ایران‌بوم

دعای شریف افتتاح، یکی از زیباترین و جذاب‌ترین نیایشهای ماه مبارک رمضان است. دعای شیرین و پرمحتوایی که علاوه بر ابعاد معنوی نیایشها، حاوی آرمانهای والای اسلام و تشیع است. در این دعا که در شبهای ماه مبارک خوانده می‌شود، مؤمنان ضمن اینکه عالیترین مراتب بندگی و عبودیت خود را در پیشگاه حضرت حق ابراز می‌دارند، آرزوی پیروزی حق بر باطل، نابودی مستکبران و ظالمان، ارتقای همه‌جانبه مستضعفان و محرومان، برقراری عدالت و قسط در سایه حکومت مهدوی(عج) و فرجام نیک تاریخ را، از پروردگار بزرگ مسئلت می‌نمایند.

دعای افتتاح از ادعیه مشهور و جامع کتاب شریف مفاتیح‌الجنان است که در مسانید معتبر روایی شیعه مانند «مصباح‌المتهجد» شیخ طوسی، «اقبال‌الاعمال» سیدبن طاووس، «مصباح» کفعمی، «بحارالانوار» و «زادالمعاد» مرحوم علامه مجلسی از قول امام معصوم نقل شده است؛ دعای عظیم‌الشأنی که بزرگان و علما و اهل معرفت و معنا، در شبهای ماه مبارک به قرائتش اهتمام داشتند.

همچنین در طول تاریخ که مبارزان علوی و شیعی با حکومتهای طاغوتی و استبدادی درگیر بودند، مضامین این دعا و آرمانهای والای مطرح شده در آن، روحیه مضاعفی برای ادامه جهاد و مبارزه تا برقراری حق و عدالت و انهدام ظلم و ستم به آنان می‌داد.

اعتقادات توحیدی

این دعا با حمد و ثنای پروردگار بزرگ آغاز می‌گردد: اللهم انی افتتح الثناء بحمدک و انت مسدد للصواب بمنّک و ایقنت انک ارحم‌الراحمین فی موضع‌العفو و الرحمه و اشدّالمعاقبین فی موضع‌النکال والنقمه، و اعظم‌المتجبرین فی موضع‌الکبریاء و العظمه...

ـ خداوندا، آغاز می‌کنم ثنا و ستایش را با حمد تو.

ـ تویی که وادارکننده و مشوق انسان برای رسیدن به مسیر صواب هستی.

ـ یقین دارم تو مهربانترین مهربانانی در جایگاه عفو و رحمت.

ـ همچنین سخت‌ترین کیفردهندگان به ستمگرانی در جایگاه مجازات و عذاب.

ـ بزرگترین جبران‌کنندگانی در موضع بزرگ‌منشی و عزت و عظمت.

ـ خداوندا، تو اجازه دادی که من تو را بخوانم و از تو درخواست کنم و نیازهایم را مطرح نمایم. پس ای خدای مهربان نیازهایم را بشنو و ای مهربان، پاسخم ده و گناهانم را ندیده بگیر.

ـ تو خدایی هستی که همواره مشکلات و همّ و غم و پریشانی را از من برطرف کردی و رحمتت را بر من گستردی...

حمد و ثنای خداوند

در ادامه دعا، حمد و ثناهای متوالی و زیبا از سوی بنده در پیشگاه خالق ذکر می‌گردد:

ـ حمد خدایی را که تمام حمدها و ستایشها مخصوص اوست...

ـ سپاس خداوندی را که در قلمرو فرمانروایی‌اش در آفرینش و هستی، درگیری و تضادی وجود ندارد...

ـ سپاس خداوندی را که مالک هستی است و روان‌کنندة کشتی‌ها، رام‌کنندة بادها، شکافندة صبح، جزادهندة روز قیامت... روزی‌دهندة مردم، و دارای شکوه و عزت و کرامت است...

ـ سپاس و حمد، خدایی را که «نجات‌دهندة صالحان» در طول تاریخ است؛ خداوندی که:

ـ مستضعفان را اعتلا و برتری و رفعت مقام می‌بخشد.

ـ‌ مستکبران و جباران را خوار و ذلیل نموده و نابودکنندة شاهان زورگو و ستمگر است...

در این بخش از دعا، مبارزان راه اعتلای اسلام، به این اطمینان می‌رسند که در مسیر مجاهدات الهی، خداوند «رحمان و رحیم» یاورشان است و از اهداف عدالت‌خواهانه آنان حمایت می‌کند. در واقع دعای افتتاح، دعای امید و عامل اطمینان‌بخش به همه مجاهدان راه حق است که به فرجام نیک تلاشهایشان اعتماد داشته باشند. علویان و مبارزانی که در دوران حکومتهای اموی و عباس، درگیر سنگین‌ترین مبارزه‌ها بودند و به دست جباران به شدت سرکوب می‌شدند.

رسالت نبوی

در ادامه دعا، پس از تحکیم مبانی توحید، «رسالت نبوی» مطرح می‌گردد. سلام و درود بر پیامبری که:

ـ فرستادة خدا

ـ ‌امین خدا

ـ و رسانندة رسالات الهی است، و این پیامها را با نیکوترین، بهترین و زیباترین منش و روش به مردم منتقل کرد و آنان را هدایت فرمود.

امامت علوی

پس از پایان رسالت و نبوت، امامان دین پذیرای این مسئولیت بزرگ الهی شدند. در این بخش از دعا، میان «توحید» با «نبوت و امامت» ارتباط زنده و پویا برقرار شده، وصیت پیامبر اسلام(ص) که به هنگام ارتحال، «قرآن و عترت» را برای مسلمانان به یادگار گذاشتند، تبیین می‌شود. آنگاه که پیامبر گرامی(ص) ‌فرمودند: «انی تارکم فیکم‌الثقلین، کتاب الله و عترتی...: من از میان شما می‌روم، ولی دو چیز گرانبها را نزدتان به یادگار می‌گذارم: کتاب خدا و عترت خودم را.» و در ادامه حدیث آمده: «این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در قیامت، کنار حوض کوثر به من ملحق شوند.» در دعای افتتاح، این ارتباط به نحو بارز و شایسته‌ای برقرار شده است؛ به طوری که پس از ذکر نام ائمه اطهار علیهم‌السلام، به آخرین امام برحق که منجی عالم بشریت و انسانیت در فرجام نیک تاریخ است، اشاره می‌گردد؛ امامی که:

ـ قیام کنند به حق است،

ـ امید و آرزوی همه مؤمنان راستین است،

ـ و عدل مورد انتظار بشریت را با ظهور خود و در پی یک دوره طولانی «سردی، یخ‌زدگی، خوف و ترس»، به سیطرة جباران تاریخ پایان داده و «گرمی امنیت و عدالت در سایه دین خدا» را به ارمغان می‌آورد.

دولت کریمه مهدوی

در اینجاست که دعاکننده در پیشگاه خداوند آرزوی دیرینه و قلبی خود را بر زبان می‌آورد و آرمان نهایی دینداران را این چنین بیان می‌دارد:

ـ اللهم انّا نَرغبُ الیک فی دَوله كَریمه، تُعزَّ بها الاسلام و اَهلَه و تذل بها النِفاق و اهله...

ـ خدایا، ما مشتاق زندگی در پناه دولت کریمه مهدوی هستیم؛ دولتی که در سایه‌اش اسلام عزت یابد و نفاق، خوار و ذلیل ‌گردد.

ـ خداوندا، ما را از دعوتگران به این امر قرار ده که کرامت دنیا و آخرت را حفظ می‌نماید... خداوندا، در سایه این تحول:

ـ قلّت ما را به کثرت،

ـ ذلّت ما را به عزّت،

ـ فقر ما را به غنا و توانگری،

ـ و شدت سختی ما را به آسانی و آسایش مبدل نما و روی ما را در سایه وقوع این تحول، سفید و روشن فرما.

احساس مؤمنان

مؤمنانی که در طول تاریخ حیات و زندگی خود را وقف آرمانهای توحیدی و اهداف علوی نموده‌اند و همواره آرزوی درک فضای دل‌انگیز «دولت کریم مهدوی» را دارند، در پایان این دعای زیبا و آرمانی، درک و احساس قلبی خود را در پیشگاه خداوند این چنین ابراز می‌نمایند:

ـ اللهم انّا نَشکوا الیک فَقد نبینا صلوات الله علیه و آله، و غیبهَ ولینّا، و کثره عَدّونا، و قلّه عَددنا و شِدَّه الفتَن بنا، و تَظاهُرَ الزمان علینا و ...: خدایا، به پیشگاه و محضرت شکایت می‌کنیم از:

ـ فقدان پیامبرمان(ص)،

ـ غیبت امام و سرپرست‌مان،

ـ فزونی دشمنان دین،

ـ قلّت و کمی جمعیت مؤمن،

ـ شدت گرفتن فتنه‌‌ها و توطئه‌‌ها علیه طرفداران حق،

ـ و همپشتی و هماهنگی زمان علیه مؤمنان

ـ خداوندا، درود فرست بر محمد و آل محمد و ما را با فتح نزدیک و سریع خود یاری فرما، تا ضررها و فشارها دفع شود و نصر و عزت مؤمنان عیان و پیروزی حق آشکار گردد. تا در سایه این فتح و پیروزی، عافیت و امنیت و سلامت کامل همه زمین را فرا گیرد و همه دنیا را در بر گیرد.

خاطره‌ای از یک عالم بزرگوار

دعای افتتاح که با بیان زیبا و جذاب امام معصوم به یادگار به ما رسیده، بیانگر ادراک و احساس و آرزوهای حق‌طلبان در شبها و سحرگاهان ماه مبارک رمضان است؛ دعای شیرینی که حلاوت امید، نشاط و آینده پرعزت و برکت را در سایه دعا و نیایش به درگاه خداوند، به کام همه مسلمانان و به ویژه پیروان اهل بیت(ع) می‌نشاند. در این نوشتار،به‌جاست با ذکر خاطره‌ای،‌ یاد یکی از بزرگان را که به این دعا ارادت خاصی داشت، گرامی بدارم.

مرحوم آیت‌الله سیدمرتضی شبستری از علمای بزرگ و مبلغان برجسته معارف دینی تهران در دهه‌های 50 ـ 1320 شمسی بود. این عالم وارسته، هم فقیه مبرزی بود که محضر بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف را درک کرده بود و هم از مفسران برجسته قرآن کریم بود. زندگی مؤمنانه و زاهدانه این بزرگوار نیز زبانزد آشنایان بود. ایشان علاوه بر سخنرانی و منبر در مجامع و هیأتهای سنتی و مذهبی تهران، در مجامع و محافل دینی دانشگا‌هی مانند «حسینیه ارشاد» نیز نقش فعال داشت و به ایراد سخنرانی می‌پرداخت. این بزرگوار در شبهای ماه رمضان دهه 50 در مسجد محمدی واقع در خیابان خراسان به ایراد سخنرانی می‌پرداخت و جمع کثیری از مردم و دانشجویان پای منبرش حاضر می‌شدند.

در ماه رمضان سال 1355 ایشان در خصوص پیامهای دعای افتتاح مطالب جذابی بیان فرمودند. علاقه ایشان به این دعای شریف در حدی بود که می‌گفت: «بیش از چهل سال است که در تمام شبهای ماه مبارک، دعای افتتاح را می‌خوانم و حتی یک شب نیز این توفیق از من سلب نشده است.» این بزرگوار در سال 1359 در حالی که بیش از هفت دهه از حیاتش سپری شده بود، دعوت حق را لبیک گفت و در جوار مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهرری به خاک سپرده شد.

جمع‌بندی

دعای شریف افتتاح بیانگر اهداف، آرزوها و آرمانهای حق طلبان است. مؤمنان احساسات ظریف و ادراکات عمیق خود را به پیشگاه حق و در اوقات معنوی سحرگاهان رمضان المبارک عرضه می‌دارند و حضور در کنار «دولت کریم مهدوی» را مشتاقانه لحظه‌شماری می‌کنند.

دعا و نیایش، به طور مبنایی و اندیشه‌ای، نشاط و امید به رحمت حق را در ذهن و روح انسان زنده نگه‌ می‌دارد و دعای افتتاح این «نشاط و امید معنوی» را با وصل به«آرمانهای بلند اسلامی» در فرجام نیک تاریخ به طور مضاعف احیا می‌کند.