ایران‌بوم

دکتر احمد مهدوی دامغانی ومیراث ادبی و فرهنگی وی
نویسنده: منصور رستگار فسایی
ناشر اطلاعات، تهران
672 صفحه،300000 ریال، 1394

دکتر احمد مهدوی دامغانی ومیراث ادبی و فرهنگی وی عنوان کتابی به کوشش دکتر منصور رستگار فسایی است که به تازگی از سوی انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است.

دکتر رستگار فسایی در بخش های این کتاب به زندگی، تحصیلات، استادان، آثار، سبک و شیوۀ نگارش، ویژگی های اخلاقی و فهرست آثار دکتر احمد مهدوی دامغانی پرداخته است.

فهرست مطالب به این شرح است:

پیش گفتار

بخش اول

تولد

خانه ی پدری و زادگاه مهدوی

خاندان مهدوی

الف:پدر بزرگ و پدر او

ب:مادر و جده ی احمد مهدوی دامغانی

ج:همسر و فرزندان و برادران وخواهران

دکترتاجماه آصفی

د:فرزندان دکتر مهدوی

1-ناصر مهدوی دامغانی

2-زهرا مهدوی دامغانی

3-فریده مهدوی دامغانی

ه:برادران و خواهران مهدوی

1-مرحوم آیت الله محمد رضا مهدوی دامغانی

2- دکتر محمود مهدوی دامغانی

بخش دوم

تعلیم و تربیت و تحصیلات مهدوی

استادان مهدوی در حوزه های علمیه ی مشهد

1--اقا مرتضی مطهری

2-حجة الاسلام حاج شیخ محمد علی حایری کرمانی

3 –مرحوم شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی : پدر او:

4. شیخ محمد تقی ادیب نیشابوری

5-علامه میرزا محمد علی مدرس تبریزی خیابانی

6- آقا سید جلال الدین خوشنویس

7- حاج مجتبی قزوینی

8- مرحوم حجة الاسلام و المسلمین آقای حاج شیخ سیف اللّه آیسی تبریزی؟عشق‌آبادی؟

تحصیلات در تهران واستادان وی در این شهر

استادان مهدوی در تهران

الف :استادان سه گانه ی او

1-بدیع الزمان فروزانفر :شرح حالی مختصر ، مذیل به مقاله ی استاد بی نظیری که هنوز آسمان دانشگاه تهران ...

2-عبدالحمید بدیع‌الزمانی کردستانی: شرح حالی مختصر ، مذیل به مقاله ی´" به یاد استاد عبد الحمید بدیع الزمانی"

3-- سید الشعراکریم امیری فیروز کوهی : شرح حالی مختصر،مذیل به مقاله ی:دهمین سالگرد درگذشت امیری   فیروزکوهی‌

ب: دیگر استادان مهدوی در تهران

1-میرزا مهدی آشتیانی: با شرحی مختصر از احوال وآثار ایشان

2-شیخ محمدتقی آملی: با شرحی مختصر از احوال وآثار ایشان

3-علامه محمد قزوینی: با شرح ی مختصر از احوال وآثار ایشان منضم به مقاله ی یادی از

مرحوم قزوینی بمناسبت چهاردهمین سال وفات او

4-جلال الدین همایی : با شرح ی مختصر از احوال وآثار ایشان

5-علی اصغر حکمت شیرازی

6- استاد مدرس رضوی: با شرح ی مختصر از احوال وآثار ایشان

7--دکتر ذبیح الله صفا+ مقاله یی در باره تاریخهای ادبیات در ایران

8-ابراهیم پور داوود

9- ضیاء هشترودی

10- اکبر دانا سرشت

11- دکتر جلیلی یزدی

12. سید محمد محیط طباطبایی

13-   مجتبی مینوی

14- دکتر حسین خظیبی

بخش سوم

همدرسان وهمکلاسی ها ی او در حوزه و دانشگاه

الف : در حوزه:

1-آیة الله العظمی علی سیستانی

2- دکتر جعفرجعفری لنگرودی

ب: همدرسان وهمکلاسی ها ی او در دانشگاه

بخش چهارم

ویژگیهای بارز علمی مهدوی

استاد دیده و شاگردی کرده ،(در محضر استادان بزرگ   حوزه و دانشگاه )

درک محضر ادبا وشعراء بزرگ معاصر

زبان دانی

عربی دانی و ادب تطبیقی عربی و فارسی

اطلاعات لغوی

ترجمه های مهدوی از عربی به فارسی

بخش پنجم

سالنمای زندگی دکتر احمد مهدوی دامغانی

بخش ششم

مشاغل مهدوی

1-از دفتر یاری تا رییس کانون سر دفتران

دکتراحمد مهدوی دامغانی سردفتر دفتر 25 تهران

دفتر اسناد رسمی شماره ی 25 تهران ، مدرَسی دیگر

دفتر رسمی ازدواج و طلاق شماره ی 111مهدوی دامغانی

2- فعالیتهای اموزشی و پژوهشی استاد در ایران و کشورهای دیگر

الف:تدریس دانشگاهی در ایران

شاگردان مهدوی:در ایران

یاد کرد شاگردان از استاد

1-دکتر لاهوتی و گفتگو هایش

2-دکتر موسوی گرما رودی و شعرش در باره ی استاد

3-دکتر تمیم داری و مصاحبه اش در باره ی استاد

4-دکتر محمد یوسف نیری و خاطراتش از استاد

5-دکتر ماشاء الله آجودانی

6- دکترسید علی محمد سجادی

شاگرد نوازیهای استاد در مقالات ایشان

1-یادداشت دکتر احمد مهدوی‌دامغانی درباره‌ی شعردکترسید علی موسوی گرمارودی

ب:تدریس در دانشگاههای خارج

شاگردان خارجی مهدوی

ج:شرکت مهدوی کنفرانسها و سمینارهای علمی در خارج از کشور

د: سخنرانیها و خطابه ها

ه:سر دبیری و انتشار فصل نامه ی گلستان،فصلنامهء شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی در امریکای شمالی

بخش هفتم

ویژگیهای مردی خود ساخته از خلال آثارش:

الف -استعداد خدا دادی وهوش و حافظه ی کم مانند:

ب-ذوق ادبی مهدوی:

ج:پویایی و تحرّک و فایده بخشی در همه ی مراحل عمر :

د-منش دینی و مذهبی مهدوی واعتقاد عمیق به مبانی دینی و اجتهاد در آنها:

ه: تحقیقات اسلامی :

و:تألیف و تر جمه کتابهایی منحصرا شیعی و دفاع از این مذهب:

ز:تنّوع آثار

ح - طبقه بندی نوشته های مهدوی

1-شعر فارسی :

الف: فردوسی و شاهنامه

ب: درباره ی حافظ

ج : در باره ی سعدی

د:درباره ی نظامی

ه: درباره ی سنایی

شاعری مهدوی دامغانی

2-محتوای تحقیقات مهدوی در نثر فارسی

الف: نقد و نطر

ب : نوشته های مربوط به کانون سر دفتران

ج: علم انساب

د: خاطرات

ه:   مسائل حقوقی

ز:احوال و تذکره ی رجال

ح:وفیات معاصران

ط:نسخه شناسی و بررسی نسخ خطی

ی:مسایل اجتماعی و سیاسی

ک:نامه ها و اظهار نظرها

ل :مقدمه نویسی بر کتابها

بخش هشتم

سبک و شیوه ی نگارش مهدوی در نثر فارسی

فارسی نویسی دکتر مهدوی

الف:آثار ادبی مهدوی

سبک مهدوی در نوشته های مهدوی

نثر دانشگاهی و دبیری

ویژگیهای معنوی   نثر مهدوی

الف:نثر مطنب ولی دل نشین و غیر مخل

ب: ذکر وقایع با جزییات آنها

ج: تصویرگر ی کامل و جامع وقایع

طنز نهفته ی نوشته های مهدوی

نثری صادق و صمیمی

ویژگیهای لفظی نثر مهدوی

در آمیختگی با کلمات و تر کیبات و جملات عربی واوصاف و ...

ترادف و تکرار مطالب و ادعیه و جملات دعایی و وصفی:

کاربرد الفاظ و اصطلاحات و الفاظ فرنگی

کاربرد الفاظ و اصطلاحات رایج غیر ادبی

بخش نهم

ویژگیهای اخلاقی ورفتاری مهدوی

آداب دانی وادب آموزی

امیدواری و روحیه ی مثبت و سازنده

پرهیز از عیب بینی

تدریس بی مواجب

حساسیت نسبت به ارباب علم و ادب وادای احترام نسبت به آنها

حق شناسی و حقگزاری

عفت زبان

فروتنی و تواضع

مناعت طبع

مهمان نوازی

هدیه بخشی

بخش دهم

ویژگیهای اجتماعی مهدوی

ایران دوستی و ووطن پرستی

خراسان دوستی و عشق به خراسان و مشهد ومردم آن

ضبط آداب و رسوم مردم مشهد

ثبت واژه ها و اصطلاحات مردم مشهد و خراسان

احترام بسیار به زنان وتأکید بر عظمت مقام آنان

زن و طلاق

تإسف بر اوضاع روزگار

احترام به اهل علم

بخش یازدهم

فهرست آثاردکتر احمد مهدوی دامغانی:

الف:کتابها ( کتب تحقیقی، مجموعه ی مقالات):

الف:کتابها :

(تخقیق، تصحیح ومجموعه ی مقالات): شامل :

1-کشف الحقایق ،عزیزالدین بن محمد نسفی

2-در باغ روشنایی، گزیده حدیقه الحقیقه ی سنایی با دکترمحمدرضاجلالی نائینی

3-تاریخ جمع قرآن کریم،

4-نسمة السّحر بذکر من تشیّع و شعر

5- یادیاران و قطره های باران (مجموعه ای از مقالات احمد مهدوی دامغانیٍ )، به کوشش سید علی محمد سجادی وسعید واعظ

6-حاصل اوقات، مجموعه ای از مقالات استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی،به اهتمام دکترعلی محمد   سجادی

7-، شاهدخت والاتبار شهربانو والده معظمه حضرت امام علی بن الحسین السجاد علیهما السلام،

8- المجدی فی انساب‌ الطالبین

9-سایه سرو"مقالاتی در بزرگداشت احمد مهدوی دامغانی"

10-مقالاتی در حدیث دیگران ،:

11-مقالاتی در حدیث دیگران ،:12

- چهار مقاله درباره مولی الموالی علی (ع) و داستان ضامن آهو

چهار مقاله درباره مولی الموالی علی (ع) و داستان ضامن آهو،احمد مهدوی دامغانی ، امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین الملل - 22 آبان، 1385

ب - جشن نامه ی استاد مهدوی دامغانی : سایه ی سرو

ج:کتابهایی با مقدمه ی د کتر احمد مهدوی دامغانی:

د : مقالات مهدوی:

بخش دوازدهم:

فعالیتهای سیاسی مهدوی دامغانی

بخش سیزدهم

الف: جلسات دوستانه و اصحاب آن:

1-یاران یکشنبه

2-اصحاب چهارشنبه

3-گعده ی جمعه ی استاد مجتبی مینوی

3-جلسات منزل علامه ی قزوینی

5- جلسات سه شنبه امیری فیروز کوهی

6- گعده های دفتر خانه ی 25

ب:دوستان استاد و معاشران او:

1-سید حسن علی صارم کلالی

2-استادشادروان جلال آشتیانی و خاطراتی از شصت سال دوستی

3--مرحوم احمد راد :

4 -استاد جلال الدین محدث ارموی

5.دکتر مهدی محقق:

6.دکتر سید جعفر شهیدی

7-شادروان عبدالله نورایی ذکر جمیل نورانی

8-دکتر محمد جعفر محجوب و مهدوی و سالشمار و کتابشناسی دکتر محمد جعفر محجوب:

9-.دکتر غلامحسین یوسفی

10-دکتر عبد الحسین زرین کوب:و آخرین دیدار با زرین کوب

11- استاد ایرج افشار و شمه‌ای از شرح درد اشتیاق و فراق حضرت ایرج افشار رحمه‌الله

     علیه

12- استاد حبیب یغمایی مدیر مجله ی یغما و یادی از حبیب یغمائی

13.دکترسید علی موسوی بهبهانی

14.استاد دکتر مظاهر مصفا

15- دکتر سید حسین نصر:

16- دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی

17- دکتر   محمدرضا جلالی نایینی -

18- دکتر فضل الله رضا رییس پیشین دانشگاه تهران

19 - دکتر سید محمد -صادق خرازی

20- دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی

بخش چهاردهم

شعرها ونوشته هایی در باره ی دکتر مهدوی:

الف : اشعار:

1شعر استاد امیری فیروز کوهی   در باره ی دکتر احمد مهدوی دامغانی

2-شعر و نوشته ی دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی در باره ی مهدوی دامغانی: دعوت ‌به خراسان

3- شعر استاد بهاء الدین خرمشاهی در باره ی مهدوی

ب: جهار مقاله در باره ی مهدوی دامغانی

1-حسین شهسوارانی

2-حسن مبارز

3-پرویز اذکایی

4- مهدی موسوی زارع

ج-مصاحبه یی درباره ی مهدوی دامغانی:

د:یادداشت دکتر اکبر ایرانی مدیر مرکز پژوهشی میراث مکتوب،درباره ی مهدوی دامغانی:

بخش پانزدهم

بزرگداشت مهدوی در امریکا

سخنرانی دکتر فضل الله رضا در بزرگداشت دکتر احمد مهدوی‌دامغانی در آمریکا

بخش شانزدهم

دو نمونه از مقالات متنوع مهدوی دامغانی :

1-ضامن آهو

2-بررسی و نقد کتاب‌ درباره کتاب: «در جستجوی صبح»تألیف عبد الرحیم جعفری

***

استاد دانشمند آقای دکتر مهدوی دامغانی در سال 1306 در شهر مشهد مقدس در خانواده‌ای اهل علم دیده به جهان گشود. پس از فراغت از تحصیلات حوزوی، از دانشگاه تهران به اخذ درجه دکتری‌ ادبیات فارسی نایل آمد. سپس به تدریس معارف اسلامی، متون فارسی عرفانی، فلسفه اسلامی و ادبیات عرب در دانشگاه تهران، مادرید، هاروارد و پنسیلوانیا پرداخت و افزون بر کتاب‌های ارزشمند، مقالات بسیاری نگاشت که مورد توجه اهل تحقیق قرار گرفت.

این کتاب افزون بر زندگینامه مفصل دکتر مهدوی، به بررسی میراث ادبی و فرهنگی این دانشمند معاصر می‌پردازد و افزون بر پیش‌گفتار در سیزده بخش تنظیم و تدوین شده است.

بخش اول شامل احوالات خانوادگی، پدر و پدربزرگ، همسر، فرزندان و برادران و خواهران استاد می‌شود. در بخش دوم به به استادان دکتر مهدوی در حوزه و دانشگاه پرداخته شده است. در بخش سوم هم‌درسان استاد در حوزه و دانشگاه معرفی شده‌اند. بخش چهارم سال‌نمای زندگی دکتر مهدوی و بخش پنجم ویژگی‌های استاد از خلال آثارش است. در بخش ششم آثار دکتر مهدوی دامغانی معرفی شده‌اند که دربردارندۀ کتاب‌ها، جشن‌نامه استاد، مقالات ایشان و مقدمات ایشان بر کتاب‌های دیگران می‌شود. بخش هفتم توضیحی است درباره فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی استاد در ایران و دیگر کشورها. بخش هشتم بزرگداشت مهدوی در آمریکا نام دارد. بخش نهم به شعرهایی اختصاص یافته که درباره ایشان سروده شده از شاعرانی همچون: امیری فیروزکوهی، دکتر شفیعی کدکنی، استاد خرمشاهی، دکتر موسوی گرمارودی.

بخش دهم عنوان «در کنار یاران» را دارد که در این بخش خاطرات جلسات و گفتگوهای استاد با دیگران و همچنین بیست مقاله از ایشان دربارۀ برخی از بزرگ‌مردان علم و ادب و سیاست آورده شده است؛ از قبیل احمد راد، مهدی محقق، ایرج افشار، مظاهر مصفا، حبیب یغمایی، جلال الدین محدث ارموی، محمدرضا شفیعی کدکنی و ... .

بخش یازدهم به دوران حضور استاد در دفتر 25 تهران به عنوان سردفتری پرداخته است.

در بخش دوازدهم به فعالیت‌های سیاسی ایشان اشاره شده است و بالاخره اینکه در بخش سیزدهم چهار مقاله از ایشان آورده شده است: دربارۀ ضامن آهو، مذهب فردوسی، ژان کلود واده، بررسی و نقد دربارۀ کتاب «در جستجوی صبح».

پروفسور فضل الله رضا در بزرگداشت استاد در ژوئن 2012 برابر با دوم تیرماه 1391 در آمریکا سخنرانی کرد که قسمت‌هایی از آن در اینجا آورده شده است: «استاد مهدوی میراث گرانقدر یکی از خاندان‌های بزرگ معارف خراسان، خاندان محقق و مهدوی دامغانی است که پشت اندر پشت اهل ادب فارسی و تازی و از خطیبان و سخنوارن نامی و مانند قبیله شیخ شیراز، از «عالمان دین» بوده‌اند. امروز هم بحمدالله در همین خانواده بزرگ خراسانی، چند استاد نامدار در ادبیات فارسی می‌شناسیم، مانند دکتر مهدی محقق، دکتر مهدوی دامغانی و برادر شریفشان که در نظم و نثر و تاریخ و فلسفه ادیان صاحب نظرند.

نسبت موروثی این بزرگواران و اجداد سخنور دین‌پرورشان، پس از چند پشت به عالم ربانی خراسانی، ملامحمدرضا می‌رسد. در میان نسل آینده این خاندان هم طلیعه‌های فرهنگی دیده می‌شود؛ مانند بانو دکتر فریده مهدوی ـ دختر استاد مهدوی ـ که مترجم هنرمند بعضی از شاهکارهای ادبی اروپاست. همسر دانشور استاد مهدوی دامغانی، دکتر تاجماه خانم آصفی، بانوی ادیبی است که در این سال‌ها در دانشگاه پنسیلوانیا زبان فارسی تدریس می‌کند.

بد نیست که برای جوان‌ها یادآور شوم استاد مهدوی دامغانی و استاد مهدی محقق در دوران جوانی، تحصیلات حوزوی را تا مرحله اجتهاد رفته‌اند و در تحصیلات دانشگاهی تا مرحله دکتری و پس از آن پنجاه سالی است که از طریق افاضه تحقیق و تدریس و نگارش، به فرهنگ ایران خدمت می‌کنند.

استاد مهدوی دامغانی که به زبان‌های فارسی و عربی و فرانسه تسلط دارد، سالیان دراز در دانشگاه تهران و مؤسسات فرهنگی ایران و بعد از سال 1357 در دانشگاه‌ هاروارد و در انجمن‌های گسترش زبان فارسی در آمریکا، دوست‌داران زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایران را با بیان گویا و قلم شیوا و توصیف معارف اسلامی، راهنمایی و ارشاد فرموده است. استاد مهدوی با حافظه شگفت‌انگیز و سرعت انتقال مفاهیمی که دارد، همتای یک دایره‌المعارف زنده و جوشان فرهنگ ایران است. او به گستره شعر سنتی فارسی اشراف دارد. رویدادهای بارز ایام دور را مانند وقایع امروز به یاد می‌آورد و در عرصه خاطرات فرهنگ نیز آثار ارزشمند به قلم روان و خط خوش می‌نویسد و با حلاوت و طلاقتی که در بیان دارد، دقایق و ظرایف گفتگو‌ها را با نکته‌سنجی و شیرینی توصیف می‌کند. دکتر مهدوی غالباً ریشه لغات مهجور را خوب می‌شناسد و گره از بسیاری از شعرهای پیچیده باز می‌کند. از توارد‌ها و تداعی‌ها پرده برمی‌دارد؛ مثلاً می‌تواند بی‌درنگ شاهد بیاورد که فلان بیت فردوسی یا سعدی را در دوران جاهلیت چه کسانی در چه شعرهایی در ذهن پرورده بودند.

یکی دیگر از هنرهای ویژۀ استاد مهدوی دامغانی، شناسایی دقیق جغرافیای ایران است؛ یعنی در نهانخانه حافظه وسیعش گنجینه‌ای هم برای علم انساب دارد. قاطبه نامداران ایرانی را خوب می‌شناسد؛ به خصوص هر صاحب‌نامی را از وضیع و شریف و فقیر و غنی ایران، می‌تواند خلق‌الساعه توصیف کند. کمتر استادی دیده شده که بزرگان علم و ادب و فرهنگ و دین ایران را در صدسال گذشته چنین به دقت شناسایی کرده باشند. تاریخ رویدادهای زندگانی هریک از نامداران و دوستان ـ از ولادت و عروسی و مرگ و وصل و فصل ـ در اختیار ذهن اوست».

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

بخش اول: تولد
بخش دوم: تعلیم و تربیت و تحصیلات مهدوی
بخش سوم: هم‌درسان و هم‌کلاسی‌های استاد مهدوی در حوزه و دانشگاه
بخش چهارم: سال‌نمای زندگی دکتر احمد مهدوی دامغانی
بخش پنجم: ویژگی‌های مردی خودساخته از خلال آثارش
بخش ششم: آثار دکتر احمد مهدوی دامغانی
بخش هفتم: فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی استاد مهدوی در ایران و کشورهای دیگر
بخش هشتم: بزرگداشت مهدوی در آمریکا
بخش نهم: شعرهایی دربارۀ مهدوی
بخش دهم: در کنار یاران
بخش یازدهم: دکتر احمد مهدوی دامغانی سردفتر دفتر 25 تهران
بخش دوازدهم: فعالیت‌های سیاسی مهدوی دامغانی
بخش سیزدهم: چند مقاله از دکتر مهدوی دامغانی