ایران‌بوم

امروز بخش بزرگی از نقاشی کهن ایرانی، زینت‌بخش موزه‌های معتبر دنیاست. نگارگری‌های زیبای «مکتب اصفهان» از پرتعدادترین آثار ایرانی در این موزه‌ها هستند؛ نقاشی‌هایی که صدها سال پیش دنیا را شیفته خود کردند.

adidas born original women costume for sale - تسوق تشكيلة اديداس اوريجينالز للرجال مع تخفيضات 25 , نمشي - 75% أونلاين في السعودية | Air Jordan Sneakers

به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، نقاشی قدیمی ایران که از آن به عنوان نگارگری یاد می‌شود، شامل بخش بزرگی از مشهورترین آثار هنرمندان این سرزمین است. نگارگری ایران شامل آثاری از دوره‌های مختلف تاریخ اسلامی ایران است که بیشتر به صورت تصویرسازی کتاب‌های ادبی و تاریخی اختصاص داشت.

امروزه بخش بزرگی از باقی‌مانده هنر ایران در مکتب اصفهان در موزه‌های معتبر دنیا نگه‌داری می‌شوند. این آثار گویای گوشه‌ای از تاریخ هنر مغفول مانده ایران است. بخشی که در زمان خود تاثیر عمیقی بر هنر دنیا گذشت و نام هنرمندان ایرانی را بر سر زبان‌ها انداخت، اما امروز جز در تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی توجهی به آن نمی‌شود.

مکتب اصفهان؛ آغاز تحولی جدید در هنر ایران

مکتب اصفهان یکی از مهم‌ترین مکاتب هنر ایران است که هنرمندان مشهوری در این مکتب به خلق اثر پرداخته‌اند. مکتب اصفهان به دلیل مرکزیت این شهر در زمان شاه عباس صفوی به این نام خوانده می‌شود. این دوره، دومین دوره از مکتب نگارگری تبریز است. با شروع سلطنت شاه عباس اول (996 ه.ق) هنرهای ایران از نو رونق یافتند. بی‌شمار نقاش، خوشنویس، معمار و صنعت‌کار به خدمت شاه جدید درآمدند و کار مرمت آثار ارزشمند گذشته و اجرای سفارش‌های تازه را بر عهده گرفتند. به طور کلی در اکثر دوره‌های حکومت شاه عباس اول، هنر بسیار مورد حمایت بوده است.

انتقال پایتخت به اصفهان در زمان شاه عباس صفوی، آغازی بر مکتب اصفهان بود. نقاشی‌های این دوره ویژگی‌های خاص خودشان را داشتند و نسبت به مکاتب گذشته تحولات بزرگ‌تری را شامل می‌شدند. نقاشان مکتب اصفهان از کشیدن تعداد زیاد آدم‌ها در یک صفحه نقاشی خودداری کردند و به چهره‌ها و جزئیات آن‌ها بیشتر اهمیت دادند. رنگ لباس‌ها با وجود محدود شدن، وضوح بیشتری یافتند.

مکتب اصفهان نسبت به مکاتب دیگر تاثیر زیادی بر هنرمندان سایر کشورها داشت و بسیاری از هنرمندان عثمانی و قلمرو هندوستان را شیفته رنگ‌ها و زیبایی‌های خود کرد.

رضا عباسی، معین مصور، محمد قاسم مصور تبریزی و محمد زمان از معروف‌ترین هنرمندان این دوره هستند.

رضا عباسی

رضا عباسی از مهم‌ترین هنرمندان مکتب اصفهان است. او فرزند مولانا علی اصغر کاشی از نقاشان عصر شاه تهماسب یکم و شاه اسماعیل دوم بود. همین هم باعث شد پای رضا به دربار باز شود و هنر نقاشی را دنبال کند. در آن دوره که رقابت بین هنرمندان هند و عثمانی و ایران داغ بود، رضا عباسی با کشیدن نقاشی‌های خود روی بناهای متعدد و دیوار ساختمان‌ها نقش بزرگی در سرآمد شدن نقاشی ایرانی ایفا کرد. مهارت این هنرمند در سیاه قلم بود.

شمار زیادی از نقاشی‌های رضا عباسی شامل موضوعات متنوع و با امضای این هنرمند برجای مانده‌اند. در مجالس او آدم‌ها معدود، بزرگتر از اندازه متعارف و غالبا بی‌ارتباط با محیط هستند. نظام رنگ‌بندی و ساختار فضا نیز در کار او بسیار ساده شده‌اند. طراحی‌های او نقطه اوج روند تحولی را که از میانه سده دهم شروع شده بود نشان می‌دهد. نقاشی‌های «درویش جوان با چوبدستی»، «خسرو و شیرین» و «شاهنامه» منتسب به رضا عباسی هستند.

معین مصور

معین مصور با شاگردی در محضر رضا عباسی توانست به یکی از معروف‌ترین نقاشان مکتب اصفهان تبدیل شود. توانایی قلم او به حدی بود که می‌توانست با توصیف دیگران از یک واقعه آن را به زیباترین وجه به تصویر بکشد. کشیدن چهره افراد و به تصویر کشیدن مجالس بزم و رزم از ویژگی‌های کار معین مصور بود. او با مرکب و آب رنگ کار می‌کرد.

او به مصور کردن کتاب‌ها هم می‌پرداخت. یکی از نسخه‌های مصور او، شاهنامه فردوسی به تاریخ ۱۰۶۶ و دیگری شاهنامه‌ای با عنوان «کوچران» است که تصاویر معین مصور همراه هنرمند دیگری به‌ نام فضل‌علی در آن آورده شده و در موزه متروپولیتن نیویورک نگه‌داری می‌شود. زمانی که معین فعالیت می‌کرد، دوره‌ای بود که هنرمندان معاصر او به شدت تحت تاثیر هنر وارداتی اروپا بودند. با این حال او بر سنت‌های هنری استادش رضا عباسی پایبند ماند. آثار از او به تصویر کشیدن وقایع تاریخی تا اتفاق ساده و روزمره تنوع دارد.

«مرد گلابی به دست»، «چهره ریش‌دار»، «جوان خروس در بغل»، «حمله ببر به جوان»، «حمله شیر به شاگرد بقال»، نگاره‌های «عشاق و ندیمه» و تک چهره «سواره میرزا محمد تقی تبریزی» از معروف‌ترین آثار منتسب به معین مصور هستند.

برخی از آثار این هنرمند هم‌اکنون در موزه توپقاپی استانبول، موزه هنرهای زیبای بوستون و موزه فیتز ویلیام کمبریج نگه‌داری می‌شود.

محمد قاسم مصور تبریزی

محمد قاسم مصور تبریزی، نگارگر، شاعر، خطاط و موسیقیدان دوره صفوی بود. او از هم‌دوره‌ای‌های رضا عباسی بود و اگرچه از او تعلیم گرفته بود، اما نقاشی‌هایش امضای شخصی داشتند. او نخستین نقاشی است که در عهد صفویه، متاثر از نقاشی اروپایی، ابر را از صورت کهن در نگارگری ایرانی خارج ساخته و آن را به شکل طبیعی نزدیک ساخت.

«پذیرایی شاهزاده در هوای آزاد» در کتابخانه بریتانیا، نگاره «شاه عباس و جوان» در موزه لوور و «دختر و قلیان» در موزه تاپقاپی سارای استانبول از آثار مهم مصور تبریزی به شمار می‌روند.

پس از این هنرمندان بود که نگارگری این دوره به سمت تاثیر از نقاشی‌های غربی پیش رفت و تا دوره زندیه و قاجاریه ادامه داشت. محمد زمان از هنرمندانی بود که با این شیوه کار کرد. تصویرگری خمسه نظامی معروف‌ترین اثر اوست.

*در این نوشتار از کتاب «نقاشی ایران، از دیرباز تا امروز» نوشته رویین پاکباز استفاده شده است.