدف از احداث قناتها در واقع تاسیس سازمانی ماندگار برای استفاده عادلانه از آب بوده است و بسیاری از آنها به دلیل عام المنفعه بودن، وقف شده اند و اهمیت این سازه دست بشر به اندازه ای است که حتی بخش قابل توجهی از قناتها از جمله قنات زارچ، مهریه زنان مناطقی از استان است.

قنات رمز پشتکار، همیاری و اعتقاد به تقدس آب است

قناتها رمز و رموز بسیاری در خود دارند و پشتکار، همیاری، تعاون، دور اندیشی، انجام کارهای پر هزینه برای نسل های آینده، اعتقاد به تقدس آب و کشاورزی از رموزی است که در قنات ها به خوبی مشاهده می شود.

خشکسالی، حفر چاه و مقهور شدن در برابر جلوه های تمدن سبب شد تا بسیاری از این رشته های حیات در کشور و استان یزد خشک شوند و قنات زارچ نیز از جمله قنواتی است که میزان آبدهی آن به شدت نسبت به گذشته افت کرده است.

مسئولان میراث فرهنگی استان یزد طی سالهای اخیر تلاش خود را به کار گرفته اند تا با احیای بخش هایی از قنات زارچ، این قنات که طولانی ترین قنات و از کهن ترین قنات های دنیا به شمار می رود را دوباره زنده کرده و آن را جهانی کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در مورد این قنات اظهار داشت: مظهر قنات زارچ در شهر زارچ واقع شده و علت نامگذاری آن به عنوان قنات زارچ نیز به همین دلیل است.

محمدمهدی شرافت عنوان کرد: این قنات دارای سه شاخه یا تونل زیرزمینی جدا از یکدیگر است که تونل های آن شیرین، شور و ابراهیم خویدکی نام دارد که البته دو شاخه ابراهیم خویدکی و شیرین این قنات خشک شده اند و اکنون تنها شاخه شور با افت آبدهی بسیار همچنان جریان دارد.

آنچه مدنظر یونسکو در مورد این قنات بود اجرا شده و اکنون پرونده قنات زارچ به همراه یک جاذبه طبیعی دیگر آماده ارسال به یونسکو است و به احتمال زیاد این قنات ثبت جهانی خواهد شدوی با بیان اینکه قنات زارچ از ارزشمندترین سازه های دست بشر است و استان یزد نیز از پیشتازان حفر قنات در دنیا به شمار می رود، افزود: در صدد جهانی شدن این سازه ارزشمند برآمدیم تا از این طریق هم فرهنگ و تمدن یزد جهانی شود و هم گامی در مسیر احیای قنات زارچ برداشته شود.

شرافت بیان کرد: آنچه مدنظر یونسکو در مورد این قنات بود اجرا شده و اکنون پرونده قنات زارچ به همراه یک جاذبه طبیعی دیگر آماده ارسال به یونسکو است و به احتمال زیاد این قنات ثبت جهانی خواهد شد.

وی تاکید کرد: یونسکو بر احراز زنده بودن قنات تاکید داشت و با اقداماتی این زنده بودن محرز شد و اکنون این قنات در مسیر ثبت جهانی قرار گرفته و برای ادامه مسیر نیازمند توجه ویژه دولت و اعتبارات ویژه است.

شرافت خاطرنشان کرد: مرکز بین المللی قنات نیز که در استان یزد واقع شده، کمک بسیار زیادی در مسیر ثبت جهانی این سازه آبی بود و میراث فرهنگی از فعالیت های این مرکز در راستای احیای قنات زارچ حمایت کرد.

به هر حال به نظر می رسد با توجه به در خطر بودن حیات قنات زارچ به عنوان یکی از سازه های آبی کهن که از قدمتی دیرینه در کشور برخوردار است، ثبت جهانی این قنات که از چند سال گذشته در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است، می تواند در زمینه حفاظت و نگهداری این قنات بسیار موثر باشد.