سی‌وهشتمین نشست ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- رویدادهای فرهنگی
- زیر مجموعه: تازه‌ها
- دوشنبه, 12 خرداد 1393 17:41
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 12 خرداد 1393 17:41
- نمایش از دوشنبه, 12 خرداد 1393 17:41
- بازدید: 4898
دوشنبه، بیست‌ودوم اردیبهشت‌ماه 1393، سی‌وهشتمین نشست ماهانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. در این نشست دکتر محمدعلی موحد، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در موضوع «تصحیح مثنوی» سخنرانی کرد. در ابتدای این نشست دکتر محمد دبیرمقدم، معاون علمی و پژوهشی و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با ارائۀ توضیحاتی دربارۀ موضوع بحث این نشست و سوابق پژوهشی دکتر موحد در زمینه‌های مختلف، از وی دعوت کرد تا سخنرانی خود را ارائه کند.
دکتر موحد در ابتدای سخنان خود، با اشاره به منابع به‌کاررفته در تصحیح مثنوی معنوی، اظهار کرد: مدار کار ما بر یازده نسخه از قرن هفتم است. هشت نسخه در فاصلۀ پانزده سال اول از وفات مولانا که دو نسخۀ آن مشتمل بر هر شش دفتر کامل است، یکی مورَّخ 677 و دیگر مورَّخ 687. شش نسخۀ تک‌دفتری هم از آن پانزده سال اول داریم، یکی مورَّخ 674 از دفتر ششم و دیگر مورَّخ 680 از دفتر اول، و یک نسخه از دفتر ششم و یک نسخه از دفتر چهارم و یک نسخه از دفتر پنجم که به ظن نزدیک به یقین هر سه دفتر به خط سلطان‌ولد، فرزند مولانا، کتابت شده و یک نسخه از دفتر چهارم به خط جمال انقروی، مورَّخ 680.
وی در ادامه افزود: علاوه بر این‌ها یک نسخۀ کامل از شش دفتر مثنوی داریم که تاریخ کتابت آن 668 است، ولی می‌دانیم که کاتب آن در قرن هشتم زندگی می‌کرد. دربارۀ تاریخ این نسخه بگومگو زیاد بوده، ولی متن آن، به اجماع محققان صاحب‌نظر، متن صحیح و دقیق و درخور اعتماد است. ما این 9 نسخه را بیت به بیت و کلمه به کلمه مطابقت دادیم و موارد اختلاف را به‌دقت ضبط کردیم؛ سپس همۀ مواردی را که یادداشت کرده بودیم با دو نسخه از 15 سال دوم پس از وفات مولانا، یکی کامل مورَّخ 690 و دیگری تک‌دفتر که در 701 یا مقدم بر آن نوشته شده، مطابقت دادیم. پس مجموع نسخه‌هایی که ما روی آن‌ها کار کردیم 11 تا شد؛ 4 نسخۀ کامل مشتمل بر هر شش دفتر و 7 نسخۀ تک‌دفتری.
دکتر موحد با تأکید بر اصالت منابع فوق بیان کرد: این 11 نسخه به نظرمان نسخه‌هایی هستند که هیچ احتمال تحریف و دستکاری در متن از سوی کاتب در آن‌ها راه ندارد. به طور وضوح دیده می‌شود که اختلاف روایت‌های این نسخه‌ها حاصل تجدید نظرهایی است که از سوی خودِ شاعر در بازخوانی‌های مکرر مثنوی صورت گرفته است. از آن نسخه‌ها می‌توان بعضی را بر بعضی دیگر ترجیح داد، ولی نمی‌توان ضبط هیچ‌یک از آن‌ها را قرائت منحصر و مانعٌ‌للغیر تلقی کرد. تجدید نظرها در ابیات که به‌منظور رفع اشکالی در قوافی یا روان‌تر کردن کلام و جایگزین کردن لفظی با لفظ دیگر صورت گرفته گاهی موفق بوده و گاهی نه، و به‌هرحال، توجه به همۀ آن تغییرات به‌لحاظ درک معنی ابیات و آشنایی با حال و هوای آفرینش مثنوی بسیار سودمند است. مثنوی‌ای را که به این روش تصحیح شود می‌توان مطمئناً با آنچه از خاطر مولانا جوشیده و الفاظی که از لب او تراویده است مطابق دانست.
منبع: تارنمای فرهنگستان زبان و ادب فارسی
